Heptilik xewerler ( 1-7- yanwar)xelqara xewerler

Qazaqistandiki Uyghur medeniyiti munasip ehmiyet bérishke érishmekte

Qazaqistan xitay bilen bolghan hemkarliq munasiwetlirini rawajlandurup, Uyghur musteqilchilirige qattiq zerbe bérishte aktipliq körsitish bilen bir waqitta yene öz tewelikidiki Uyghur medeniyitining tereqqiyatighimu munasip yardemlerni körsetmekte.

Yéqinda qazaqistan prizdénti nursultan nazarbayéw perman chüshürüp, jumhuriyetlik Uyghur tiyatirining bir qisim artistlirini mukapatlighan.Ularning arisida Uyghur tiyatirining artisi we réjisori muhid tézimopqa ali "hörmet"ordéni teqdim qilin'ghan.

Uningdin bashqa yene hökümetning puli bilen bir qanche yazghuchi-sha'irlarning eserliri neshir qilin'ghan bolup, hörmet ordénining érishküchisi muhid ependi nazarbayéwning tiyatirgha Uyghur tarixiy-medeniyitige a'it eserlerni ishlishini dewet qilghanliqini inkas qildi.

"Üch xil küchler"ge zerbe bérish kücheytildi

Xitay tengri tagh torining xewer qilishiche؛ 4-yanwar küni Uyghur aptonom rayonluq sot mehkimisi yighin échip, "üch xil küchlerge zerbe bérish" bilen iqtisadiy jinayetlerge zerbe bérishning Uyghur aptonom rayonidiki her qaysi derijilik sot mehkimilirining asasliq wezipisi ikenlikini körsetken. Xitay hökümitining neziridiki üch xil küch milliy térrorchiliq, milliy bölgünchilik we dini esebiyliktin ibaret bolup, bu asasliqi Uyghurlarning siyasiy hoquqliri, diniy erkinliki pa'aliyetliri bilen shughullan'ghuchilarni basturushqa qaritilghan iken.

Bingtüenning kirimi rastinla shundaq yuqirimu?

Xitayning Uyghur aptonom rayonidiki yérim herbiy teshkilati yeni aptonom rayonluq hökümetke boysunmaydighan ayrim hökümet dep qariliwatqan ishlepchiqirish qurulush armiyisining kishi béshigha kélidighan otturiche kirimining 11 ming 780 yü'en'ge yetkenliki xewer qilindi. Xewerlerge qarighanda bu nahayiti yuqiri san bolup, Uyghur déhqanlirining otturiche kirimi ming yü'en'gimu yetmeydiken. Bu Uyghurlar bilen xitay herbiy déhqanliri arisidiki roshen perqni shekillendürgen. Lékin, bezi küzetküchiler bingtü'anning bu melumatigha anche ishinishke bolmaydighanliqini otturigha qoymaqta.

Bingtüen mesilisini tetqiq qilghan ataqliq musteqil yazghuchi wang lishong bu heqte toxtilip, bingtüenning Uyghur aptonom rayonining ichidiki xitaylarning aptonom ölkisi ikenlikini, uning pütünley musteqil bir birlik ikenlikini shuningdek yerliklerning su menbelirini igiliwalghanliqini tekitlidi. U yene, bingtüenning bu xil melumatining ishenchilik emeslikini otturigha qoydi.

Intérnét kontrol qilinmaqta

Sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche؛ xitay da'irliri Uyghur élidiki intérnétni kontrol qilishni kücheytmekte. 2004-Yili 11-ayda saqchi xadimliri ürümchi shehride abduwahap abduréyin qatarliq bir qanche Uyghurni chetellerdiki tor betlirini körgenliki sewebidin tutqun qilghan. Hazir ,Uyghurlarning chetel tor betlirini körüshi qattiq qamal qilin'ghan.

Gu'antanamodiki bir Uyghur sotlandi

Ötken heptide amérikining gu'antanamo herbiy bazisidiki türmide tutup turiliwatqan Uyghurlarning bir nepiri sot qilin'ghan. 24 Yashliq bu Uyghur 2001-yili amérika qoshunliri teripidin afghanistanda qolgha chüsürülgen . Bu Uyghur özini aqlap, özining talibanlar we el qa'ide bilen héchqandaq munasiwiti yoqliqini bildürgen hemde özini qoyup bérishni telep qilghan.

Ötkende amérika tashqi ishlar minsitirliki bu Uyghurlarning amérika üchün tehdid emeslikini éytip, ularning qoyup bérilidighanliqi shuningdek ular üchün üchinchi bir döletning izdiliwatqanliqini bildürgen idi.

