Heptilik xewerler ( 11-17- dékabir)Uyghur éli xewerlirixelqara xewerler
2004.12.17
Uyghur éli xewerliri
Amérika awam palatasi xitaydiki kishilik hoquq mesilisi heqqide yighin ötküzdi
Amérika awam palatasining tashqi ishlar komitéti 14-dékabir küni guwahliq bérish yighini échip, xitaydiki kishilik hoquq we pilanliq tughut siyasiti ehwalini tenqid qildi. Amérika tashqi ishlar ministirlikining nopus we musapirlar hem köchmenler mesilisi boyiche yardemchi tashqi ishlar ministiri artur deywéy ependi guwahliq bérip, bir perzendliq siyasetning kishilik hoquqqa qilin'ghan qopalliq ikenlikini sherhilidi. Bu yighinda yene amérika tashqi ishlar ministirlikining kishilik hoquq mesililiri boyiche yardemchi tashqi ishlar ministiri maykil kozak Uyghurlar mesilisini tilgha élip ,mundaq dédi؛
"Xitay hökümiti xelqara térrorchiliqqa qarshi urush bahanisida özining téch yol bilen qarshiliqini ipadileshke urun'ghan Uyghurlarni we musteqil diniy rehberlerni basturush herkitini yolluq qilishqa urunmaqta shundaqla xitay hökümiti yene xelqning söz erkinliki we metbu'at erkinlikini qattiq cheklep, her xil usullar bilen intérnetke bolghan kontrolluqini kücheytti" .
Xitay tarim we ili deryasi wadilirida 10 milyon mo boz yer achmaqchi
Ötken heptidiki Uyghurlargha a'it muhim xewerlerning biri shuki, tengritagh torining yéqinda élan qilghan bir xewiride körsitilishiche xitay hökümiti ili we tarim deryaliri wadisida yene 10 milyon mo boz yer échishni , besh yil ichide Uyghur élidiki térilghu yer meydanini 30 milyon mogha yetküzüshni pilanlighan.
Xitay da'iriliri ikki derya wadisida yene 10 milyon mo boz yer échishning shinjangning déhqanchiliq ishlirigha we iqtisadiy tereqqiyatigha paydiliq ikenlikini tekitlimekte. Amma, chet`ellerdiki Uyghur küzetküchilirining bu mesile heqqidiki köz qarishi bashqiche iken؛
Ali mektepke kirish imtihan nomur chéki birlikke keltürülidu
Shinxu'a axbarat torining uchurliridin ashkarilinishiche؛ Uyghur aptonom rayonluq hökümet kéler yilidin bashlap, xitay emes milletler oqughuchiliri bilen xitay oqughuchilirining ali mektepke qobul qilinish nomur chékidiki perqni élip tashlap, oxshash ölchem qollinishni qarar qilghan. Bu xitay da'irlirining yéqindin buyan jiddileshtüriwatqan ma'aripni xitaylashturush siyasitining dawami bolup, bir qisim Uyghur küzetküchiliri bu qararning Uyghur qatarliq xitay emes milletlerning milliy ma'aripigha we ularning ali ma'arip terbiyisi körüshige selbiy tesirlerni körsitidighanliqini sherihlidi.
Kishilik hoquq küni munasiwiti bilen ötküzülgen namayishlar
10-Dékabir xelqaraliq kishilik hoquq künidur. Bu kün munasiwiti bilen kanadadiki Uyghurlar bilen tibetlikler qattiq yéghiwatqan qargha qarimay kanadaning toronto shehiridiki xitay konsolxanisining aldida naraziliq namayishi ötküzdi.
Kanada Uyghur jemiyiti bilen kanada tibet herikiti birlikte uyushturghan mezkur namayishqa qatnashqan Uyghur sha'iri exmetjan osman öz tesiratini bayan qilip, buningdin kéyin mundaq xildiki namayishlarni köp ötküzüp, kanada hökümitini Uyghurlarning ehwali bilen tonushushqaqa ige qilishning zörüriyitini tekitlidi.
Ewette, kishilik hoquq küni munasiweti bilen ötküzülgen namayish kanada bilenla cheklenmestin yene gérmaniye, türkiye qatarliq ellerdiki xitay konsolxaniliri aldida ötküzüldi.
10-Dékabir küni türkiyidiki sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jemiyitining uyushturushi bilen enqerediki xitay bash elchixanisi we bdt ning enqerediki binasining aldida namayish ötküzildi. Bu namayishqa türkiyidiki 350ming ezasi bar bolghan turkiye kadirlar uyushmisining bashliqi bir jan ependimu qatnashti.
