92 Yashliq helimixan ana qaghiliqtiki 35 yürek parisidin xewersiz qalghan

Muxbirimiz gülchéhre
2020.06.26
helimixan-axun-momay.jpg Yurti qaghiliqta qalghan 5 balisi we newre-chewriliri bolup 35 neper yürek pariliridin 3 yildin artuq xewersiz qalghan, qirghizistanning bishkek shehiride yashawatqan 90 yashtin halqighan helimixan ana. 2020-Yili iyun.
RFA/Gülchéhre

Qirghizistanning bishkek shehiride yashawatqan 90 yashtin halqighan helimixan ana, yurti qaghiliqta qalghan 5 balisi we newre-chewriliri bolup 35 neper yürek pariliridin 3 yildin artuq xewersiz qalghan bolup, u ömrining axirida baliliri bilen yashashtek addiyghila tilikige yételmey dewa qilmaqtiken.

Bu momay amérikada Uyghur kishilik hoquq qanuni maqulliniptu dégenni anglap, qaytidin rohlinip perzentlirige ige chiqish üchün axiri biz bilen alaqileshti. Helimixan ana we uning oghli radiyomiz muxbiri gülchéhrening téléfon ziyaritini qobul qilip ehwalini anglatti.

Helimixan ana 6 balining anisi, 20 din artuq newre-chewrilerning söyümlük momisi. U özi we bir oghli qirghizistan girazhdani. Ular ikkisiningla pasporti bolghanliqi üchün 2016-yili-3 ayda qirghizistan'gha bashqa balilirining girazhdanliq ishlirini béjirish üchün kelgen pétiche, qeshqer qaghiliqta qalghan baliliri, kélin, küy'oghul, yéqinliri we newre-chewriliri bolup 35 kishidin xewer alalmay kelmektiken. Yéqinda tonush-bilishlerdin u ikki qizi we bashqa bir qanche perzentining türmide ikenlikini chala-pula anglap qalghandin buyan, meyüslükte salametliki nacharlashqan bolsimu, 3 yildin buyan baliliri bilen jem bolush üchün yol izdimektiken.

Yéshi 92 ge yetken bu momay, bir qolida hasisigha yene bor qolida oghlining bilikige tayinip qirghizistan da'irilirige we xitay elchixanisigha qanche qétim qatrighinimu yadida yoq. U gerche ming teslikte qazaqistandiki” atayurt pida'iyliri “Arqiliq biz bilen alaqileshken bolsimu “Méning birla derdim bar, peqetla ömrümning axirini shu balilirim bilen bille yashash. . .” dep gépining axirini chüshürelmey yighlap ketti.

Helimexan anining yénidiki oghli, uning hazir birdin-bir yölenchüki memetrusul hesen söhbitimizning dawamigha qétildi.

Uning éytip bérishiche, anisi helimixan qirghizistanning beg'awat dégen jayidin bolup, ata-anisi bilen kichik chéghida qaghiliqqa köchüp kétip yashighan. 1992-Yili memetrusul anisi bilen qirghizistan'gha kélip tijaret qilghan we qirghizistan girazhdanliqini alghandin kéyin, balilirini élip kélish üchün 2000-yili yurti qaghiliqqa qaytqan. Emma xitay hökümiti uning balilirining pasportini hel qilmaq tügül anisi ikkiylenningmu pasportlirini tartiwalghan. Da'iriler ularning pasportlirini qayturup bermigechke ta 2016 yilighiche qaghiliqta turup qalghan.

2016-Yili 3-ayda ana-bala ikkiylen qaytidin pasportlirini élip bashqa balilarnimu köchürüp kélish meqsitide qirghizistan'gha qaytip kelgen. Epsuski ular kélip uzun ötmeyla xitay da'iriliri uning balilirini görüge élish arqiliq, ularni qaghiliqqa qaytip kélishke zorlighan.

Memetrusulning éytishiche del shu peytte helimixan anining puti sunup kétip amalsiz qaytay désimu qaytalmay qalghan. 2016-Yilining axirliridin bashlap qaghiliqtiki bala-chaqilar bilen alaqe pütünley üzülgen.

