Heptilik xewerler(1-8-iyul )

Rabiye qadir xanim xitayning kishilik hoquqni depsende qiliwatqanliqini eyiblidi

Ötken heptide yawropa-xitay kishilik hoquq yighinigha qatnishish üchün béyjinggha barghan bir amérikiliqning xitay bixeterlik da'iriliri teripidin tutqun qilinip soraqqa tartilishi munasiwiti bilen amérika hökümiti xitaygha naraziliq bildürgen idi. Ataqliq kishilik hoquq pa'aliyetchisi, Uyghurlarning qehriman anisi rabiye qadir xanimmu bu munasiwet bilen bayanat élan qilip, xitay hökümitining bu qilmishini qattiq tenqid qildi. U, xitay da'irilirining öz xelqining kishilik hoquqini depsende qilipla qalmastin belki, chet'elliklerningmu kishilik hoquqini depsende qiliwatqanliqini körsetti.

Uyghur déhqanliri yene yazliq hashargha tutuldi

Uyghur élining qeshqer wilayitidiki melum puqralarning ashkarilishiche, yerlik da'iriler yéqinqi heptilerdin buyan déhqanlarni kelkün'ge qarshi östeng chépish, yol yasash qatarliq mejburiy emgeklerge sélishqa bashlighan. Puqralarning bildürüshiche, déhqanlar hashargha kétidighan emgek qoralliri, yimek-ichmek, yotqan-körpe we yol heqqi qatarliqlarning hemmisini özliri kötüridiken.

Xewerlerge qarighanda Uyghur aptonom rayonluq hökümet 2005-yilidin bashlap hashar emgikining bikar qilinidighanliqini jakarlighan idi. Biraq, bu xil dunyaning héchqandaq yéride yoq bolghan bikarliq emgek Uyghur déhqanlirini dawamliq qiynimaqta.

Atasu-alataw néfit turubisida néfit aqquzush bashlinidu

Qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéwning ashkarilishiche, qazaqistan bilen Uyghur aptonom rayoni arisidiki atasu-alataw néfit aqquzush turubisida bu yil 16-dékabirdin bashlap néfit éqitilish bashlinidiken.

Bu xewer xitay re'isi xu jintaw qazaqistanni ziyaret qilip, nazarabayéw bilen istratégiyilik hemkarliq munasiwiti ornatqan waqtida meydan'gha chiqqan bolup, 1000 kilométir kélidighan mezkur turuba yoli arqiliq xitaygha yiligha on milyon tonna néfit toshulush perez qilinmaqta.

Bu turuba liniyisi xitayning rusiye bilen bolghan daching-an'garsikiy turuba qurulush layihisi emelge ashmighandin kéyin meydan'gha kelgen xitay üchün paydiliq bir qurulush hésablinidiken.

Muhemmed salih Uyghur mesilisi heqqide sözlidi

Özbékistanning ataqliq öktichi rehbiri muhemmed salih ötken seyshenbe küni erkin asiya radi'osini ziyaret qilip, özbékistandiki weziyet shuningdek xelqara mesililer heqqide öz köz qarashlirini otturigha qoydi.

Ikki heptidin buyan amérikida ziyarette boluwatqan muhemmed salih ependi amérikining köpligen munasiwetlik erbabliri bilen körüshken shuningdek özbékistandiki démokratiye mesililiri heqqide pikir almashturghan. U, Uyghurlarni türkiy xelqler ichide eng éghir zulumgha duch kéliwatqan millet dep körsitish bilen xitayning ottura asiyagha nisbeten eng chong tehdid ikenlikini shunga ottura asiya döletlirining birlikke kelgen ittipaqini shekillendürüsh arqiliq öz bixeterlikini temin étishining zörürlikini tekitligen.

" Erk" partiyisining qurghuchisi, ataqliq sha'ir muhemmed salih ilgiri özbékistanning prézidént saylimigha chüshken bolup, kéyin kerimop teripidin heydiwétilgen. U hazirghiche chet'elde muhajirliq hayatini bashtin kechürmekte.

Shangxey hemkarliq teshkilatining yighini

5-Iyul küni qazaqistan paytexi astanada shangxey hemkarliq teshkilatigha eza alte dölet rehberlirining yighini bolup ötti.

Bu qétimqi yighinning ilgirikidin perqliq teripi shuki birinchidin shangxey hemkarliq teshkilatining bu qétimqi yighinigha hindistan, pakistan we iranning wekilliri közetküchi süpitide ishtirak qilghan bolsa, ikkinchidin yighinning xulasisi süpitide astana xitapnamisi élan qilinip, afghanistandiki weziyetning özgirishi bilen ottura asiyadiki chet'el qoshunlirini élip chiqip kétish waqtini békitishke chaqiriq qilindi.

Shangxey hemkarliq teshkilatining bu xil ashkare xitap qilishi biwaste amérikining ottura asiyadiki herbiy bazilirigha qaritilghan bolup, bu derhal amérika hökümitining inkasini shuningdek xelqara mesililer közetküchilirini bes-munazirisini qozghidi. Amérika hökümiti bolsa, shangxey teshkilatining bu telipini ret qilip, herbiy baza qurushning mezkur teshkilat bilen munasiwetsiz ikenlikini körsetti.

Emma, 8-iyul küni özbékistan terep egerde amérikining xan abadtiki herbiy bazining qurulush we ishlitish heqqini tölise uni dawamliq ishlitishke qoshulidighanliqini eskertti. Mulahizichilerning qarishiche, shangxey hemkarliq teshkilatining bu qarari emeliyette rusiye bilen xitayning amérikigha qarshi turush üchün özbékistan qatarliq ottura asiya döletliridin paydilinish taktikisi bolup, bu ikki dölet mezkur teshkilat arqiliq amérikining ottura asiyadiki tesirini siqip chiqarmaqchi bolghan.

Köpinche közetküchiler shangxey hemkarliq teshkilatining amérika bashliq ottura asiyada démokratiyini emelge ashurushni xalaydighan gherb döletlirige qarshi turushni meqset qilidighan küchke ayliniwatqanliqini perez qilmaqta.

Elwette, bu qétimqi yighinda yene kona téma térrorizm , bölgünchilik we diniy esebiylikke qarshi ortaq küresh qilishmu muzakire qilin'ghan bolup, xitayning meqsiti bu arqiliq Uyghurlarning musteqilliq herikitini yoqitishtin ibaret iken.

Londonda partlash boldi

Peyshenbe küni en'giliyining paytexti londondiki üch yer asti poyiz istansisi we bir aptobus partlap, kem dégende 50 tin artuq ademning ölgenliki we 700 din artuq ademning yarilan'ghanliqi xewer qilindi. Uchurlargha qarighanda ölgenlerning sani emeliyette uningdin téximu köp bolushi mumkin iken.

Bu qétimqi partlash ikkinchi jahan urushidin kéyinki londonda yüz bergen eng chong weqe bolup, weqe yüz bergen küni en'giliye xelqi 2012-yilliq olimpik yighinini en'gliyide ötküzüshni qolgha keltürgenlik ghelibisini tebriklewatatti shuningdek yene 8 sana'etleshken döletning yighini boluwatatti. Bu munasiwet bilen en'giliye bash ministiri toniy blayer nutuq sözlep, térrorchilarni eyiblidi.

London weqesi xelqaraning diqqitini alahide jelip qilghan bolup, közetküchiler buningdin kéyin terrorizimgha qarshi küreshning téximu ötkürlishidighanliqini otturigha qoymaqta. (Ümidwar)