Gülnisa qawul: “Balilirim 4 yildin biri dadisiz”

Gülnisa qawul xanimning éri muhemmet qurban ependige xitayning misirda turushluq elchixanisi teripidin chiqirip bergen “Oz xirajiti bilen chet'elde oqush ispat qeghizi”.

Gülnisa qawul xanimning üch perzenti. 2020-Yili yanwar, türkiye.

Xitayning Uyghur rayonidiki yuqiri bésimliq siyasiti we tutqun qilish herikiti chet'eldiki Uyghurlarning turmushigha qattiq tesir körsetmekte.

Xitayning yighiwélish lagérliri we türmilirige solan'ghan Uyghurlarning chet'eldiki a'ililiri dawamliq yéqinlirining iz-dérikini qilmaqta. Parchilan'ghan Uyghur a'ililirining chet'el turmushidiki qiyinchiliqliri muhajirettiki Uyghurlar yoluquwatqan muhim mesililerning biri bolmaqta.

Gülnisa qawul xanimning a'ilisi del xitay hökümitining biwasite ziyankeshlikige uchrighan a'ililerning biri.

Gülnisa qawul ürümchi shehiridin, bu yil 43 yashta, hazir 3 balisi bilen istanbulda yashaydu. 2015-Yili 8-ayning axiri gülnisa xanimning yoldishi muhemmet qurban üchinchi balisi 40 künlük bolghanda weten'ge qaytqan. Xitay da'iriliri muhemmet qurbanni héchqandaq seweb körsetmestin ürümchi ayrodromidila tutqun qilghan. Bügün'giche gülnisa xanim we uning üch balisi muhemmet qurbandin héchqandaq xewer alalmaywétiptu.

2016-Yilning axiri misir weziyitining nacharlishishigha egiship gülnisa qawul xanim üch balisini ilip misirdin kétishke mejbur bolghan. Chong oghli ezherde oquwatqanliqi üchün gülnisa xanim ikki balisi bilen türkiyege seper qilghan. Bu waqitta gülnisa xanimning chong oghlining pasportining toshushigha bir yil, qizining 3 ay qalghan iken.

Gülnisa xanim eyni waqitta misirdiki xitay hökümitining balilirining pasport iltimasini testiqlimighanliqini éytip mundaq deydu: “Chong oghlumni ilip mangalmidim. Balilarning pasportini 5 yilliq ishleydu. Toshidighan'gha alte ay qalghanda biz iltimas qilduq. Lékin testiqlanmidi. Pütkül matériyallarni toluq tapshurup bergen bolsaqmu yenila testiqlanmidi.”

Gülnisa xanim kichik oghli we qizini ilip istanbulgha kelgen, biraq ayropilandin chüshüp, chiqish éghizigha kelgende pasportning 3 ayliq waqti qalghanliq sewebidin qizini tutup qalghan. Ayrodrom xadimliri gülnisa qawul xanimgha öz yurtigha yaki kelgen döletke qaytip kétishi kéreklikini éytqan. Gülnisa xanim bir yérim yashliq balisini ilip istanbul ayrodromida tutup turulghan qizini qutuldurush üchün chare izdep terep terepke qatrighan. Gülnisa xanim 14 yashliq qizi esma muhemmet istanbul ayrodromida tutup turulghan 5 kün jeryanida tartqan azab oqubetlirini anglighuchilirimiz bilen ortaqlashti.

Türkiye da'iriliri gülnisa xanimning qizi esma muhemmetni 5 kün tutup turup misirgha qayturuwetken. 2016-Yilining bashliridin étibaren misir hökümiti xitay hökümitining bésimi bilen misirdiki Uyghurlarni xitaygha qayturushni bashlighan. Gülnisa xanimning qizi Uyghur pa'aliyetchiliri we kishilik hoquq teshkilatlirining tirishchanliqi bilen misirdin qachqan bir qisim Uyghurlar bilen bille 2016-yili 7-ayning 25-küni istanbulgha yitip kelgen. Chong oghli bolsa bir yil misirda mökünüp yürüp, axiri a'ilisi bilen didarlishalighan.

Hazir gülnisa xanim zeytinburnida ikki qewetlik bir dukanni ijarige alghan bolup, astinqi qewitide satirashxana ichip a'ilisining iqtisadiy éhtiyajini qamdimaqta. Chong oghli ibrahim muhemmet nejmidin erbekan uniwérsitétida, qizi esma muhemmet ibrahim chéchen uniwérsitétida ilahiyet kespide oqumaqta iken. Gülnisa xanim hazirqi turmushi we iqtisadiy jehette yoluquwatqan qiyinchiliqliri heqqide toxtaldi.

Biz türkiyediki kishilik hoquq teshkilatlirining xitayning her xil bésimlirigha duchar bolghan türkiyediki Uyghurlargha iqtisadiy we psixologiyelik jehettin qandaq yardemlerde boluwatqanliqini yaki bu mesile toghriliq konkrét layihesining bar-yoqluqini igilesh üchün türkiyediki munasiwetlik kishilik hoquq teshkilatliri bilen alaqileshtuq.

Türkiye kishilik hoquq fondining (TYHV) bash katipi métin bakkalji so'allirimizgha élxet arqiliq jawab bérip, türkiye kishilik hoquq fondining qiyin-qistaqqa uchrighan kishilerge dawalashni we psixik yardem bérishni meqset qilip qurulghanliqini, dunyaning herqandaq yéride bisim we qiyin qistaqqa uchrighan kishilerning mezkur teshkilatqa iltimas qilsa bolidighanliqini éytti.

Kishilik hoquq teshkilatliri we xelq'araliq axbarat orunliri parchilan'ghan a'ililer mesilisige, bolupmu a'ilisidin ayriwétilgen balilar we ayallarning mesilisige köngül bölüwatqan bolsimu, közetküchlerning qarishiche bu heqtiki ilmiy tetqiqat we kishilik hoquq doklatliri yéterlik emes iken.