Heptilik xewerler (6-12 noyabir)

Sherqiy türkistan jumhuriyet küni

Bu yil 12- noyabir küni 1944- yili ghulja shehiride qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 60 yilliqi toshqan xatire künidur.Bu munasiwet bilen dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghur jama'etchiliki bu künni qutluqlap, türlük shekildiki xatirilesh pa'aliyetlirini ötküzmekte. 12- Noyabir axshimi amérikining paytexti washin'gton shehiri yénidiki wirginya shtatidiki jorji mayson uniwérsitétida amérika Uyghurliri birleshmisining teshkillishi bilen xatirilesh pa'aliyiti ötküzülgen bolup, buninggha amérikida yashawatqan Uyghurlar, qazaqistan, qirghizistan, özbékistan, türkiye qatarliq memliketlerdin kelgen shuningdek melum sandiki amérikiliq méhmanlar ishtirak qildi. Mezkur pa'aliyet ilmiy doklat bérish shuningdek tarixi weqelerni esleshni asas qilghan bolup, uningda yene sherqiy türkistan jumhuriyitige a'it süretler, milliy armiyining kiyimliri we bashqa buyumlar körgezme qilindi. Sabiq milliy armiyining kapitani, yazghuchi mesümjan zulpiqarop ependi özining eyni waqitta körgen bilgenliri hemde milliy armiyining jeng musapiliri heqqide nahayiti tesirlik doklat berdi.

Eziz dostlar, 1933- yili, 12- noyabir küni qeshqer shehridimu sherqiy türkistan islam jumhuriyiti qurulghan bolup, bu ikki jumhuriyet oxshash bir ay we bir kün'ge toghra kelgen.

Rabiye qadirgha rafto mukapati bérish murasimi ötküzüldi

7- Noyabir küni norwigiyining bergen shehiride rabiye qadirgha rafto mukapatini bérish murasimi ötküzüldi. Rafto fondi jem'iyitining bashliqi xitayning Uyghurlargha qaratqan qattiq qol siyasiti heqqide toxtaldi. Rabiye qadirgha bérilgen bu mukapatni Uyghurche kiyim kiygen bir jüp Uyghur perzenti kötürüp chiqti. Fondi jem'iyetning bashliqi rabiye qadirning yoldishi sidiq haji rozi ependi bilen qizi eqideni téléfon'gha ulap, ularning awazini anglatti. Küresh küsen rabiye qadirgha atap ijad qilghan naxshisini orunlap, yighinni yuqiri pellige kötürdi.

Rafto mukapati xelq'ara ehmiyetke ige mukapat bolup, yilda bir ademge bérilidu. Buni alghan köpinche kishiler nobél tinchliq mukapatigha sazawer bolghan.

Awstraliye Uyghur élide eydizdin mudapi'e körüsh tori qurmaqchi

Xewerlerge qarighanda awstraliye Uyghur élide eydiz késilining éghirliship kétiwatqanliqini nezerge élip, ürümchi, qeshqer qatarliq jaylarda 2006- yilidin bashlap, ayallardiki eydizning aldini élish tori qurup ish bashlaydiken. Xewerlerge qarighanda, awstraliye da'irliri deslepki qedemde 500 ming yüen neq pul ajratqan.

Gu'angjuda Uyghurlar bilen saqchilar arisida toqunush yüz berdi

Gu'angju shehiride ötken heptide Uyghur ushshaq tijaretchiliri bilen xitay saqchi da'irliri arisida kichik kölemde toqunush yüz bergen. Fransiye axbarat agéntliqining uchirigha qarighanda bu weqe amanliq qoghdash xadimlirining kawapchiliq qiliwatqan bir Uyghurni urushidin kélip chiqqan. Netijide köpligen saqchi xadimliri bu Uyghurlarni urghan we ikki neper Uyghur éghir yarilinip, doxturxanida yétip qalghan.

Gu'antanomodiki Uyghurlarning soti bashlandi

Ötken heptide gu'antanomo herbiy bazisidiki ikki neper Uyghur sotqa tartildi. Bu ikki Uyghurning biri sot jeryanida özining "el qa'ide" teshkilati bilen munasiwiti yoqluqini bildürdi peqet Uyghurlarningla musteqilliqini qolgha keltürüsh üchün küresh qilghanliqini tekitligen".

Bu herbiy sot bir ay ichide mezkur ikki Uyghurning amérika üchün düshmen yaki düshmen emeslikini ispatlap höküm chiqiridiken.

Arafat wapat boldi

Pelestin milliy azadliq herikitining rehbiri yassir arafat peyshenbe küni fransiyining paytexti parij shehiride 75 yéshida wapat boldi. Xewerlerge qarighanda erafatning méyiti peyshenbe küni misirgha élip kélinip, namizi chüshürülgen.Jüme küni u ramallagha yötkep kélinip, heywetlik murasim bilen depine ramalladiki pelestin bash shtabining qorusi ichige depine qilin'ghan. Depine murasimigha 40 nechche döletning wekilliri qatnashqan.

Teywen yéngi asasiy qanun békitmekchi

Chén shuybyan ötken heptide teywenning 2008-yili yéngi asasiy qanunini resmi yolgha qoyidighanliqini bildürdi. U yene teywenning öz igilik hoquqigha ige musteqil dölet ikenlikini tekitligen. Teywen prizdéntining bu qarari xitay hökümitining ghezipini qozghighan. Shuning bilen birge yene teywenning tarix derslikimu qayta tüzülüp, uni omumiy xitay tarixidin ayriwétip, musteqil tarix qilish pikrimu meydan'gha chiqqan.

Yaponiye xitayni xewp dep hésablimaqta

Yaponiye dölet mudapi'e ministirlikining bir neper yuqiri derijilik emeldari 8- noyabir küni xitay-yaponiye munasiwiti heqqide toxtilip, bir partiye hökümranliq qilish siyasitidin waz kechmigen xitay hökümiti kelgüside asiyadiki eng chong herbiy küchke aylinip, hetta yaponiyigimu hujum qilishi mumkin"dep bildürgen.Yaponiye herbiy ishlar da'irliri 9-ayda bir doklat teyyarlighan bolup, buningda kelgüside xitay bilen yaponiye arisida yüz bérishi mumkin bolghan herbiy toqunushlar qiyas qilin'ghan. Yaponiye hökümiti yene ötken heptide xitayning bir su asti paraxodining yaponiye déngiz tewelikide jasusluq qilghanliqi üchün xitay hökümitige naraziliq bildürgen.

Rusiye xewerliri ichide bir shuki, tibetlerning rohani dahiysi dalay lama yéqinda rusiye fédératsiyisige tewe qalmiqistan jumhuriyitige ziyaretke kélip, tibet küni pa'aliyitige qatnishidiken. Xewerlerge qarighanda rusiye terepning uninggha wiza bérish éhtimalliqi zor bolup, qalmiqistan prizdénti buning üchün jiddiy pa'aliyet élip barghan. Rusiye ötkende bir qétim xitayning bésimi bilen dalay lamagha wiza bermigen idi.(Ümidwar)