Heptilik xewerler (13- 19 - noyabir)Uyghur xewerlirixelq'ara xewerler

Uyghur xewerliri

Sherqiy türkistan jumhuriyiti xatirilendi

12- Noyabir küni amérika , yawropa we asiya qit'eliridiki her qaysi memliketlerge tarqalghan Uyghurlar 1944- yili 12- noyabirda ghulja shehiride qurulghan sherqiy türkistan jumhuriyitining 60 yilliqini xatirilesh yüzisidin türlük shekildiki murasimlarni ötküzdi. Amérika Uyghurliri birleshmisi paytext washin'gton yénidiki jorji meyson uniwérsitétida daghdughiliq xatirilesh pa'aliyiti uyushturghan bolup, buninggha qazaqistan, qirghizistan we türkiyidin kelgen méhmanlar hemde amérikida yashawatqan Uyghurlar we melum sandiki amérikiliqlar bolup, 100 din artuq adem ishtirak qildi.

Mezkur pa'aliyette yene milliy inqilabqa a'it resimler, milliy armiyining herbiy formisi we bashqa buyumlar körgezme qilindi.

Yighinda sherqiy türkistan jumhuriyitining qurulushi, döletchilik tüzülmisi hem uning axirlishishigha munasiwetlik xelq'ara siyasiy weziyetler qatarliq témilar boyiche doklat bérilgendin sirt yene Uyghurche naxsha-muzikilar orunlandi. Milliy inqilab qatnashquchisi ,milliy armiyining kapitani, yazghuchi mesümjan zulpiqarop özining sherqiy türkistan jumhuriyiti mezgilide körgenliri we hés qilghanliri heqqide sözlep berdi.

Uyghur kishilik hoquq yighini échildi

14- Noyabir küni niyork shehiride amérika Uyghurliri birleshmisi bilen béyjing bahari zhurnilining hemkarlishishi astida Uyghurlarning kishilik hoquqi mesilisige a'it muhakime yighini ötküzüldi.

Uninggha teywen, xongkong, amérika, kanada , türkiye hemde ottura asiya we yawro memliketliridin kelgen Uyghur, xitay, tibet,amérikiliqlardin bolup, 100 ge yéqin adem qatnashqan. Bu yighinda tunji qétim Uyghur pa'aliyetchiliri bilen xitay démokratliri Uyghur musteqilliq we démokratik herikiti heqqide munazire élip bérip, oxshimighan pikirlerni otturigha qoyghan. Xitay démokratliri birdek halda xitay kommunist tüzümining Uyghurlargha nisbeten kemsitish siyasiti yürgüziwatqanliqini, u jaydiki jiddiy milliy qarshiliqlarning sün'iy usulda peyda qilin'ghanliqini ilgiri sürdi. 1989-Yilidiki béyjing tyen enmen oqughuchilar herikitining rehberliridin biri shyang shyawji Uyghurlardin epu soraydighanliqini bildürüp mundaq dédi؛ "men bir xen milliti bolush süpitim bilen Uyghurlarning yéqinqi yérim esirdin köprek waqittin béri xitay kom partiyisining buzghunchiliqi we ziyankeshlikige uchrawatqanliqidin nomus qilimen we bu munasiwet bilen epu soraymen"

Bu yighinda Uyghurlardin örkesh dölet, nuri türkel, qahar barat we tursun islam qatarliqlar söz qilip, Uyghurlar duch kéliwatqan éghir mesililerni körsetken.

Amérika gu'antanomodiki Uyghurlarni orunlashturushqa dawamliq tirishmaqta

Xewerlerge qarighanda ötken heptide amérika tashqi ishlar ministirlikining nopus, musapirlar we köchmenler ishlirigha mes'ul emeldari artur déwéy amérikining gu'antanomoda tutup turiliwatqan Uyghurlarni yenila 3- bir döletning qobul qilidighanliqigha ishinidighanliqini hemde buninggha tirishchanliq körsitidighanliqini bildürdi.

Awstraliye puqrasi nur polat qazaqistan teripidin qamaqqa höküm qilindi

Yéqinda awstraliye abch téléwiziye istansisi awstarliye puqrasi hésablan'ghan emma Uyghur millitidin bolghan nur polat abdullaning qazaqistan teripidin térrorluq pa'aliyet bilen shughullandi dep eyiblinip, 15 yilliq qamaqqa höküm qilin'ghanliqini élan qildi. Bu xewer awstraliye we dunya metbu'atlirining qiziqishini qozghidi. Dunya Uyghur qurultiyini awstraliye hökümitining öz puqrasini azad qilishini dewet qildi.

Kolombiye uniwérsitétidiki muhakime yighini

Uchurlargha qarighanda amérikidiki kolombiye uniwérsitétida 18-19- noyabir künliri "ottura asiyadiki ammiwi we siyasiy öktichilikler" dégen témida ilmiy muhakime yighini ötküzüldi .Buningda Uyghur mutexesislirining maqaliliridin "Uyghur ziyalilirining tarixtiki siyasiy öktichilikte oynighan roli", Uyghurlar arisida xitayning hökümranliqigha bolghan ammiwi qarshiliq" we " xitay hökümranliqining shinjangdiki qanunsizliqi" qatarliqlar oqup ötüldi.