Türk dunyasi insan heqliri jemiyitini xitayni tenqid qildi
Yene bir muhim xewer shuki, shitabi türkiyige jaylashqan türk dunyasi insan heqliri jemiyiti kishilik hoquqi küni munasiwiti bilen enqerede ilmiy muhakime yighini ötküzdi. Bu yighin'gha türkiye bash ministir rejep tayip erdoghan we bashqa rehbiriy shexsler tebrikname ewetti. Türkiye kadirlar jemiyitining bashliqi bir jan aqyildiz ependi söz qilip, Uyghurlarning insan heqlirining éghir derjide dexl-terüzge uchrawatqanliqini körsetti.
Xelqara xewerler
Xitay-amérika soda munasiwetliridiki toqunushlar
Amérika birleshme axbarat agéntliqining xewirige qarighanda xitay soda ministirliki amérika bilen yawropa birlikining xitayning erzan mallirigha bolghan kontrol qilishni yolgha qoyghandin kéyin, toqumchiliq ékisport malliridin alidighan bajni ashurushni qarar qilghan. Xitay hökümiti bu charini kéler yilidin étibaren yolgha qoyidiken.
Uningdin bashqa yene amérika hökümiti xitayning öy jahazlirini amérikigha köplep kirgüzüshke cheklime qoyghan idi. Amérika xitayning erzan bahaliq öy-jahazliri buyumlirining amérika bazarlirini igilep, shirketlerning iqtisadigha tesir körsitiwatqanliqini nezerge élip, xitay mallirigha nisbeten yuqiri baj élishni yolgha qoyghan, bu hal xitay hökümitining naraziliqini qozghighan.
Pakistan "üch xil küchler"ge zerbe bérishke yene razi boldi
Xitay dölet re'isi xu jintaw, peyshenbe küni xitayni ziyaret qiliwatqan pakistan bash ministiri shawket eziz bilen körüshüp, ikki memliket arisidiki térrorchiliqqa, diniy esebiylikke we bölgünchilikke qarshi ortaq küresh qilish hemkarliqini téximu kücheytishni otturigha qoydi. Shawket ezizmu buninggha bolghan raziliqini bildürdi.
Moskwaning mudapi'e ministiri béyjingda
Ötken heptide rusiye dölet mudapi'e ministiri sérgéy iwanop, xitayni ziyaret qilip, ikki memliketning herbiy sahediki hemkarliqlirini ilgiri sürüsh heqqide özining xitayliq kesipdéshi saw gu'angchu'an bilen söhbet ötküzdi. Xewerlerge qarighanda söhbet jeryanida ikki terep arisidiki herbiy téxnika almashturush, qoral –yaraq sodisini téximu köpeytishtin bashqa yene rusiye-xitay armiyisining birleshme herbiy manéwir ötküzüshi heqqidimu pikir birliki shekillengen. Yéngiliq tus alghan nuqta shuki, ikki dölet armiyisi kéler yili birleshme manéwir ötküzidiken.
Teywendiki parlamént saylimi
11-Dékabir küni teywenning parlamént saylimi axirliship, teywen parlaméntidiki 225 orunning 116 sini prizdént chén shuybyanning öktichiliri hésablan'ghan gomindang, chingmingdang we shindang partiyiliri , 101 orunni musteqilliqni teshebbus qilidighan démokratiye –tereqqiyat partiyisi bilen teywen birleshme partiyisi igiligen.
Türkiye yawropa ittipaqigha kirishke intilidu
Yawropa parlaménti ötken charshenbe küni qarar maqullap, türkiyige yawropa ittipaqigha qobul qilish söhbitini bashlash waqti bérish heqqidiki teklip layihisini maqullidi. Yawropa parlaméntidiki 407 wekil bu qararni qollighan.
Bu ehwalning türkiyining yawropa ittipaqigha kirishini ilgiri sürüshte muhim rol oynishi mumkinliki ilgiri sürülmekte. Biraq, türkiye da'irlirining yawropa ittipaqining türkiyige qoyghan shertlirining bek qattiq ikenlikidin ümitsizlen'gen bolup, yawropa ittipaqining siprus mesiliside enqereni yol qoyushqa mejbur qilghanliqi bildürülmekte. (Ümidwar)
Munasiwetlik maqalilar
- Heptilik xewerler ( 4- 10dékabir)
- Heptilik xewerler ( 27 - noyabirdin 3- dékabir)
- Heptilik xewerler (20- 26 - noyabir)
- Heptilik xewerler (13- 19 - noyabir)
- Heptilik xewerler (6-12 noyabir)
- Heptilik xewerler (30 - öktebirdin 5- noyabirghiche)
- Heptilik xewerler (23-29 öktebir)
- Heptilik xewerler (16-22 öktebir)
- Heptilik xewerler (2-8 öktebir)
- Heptilik xewerler (25-séntebirdin 1-öktebirgiche)
- Heptilik xewerler ( 18-24 séntebir)
- Heptilik xewerler ( 4-10 séntebir)
- Heptilik xewerler (28-awghusttin 3- séntebirghiche)
- Heptilik xewerler (21-27-awghust)
- Heptilik xewerler (15-20-awghust)