Gérmaniye parlaméntida Uyghurlarning weziyiti tilgha élindi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.11.11
germaniye-parlamenti-uyghur-mesilisi.jpg Gérmaniye parlaméntida ötküzülgen “Diniy erkinlikning dunyadiki weziyiti” namliq yighindin körünüsh. 2020-Yili 6-noyabir, gérmaniye.
RFA/Ekrem

“Diniy erkinlikning dunyadiki weziyiti” namliq yighinda Uyghurlarning diniy étiqadining depsendichilikke uchrawatqanliqi bayan qilindi.

Jüme küni gérmaniye parlaméntida “Diniy erkinlikning dunyadiki weziyiti” namliq yighin ötküzüldi. Yighin 2018-2019-yilliri dunya miqyasida yüz bergen étiqad erkinlikining tajawuzlargha uchrash mesilisini muzakire qilishqa béghishlan'ghanidi.

Yighin'gha gérmaniye parlaméntining mu'awin re'isi kilawdiya rot xanim riyasetchilik qildi. Yighinda hakimiyet béshidiki xristi'an sotsiyal partiyesi we xristi'an démokratlar partiyesining parlaménttiki ezaliridin markus grübél, wolkér kawdér, sebastiyan biréhm qatarliqlar, sotsiyal démokratlar partiyesidin proféssor, doktor lars katéllusi, doktor berbél koflér qatarliqlar, erkin démokrat partiyesidin guydé yensén, yéshillar partiyesidin kay géhring, solchillar partiyesidin kiristiné buxxoliz qatarliqlar dunya miqyasidiki diniy erkinlikning nöwettiki weziyiti toghrisida nutuqlar sözlidi.

Parlamént ezalirining sözliridin melum bolushiche, nöwette dunyadiki 80 pirsent ahale oxshash bolmighan diniy étiqadlargha ige iken. Biraq meyli xristi'an dini, meyli islam dinida bolsun, dinlargha étiqad qiliwatqan xelqlerning mutleq köp qismining étiqad erkinliki oxshash bolmighan derijide tajawuzgha uchrimaqtiken. Xristi'an sotsiyal partiyesi we xristi'an démokratlar partiyesining parlaménttiki ezaliridin markus grübélning qarishiche, xitayni öz ichige alghan 30 din artuq dölette oxshash bolmighan dinlargha mensup kishiler oxshash bolmighan bésimlargha yoluqmaqtiken. Uning éytishiche, bolupmu xitaydiki barliq dinlar tajawuzgha uchrawatqan bolup, Uyghur musulmanliri, xristi'an muxlisliri, tibet buddistliri we falün'gungchilarning ehwali intayin xeterlik iken.

Sotsiyal démokratlar partiyesidin bolghan proféssor, doktor lars katéllusining BILDürüshiche, diniy étiqad erkinliki bolmighan yerde démokratiye esla mewjut bolmaydiken. Insanlarning diniy étiqadining bésimgha uchrishi démokratiyining chöküshining yaki mewjut bolmasliqining mehsuli iken. Uning BILDürüshiche, diniy étiqad erkinliki barliq dinlargha nisbeten barawerlik asasigha ige bolup, étiqad erkinliki hem barawerliki bolmighan yerde asasiy erkinlik, medeniyet, sen'et, pikir erkinliki hem qimmet qarishigha orun bolmaydiken.

Diqqetni tartidighini, 7 partiyening parlaménttiki ezaliri pikir bayan qilghan bu yighinda Uyghurlar mesilisi tekrar-tekrar tilgha élindi. Xristi'an sotsiyal partiyesi we xristi'an démokratlar partiyesining parlaménttiki ezaliridin markus grübél tunji bolup xitayning jaza lagérlirini tesis qilip Uyghur musulmanlirining diniy étiqadini éghir derijide depsende qiliwatqanliqini otturigha qoyghandin kéyin, erkin démokratlar partiyesidin guydé yensén, sotsiyal démokratlar partiyesidin doktor berbél koflér, yéshillar partiyesidin kay géhring qatarliqlarmu sözliride Uyghurlar mesilisini tekitlep ötti.

Guydé yensén xanim sözide, Uyghurlarning yalghuz diniy étiqadi seweblik emes, belki Uyghur bolghanliqi üchünla xitay kommunistik partiyesi rehbiri shi jinping teripidin milyonlap jaza lagérlirigha solinip qattiq azabqa muptila qiliniwatqanliqi, buninggha qarita gérmaniye hökümitining xitayni tenqidlep qoyush bilenla cheklinip qalmay, keskin tedbir qollinishining waqti kelgenlikini eskertti.

“Sherqiy türkistan ölimalar birliki” ning mu'awin re'isi, d u q ning re'isi wekili turghunjan alawudén ependining BILDürüshiche, hazir gérmaniye parlaméntida ötküzülgen meyli kishilik hoquq mesilisige, meyli diniy étiqad mesilisige yaki démokratiye, erkinlik mesilisige a'it yighinlarda bolsun, hemmiside Uyghurlarning nöwettiki éghir weziyiti otturigha qoyulup kelmektiken.

Dunya Uyghur qurultiyi tetqiqat merkizining mudiri enwer ehmet ependi bu heqte toxtalghanda, Uyghurlar mesilisining gérmaniye parlaméntida we metbu'atlirida otturigha qoyulush salmiqining barghanséri éshiwatqanliqini tekitlidi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.