Pilanliq tughut uchuri

Shitabi gérmaniyidiki sherqiy türkistan uchur merkizining bildürüshiche؛ xitay hökümiti Uyghurlarning nopusini kontrol qilish üchün, bala sanini pilandin ashuriwetmigenlerge her yada 10 som mukapat bérishni qarar qilghan. Xitay hökümiti buni saqliqni saqlash puli dep atighan. Uchur merkizining bildürishiche؛ béyjing hökümiti yéqinda 15 milyon yü'an pul ajratqan shundaqla mexsus höjjet chüshürüp, sheherdiki Uyghurlarning ikki, yézidiki Uyghurlarning üchtin artuq perzent almasliqigha kapaletlik qilishni telep qilghan. Uchur merkizining bildürüshiche؛ hökümet da'iriliri yuqiridiki teleplerge boy sun'ghanlargha 10 som we sherep guwahnamisi bérilidighanliqini élan qilghan.

Yéqinda Uyghur aptonom rayonining re'isi isma'il tiliwaldi, Uyghur élide 9- besh yilliq pilandin taki 2003-yilighiche üch milyon ademning kem tughulghanliqini bildürgen.

Téximu köp néfit qéziwélindi

Shinxu'a agéntliqining uchurigha asaslan'ghanda xitay 2004-yili Uyghur diyarida 22 milyon 600 ming tonna néfit qéziwalghan. Bu xitayning Uyghur élide tarixtiki eng köp néfit qéziwalghan bir yili bolup hésablinidiken. Hazir xitay néfit shirketliri néfit élishni künsayin jiddileshtürmekte

Finlandiye qeshqerdiki tibbiy xadimlarni terbiyilimekte

Finlandiyidiki bir xelqaraliq teshkilat Uyghur élining qeshqer wilayetlik sehiye idarisi bilen birliship, charshenbe küni yopurgha nahiyiside yéza tibbiy xadimlirini terbiyilesh kursi achti. Finlandiye hökümitining mezkur xelqaraliq teshkilatining qeshqer rayonida saghlamliqni ilgiri sürüsh programmisi 2003-yili bashlan'ghan bolup, asasliqi tibbiy xadimlarni terbiyilesh arqiliq déhqanlarning saghlamliq éngini östürüshni meqset qilidiken.

Xitay türme qanunigha 10 yil boldi

Yéqinda xitay türme qanunining élan qilin'ghanliqining 10 yilliqi xatirilen'gen. Xewerde körsitilishiche؛ bu qanunning 10 yilliq munasiwiti bilen ürümchi shehiridiki xelq meydanida körgezme we türme siyasiti teshwiqati pa'aliyiti élip bérilghan. Andaqta, xitaydiki türmilerdiki ehwallar heqiqeten yaxshilandimu? xitay türmisidiki ehwallar qandaq? bu heqte ilgiri siyasiy sewebtin türmide yatqan shawket ependi shundala ilgiri ghulja shehiride saqchi bolghan bextiyar ependiler xitaydiki türmilerde qiynash we jazalash türlirining köp hem qattiq ikenlikini ilgiri sürdi

Xelqara xewerler

Sunami dep atalghan déngiz dolquni apitige uchrighan döletlerge yardem bérish pa'aliyetliri dunya yüzide ewji almaqta. Amérika qatarliq gherib memliketliri aktip yardemlerni körsetmekte. Amérika tashqi ishlar ministiri kolin powél ötken heptide apetke éghir derjide uchrighan hindonéziye, sirlanka qatarliq döletlerge bérip, apetke uchrighan xelqtin hal sorighan.

Amérika hazirghiche iqtisadiy yardemlerdin sirt yene apet rayonigha 45 dane tik uchar ayroplan,15 ming amérika eskiridin teshkillen'gen yardem guruppisi shundaqla ikki herbiy paraxot etriti chiqarghan.

Yawropa ittipaqigha eza bir qisim memliketler sunami déngiz dolquni apitide qazagha uchrighanlargha matem bildürüsh pa'aliyetlirini ötküzdi.

Amérika bilen xitayning yuqiri derijilik emeldarliri ötken charshenbe küni washin'gtonda xitay da'iriliri tüzgen "bölünüshke qarshi turush qanun" ni muzakire qildi.

Amérika tashqi ishlar ministirlikining mu'awin ministiri richard ermitaj xitayni söhbet ötküzüsh yoli arqiliq teywen mesilisini hel qilishqa chaqirghan. "Bölünüshke qarshi turush qanuni" emeliyette teywenning musteqilliqini chekleshni meqset qilidiken.

Amérika birleshme agéntliqining uchurigha qarighanda pakistan da'irliri xitay qurulush xadimlirini qoghdashni kücheytti. Pakistan da'iriliri saqchi we herbiylerning sanini köpeytken.

Dunyadiki her qaysi döletlerning rehberliri peyshenbe küni hindonéziyining jakarta shehride yighin échip, apetke uchrighan döletlerge béridighan yardemni köpeytidighanliqini bildürüshti. Bdt bash sékritari kofi annan her qaysi döletlerning wede qilghan yardem sommilirini derhal emeliyleshtürüshini telep qildi. Hazir élan qilin'ghan yardem sommiliri 4 milyard amérika dollirigha yetken.