3 Yildin artuq waqit jeryanida ular küp qétim qirghizistan da'iriliridin yardem sorap, balilirini qirghizistan'gha élip kélish iltimasi sun'ghan bolsimu, urunushliri jawabsiz qalghan hetta ular qirghizistandiki xitay elchixanisigha erz qilip barghan we balilirining xewirini bérishni telep qilghan bolsimu her nöwet xitaylarning tehditlirige, qopal mu'amililirige uchrap kelgeniken.

Memetrusul bashqa tonushlar arqiliq ayalining 2017-yilida qaghiliqtiki quchcha türmisige élip kétilgenlikini anglighan bolsimu bashqa éniq uchur alalmighan. Uning ayali nuriman'gül ebey 39 yashta. 15 Yashliq qosh kézek oghulliri imam hesen memetrusul we imam hüseyin memetrusuldinmu shundin béri xewer alalmighan.

Memetrusulning öz a'ilisidikilerdin bashqa uning qérindashliri yeni helimixan anining qaghiliq 13-ijtima'iy rayonda olturushluq qalghan 5 balisi we newre-chewriliri, yéqinliri bolup 35 ademdin xewer yoq iken.

Ularning bashqilar arqiliq hazirghiche alghan uchurlardin helimexan anining chong qizi patemxan hesen bu yil 64 yashta. Chong newrisi yeni patemxannng qizi nusretqiz bu yil 34 yashta bolup, tonushlar bu ana-bala ikkiylenningmu 2017-yili quchchidiki türmige élip kétilgenlikini bildürgen. Öyde qalghan kichik yashtiki newrilerning qeyerde ikenliki namelum iken.

Helimexanning 3-qizi xalsxan hesen 59 yash bolup, uningdin we uningmu baliliri hem newriliridin xewer yoq. 2-Qizi melikexan hesen 61 yash bolup, uning we perzentliridin xewer yoq.

4-Qizi meryem hesen 58 yashta bolup, uning 9 bala we newrisi bar. Bu 10 kishilik yene bir chong a'ilidinmu héch qandaq uchur yoq iken.

Helimexan anining yene bir oghli, yeni kenji oghli memetnurulla hesen we uning baliliri bilenmu alaqe yoq iken.

Helimixan ana éytqandek yéshi 92 ge yetken bir momayning artuq néme arzusi bolar idi ? uning addiy arzusi peqet a'ilisidikilerning amanliqini bilish we mumkin bolsa ular bilen jem bolushtur. Bu momay balilirining derdide ular heqqide qolida bar bolghan süret, kinishka, kimlik we nopus qatarliq matériyallardin bashqa, erz name teyyarlap qurbining yétishiche tirishmaqtiken. Salametlikining nacharlashqanliqi, meyüslükige qarimay bu momay yenila “Men dunyadin balilirim üchün adalet telep qilimen, ulargha ige chiqimen” dep tekrarlaydu.

Helimixan anining qaghiliqta qalghan bala-chaqilirining teqdiri, chet'el bilen alaqisi bolghanliqi üchünla tutqun qilin'ghan, lagérgha qamalghan yaki yoq qiliwétilgen milyonlighan ziyankeshlikke uchrighan Uyghurlargha oxshash bolushi mumkin. Xitayning lagér siyasiti bashlan'ghandin biri, radiyomizda wetinidiki a'ile ezaliri bilen alaqilishelmey hetta ularning ölük yaki tiriklikinimu bilelmey kéliwatqan mushuninggha oxshash, yüzlerche miskin Uyghurlarning azabliq qismet we hékayilerni anglattuq. Yashan'ghinida öz öyige qaytalmay baliliridin xewer alalmay kéliwatqan helimexan ana, ziyaritimizni qobul qilip, uruq-tughqanlirigha ige chiqish üchün derd-halini anglatqanlar ichide yashqa eng chong biri bolushi mumkin.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.