Xelq'ara kechürim teshkilati Uyghurlar bilen uchrashti

Xewerlerge qarighanda xelq'ara kechürüm teshkilatining kanada shöbisi yéqinda kanada Uyghur jem'iyitining bir qisim ezaliri bilen söhbet ötküzüp, Uyghurlarning kishilik hoquq ehwali heqqide pikir almashturdi.

Wang léchu'en qirghizistanni ziyaret qildi

Xitay kompartiyisi siyasiy byurosining ezasi, Uyghur aptonom rayoni kommunistik partiye komitétining sékrétari wang léchu'en 15-17-noyabir künliri qirghizistanning béshkek shehirini ziyaret qildi.U prizdénti esqer aqayéw we bash ministir nokolay tanayéwlarning körüshishige érishti. Xitayning bu heqtiki resmi xewerliride ikki terepning qandaq siyasiy mezmunlarda sözleshkenliki ashkarilanmighan emma, ikki terepning pen-téxnika, éléktr énérgiyisi, kan bayliqi sahesidiki hemkarliqliri alahide tekitlen'gen.

Xelq'ara xewerler

Bu yil 101 muxbir ziyankeshlikke uchridi

Merkizi briyuséldiki xelq'ara axbaratchilar birleshmisining bayanitigha asaslan'ghanda bu yil yer sharida 101 neper muxbir ziyankeshlikke uchrighan bolup, bu 10 yildin buyan axbaratchilar eng köp ziyankeshlikke uchrighan yil bolup hésablinidiken

Hindistan keshmirdin esker chékindürdi

Hindistan bash ministiri manmuxan ötken heptide keshmir rayonini ziyaret qilghan mezgilde,1000 gha yéqin hindistan eskiri keshmirning jenubidin chékinip chiqti .Bu uning tunji ziyariti bolup, u bu rayondin qoshun chékindürüshni qarar qilghanliqi hemde bu rayon'gha 5 milyard dollar meblegh salidighanliqini bildürgen. Lékin, bezi radikal teshkilatlar hindistanning bu qararini özlirining keshmirdiki basturush heriketlirini yépishtin bashqa nerse emeslikini tekitleshken.

Amérikida yéngi tashqi ishlar ministiri békitildi

Amérika prizdénti jorji bush amérika tashqi ishlar ministiri kolin powél istépa bergendin kéyin , dölet bixeterlik ishlirining mes'uli kanda liza rayisni tashqi ishlar ministiriliq mensipige belgilidi.

Kanda liza amérikidiki qara tenlik kishiler ichidin chiqqan yuqiri derijilik dölet emeldarlirining biri bolup, u amérika tarixidiki ikkinchi ayal tashqi ishlar ministiri bolup hésablinidiken. Prizdént bush rayis xanimning xizmet qabiliyitige yuqiri baha bérip, pütün dunya ehlining uning wujudidin amérikining küchi we salapiti we shan sheripini körü alalaydighanliqini körsetti. Doktor kanda liza rayis pridént bushning teklipini qobul qilip, dölet üchün xizmet qilidighanliqini bildürüp mundaq dégen"

"Teklip boyiche sizning yétekchilikingizdiki hökümetke we dölitimge xizmet qilish méning pexrim, qedirlik dostum kolin powélning wezipisini tapshurup élishni oylashqimu pétinalmighan idim, kolin powél dölitimiz tarixida meydan'gha kelgen eng munewwer dölet xadimlirining biri" kanda liza rayis xanim 26 yéshida xelq'ara munasiwetler ilmiy boyiche dokturluq unwanigha ériship, 6 yil proféssorluq qilghan. U, sowét ittipaqi mesilisi mutexesisidur.

Xitay yawropa birlikige narazi boldi

Xitay hökümiti peyshenbe küni bayanat élan qilip, yawropa birlikining xitaygha qaratqan qoral-yaraq cheklimisini bikar qilishni kishilik hoquq mesilisige baghlighanliqigha naraziliq bildürdi. Chünki, yawropa parlaménti charshenbe küni xitaydiki kishilik hoquq yaxshilanmighiche xitaygha bolghan qoral cheklimisini bikar qilmasliq heqqide qarar chiqarghan.

Yawropa birliki yene saxta mallar mesiliside xitayni agahlandurghan bolup, ötken yili yawropa tamojnisida tutup qélin'ghan saxta mallarning 60 ٪ i xitaydin kelgen iken.

Putin yégane yadro qoraligha ige

17- Noyabir küni rusiye prizdénti wladimir putin rusiyining nöwette yéngi tiptiki yadro bomba sistémisini yasawatqanliqini hemde bu xil sistémining bashqa chong döletlerdimu yoq ikenlikini bildürdi.

Asiya-ténch okyan yighini échildi

19- Noyabir küni latén amérikisidiki chili dölitide asiya-téch okyan rayoni iqtisadiy hemkarliq teshkilatigha eza döletler rehberlirining yighini échildi. Bu yighinda rayonning iqtisadiy tereqqiyati mesililiridin bashqa yene térrorchiliqqa qarshi küresh qilish témisimu muzakire qilin'ghan. (Ümidwar)