Giruziyede ötküzülgen “Etining hékayisini éytish” namliq féstiwalda Uyghur irqiy qirghinchiliqi tonushturuldi

Giruziyening paytexti tibilista 21-iyun künidin 23-iyun'ghiche ötküzülgen “Etining hékayisini éytish” yeni “Zég féstiwali” da Uyghur irqiy qirghinchiliqi mesilisi tonushturuldi. Her yili bir qétim ötküzülidighan, bu féstiwal “Koda” neshriyatidiki zhurnalistlar bilen “Azadliq radiyosi” ning birliship teshkillishide ötküzülgen.

 Giruzin tilida “Etidin kéyin” menisini bildüridighan, her yili bir qétim ötküzülidighan bu féstiwal “Biz mushu yerde insanlarning heqiqiy kechmishi arqiliq etining hékayisini yaritalaymiz” dégenni asas qilidighan bolup, yershari miqyasidiki dangliq shexslerning hayat hékayiliri sözlinish arqiliq, kishilerni we döletlerni démokratiye we toghriliqqa ündesh hem ilhamlandurushni meqset qilidu.

Bu yilqi mezkur féstiwal dunyaning her teripidin kelgen yazghuchilar, siyasiy pa'aliyetchiler, amérika, en'gliye, wén'giriye, norwégiye qatarliq döletlerning giruziyediki bash elchiliri hem diplomatlarning qatnishishida élip bérilghan.

Bu féstiwalni teshkilligüchi orunning tor bétide élan qilin'ghan 21-iyundiki mexsus söhbet heqqidiki melumatta “Yoqitilghan medeniyet, mejburiy emgek lagérliri, mejburiy qayta terbiyelesh, oghrilan'ghan balilar we xitay bilen uning eng ézilgen az sanliqliri otturisidiki riqabet hékayiliri” heqqide abduweli ayupning hékayisi sözlinidighanliqi bildürülgen.

RFA/Hebibulla Izchi

Bu féstiwalgha qatnashqan zhurnalist awi awtmen radiyomizning ziyaritige yazmiche jawab bérip؛ “Méningche, Uyghurlarning tiragédiyesining asasliq sewebi, xitayning sowét ittipaqidek yimirilmeyli dep oylishi üchündur. Xitay ichide xitay bolmighan xelqler-bolupmu Uyghur we tibettek özining döliti bar bolup, ishghaldin kéyin yoq qilin'ghanlar xitayning muqimliqigha qarshi bir tehdit bolup hésablinidu. Mushu idiye we uninggha egeshken wehshiy siyasetler Uyghurlarningmu insan ikenlikini we ularning hayatlirining asasliq qimmitini ret qilidu. Xitay hökümiti Uyghurlarning özige xas bolghan bir jem'iyet bolushidin u qeder qorqiduki, u sewebtin Uyghurlargha her qandaq yamanliq qilishqa razidur. Xitay, insan hoquqlirini peqet kéreksiz kishen dep qaraydu”, deydu.

 “Uyghurlarning kélechek tarixi” dep isim bérilgen 50 minutluq söhbette, abduweli ayup “Uyghurlar qandaq bolup xitayning mustemlikisi bolup qalghanliqi, tarixtiki impériyalist küchlerning sherqiy türkistanni qandaq qilip xitaygha tashlap bergenliki we hazirqi qismiti, jaza lagérliri” heqqide yighin ehlige tepsiliy melumat bergen. U, bu heqtiki tepsilatlarni radiyo anglighuchilar bilen ortaqliship shundaq deydu.

Bu féstiwalda yene, her qaysi axbarat wasitiliri, giruziyede aktip tesir körsitidighan shexsler, karxanichilar, igilik tikligüchiler, uniwérsitét oqughuchiliri, chet ellerning elchixaniliri we xelq'araliq teshkilatlarning qatnishishida ayrim söhbet ötküzülgen. Yashlar abduweli ayuptin Uyghurlar we Uyghur sen'iti, medeniyiti heqqide so'allar sorashqan. Abduweli ayup giruziyelik karxanichilar bilen élip bérilghan söhbette ularni xitay mallirigha bolghan béqindiliq we xitayning küntaxtisi, xitayning témo, shéyin, ali ékspirés qatarliq qul emgiki bilen chétishliq jasus détalliridinmu agahlandurghan.

Bu féstiwal jeryanidiki 23-iyun chüshtin kéyin ötküzülgen söhbette, dunya miqyasida mustebitlikning küchiyishige egiship, téximu köp kishilerning sürgünde yashawatqanliqi munazire qilin'ghan bolup, rézhissor sé'an pen “Bu yerdiki kishilerning pütünley oxshimaydighan hékayiliri bar, men mustemlikichilik heqqidiki bu Uyghur yashning éniqlimisidin bek tesirlendim, men bu yerde zulumgha jeng élan qilalaydighan we insaniyetning etisini tereqqiy qilduralaydighan ademlerni kördüm, bolupmu bu yerde, Uyghurlarning hékayisini anglash méni hemmidin bek tesirlendürdi” , dégen.

Abduweli ayup mezkur pa'aliyettin kéyin ayrim ziyaritimizni qobul qilip, giruziyede ötküzülgen mezkur féstiwalda Uyghur qirghinchiliqining tonushturulushining muhim ehmiyetke ige ikenlikini, chünki buning, mezkur mesilidin xewersiz yaki melumatliri yétersiz qalghan kishiler üchün muhim bir melumat bérish pursiti bolghanliqini bildürdi.

Giruziye kawkaziyediki sowét ittipaqidin ayrilip musteqil bolghan dölet bolup, uning démokratiyelishishi we rawajlinishi jeryanida köp küreshler yüz bergen. Bu qétimqi féstiwalda xitayning Uyghurlar üstidin yürgüzgen qirghinchiliqi mesilisi tunji qétim bu dölette bir Uyghur ziyaliysi teripidin etrapliq tonushturulushidur.