Heptilik xewerler (8-14yanwar)


2005.01.14

Uyghur yazghuchisi nur muhemmed yasin qolgha élindi

Ötken heptide yash Uyghur yazghuchisi nur muhemmed yasin (örkishi) ning qolgha élin'ghanliq xewiri ashkarilandi. U eslide ötken yili 11-ayda xitay dölet bixeterlik organlirining xadimliri teripidin tutup kétilgen iken.

Sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche, yazghuchi nur muhemmed yasin "qeshqer edebiyati" jurnilida élan qilghan "kök kepter" namliq esiri sewebidin qolgha élin'ghan bolup, xitay da'iriliri nur muhemmed yasinni idé'ologiye jehettiki bölgünchilik pikirlirini terghip qilghan dégendek atalmish "jinayet" bilen eyibligen. Lékin, xitay da'iriliri hazirghiche bu mesile heqqide éniq bildürüsh élan qilmidi.

Nurmuhemmed yasin 1974-yili maralbéshi nahiyiside bir déhqan a'iliside dunyagha kelgen. Hazirghiche uning "oynaydighan bala barmu?", " tunji muhebbet", " yürek yighlaydu" qatarliq kitabliri neshir qilin'ghan shundaqla yene 40 parchidin artuq esiri bir qanche toplamlargha kirgüzülgen.

Nurmuhemmed yasinning "kök kepter" namliq esiri "qeshqer edebiyati" jurnilining 2004-yilliq 5-sanida élan qilin'ghan bolup, hazir qeshqer edebiyatining bu sani hemmila jayda yighiwélinmaqta iken.

Wang léchu'en yene"térorchiliqqa qarshi küresh qilishni" teshebbus qildi

Xitay kompartiyisi merkiziy komitéti siyasiy byurosining ezasi hésablan'ghan Uyghur aptonom rayonluq partkom sikrétari wang léchu'en xitay qoralliq saqchi qisimliri shinjang bash etritining 2-nöwetlik kéngeytilgen yighinida térorchiliqqa zerbe bérishni kücheytish arqiliq muqimliqini saqlashni teshebbus qilghan.

Wang léchu'en yéqindin buyan échilghan bir qanche qétimliq yighinda Uyghur musteqilchilirige qattiq zerbe bérishni qayta-qayta telep qilghan. Xewerlerge qarighanda xitay da'iriliri bir tereptin "üch xil küchlerge zerbe bérish" shu'ari arqiliq siyasiy we bashqa hoquqlirini himaye qilishni teshebbus qilghan Uyghurlarni basturushni kücheytse, yene bir tereptin idé'ologiye sahesidiki milliy bölgünchilikke qarshi turushni kötirip chiqip, Uyghur ziyalilirigha bolghan bésim we kontrolluqni ashrumaqta.

Amérika téléwiziyisi Uyghurlar heqqide filim körsetti

Amérika PBS téléwiziye istansisi seyshenbe küni kechte Uyghurlar heqqide ishlen'gen mexsus bir programmini körsetken. Mezkur programma muxbir sirin fangning qeshqer, ürümchi, ghulja qatarliq jaylargha qilghan sepiri jeryanida körgenliri we hés qilghanliri asasida teyyarlighan bolup, muxbir sirin fang, Uyghurlarning éghir ehwalining omumiy qiyapitini körsitip bergen shundaqla bir Uyghurning özi bilen méhmanxanigha körüshkili kelgende xitay bixeterlik xadimliri teripidin tutup kétilip, taki hazirghiche iz dériki bolmighanliqi heqqide yighlap turup bayan qilghan.

Pakistandiki Uyghurlar se'udi erebistanning wizisigha érishti

Xewerlerge qarighanda ilgiri, Uyghur élidin se'udi erebistan'gha hejge bérish meqsitide pakistan'gha kelgen mingdin artuq Uyghurning wiza iltimasi se'udi erebistan hökümiti teripidin ret qilin'ghan idi. Emma, ular özlirining hej-tawap qilish idiyisidin waz kechmigen. Uchurlargha qarighanda se'udi erebistan elchi xanisi axiri bu 1200 neper Uyghurgha wiza bérip,ular se'udigha yétip kelgen.

Hindonéziye chet'el qoshunliri we jurnalistlirining chiqip kétishini telep qildi

Hindonéziye da'iriliri charshenbe küni sunami déngiz dolquni apitige uchrighan rayonlarda yardem ishlirini qiliwatqan chet'el qisimliri we jurnalistlirining 3 –ayning axirida aché rayonidin chiqip kétishini telep qildi. Sunami apitige uchrighanlarni qutuldurush üchün amérika, awstraliye, yaponiye, malaysiya we sin'gapor öz qoshunlirini aché rayonigha ewetken idi. Bu herbiy qisimlar ahalilerni qutquzush jehetlerde zor yardemlerni körsetmekte. Lékin, hindonéziyining aché rayonida musteqilchi küchler mewjut bolup, yéngi bir xewerge qarighanda aché qozghilangchiliri apetke uchrighan xelqning yükini yéniklitish üchün hökümet bilen söhbetlishishke we urush qilmasliqqa teyyar ikenlikini bildürgen iken.

60٪ Amérikiliq xitayni tehdid dep qaraydu

Amérikining yéqinda élan qilghan bir qétimliq ammining rayini sinash netijisidin ashkarilinishiche؛ gerche amérikiliqlarning xitaygha bolghan qarishi ilgirikidin yaxshilan'ghan bolsimu, lékin, ٪ 60 amérikiliq xitayni yenila yoshurun iqtisadiy we herbiy tehdid dep qaraydiken. ٪ 70 Amérikiliq xitayning kishilik hoquq mesilisini xitay mallirining amérika bazirigha kirish-kirmeslikige baghlash kérek dep qaraydiken. Yene ٪ 60 kishi bolsa, amérikidiki ish pursitining xitaygha éqip kétiwatqanliqidin we xitayning dunyagha élip kélidighan ékologiyilik buzghunchiliqidin endishe qilidiken.

Xitay tyen'enméndiki hushyarliqlirini östürdi

Xewerlerge qarighanda xitay hökümiti her küni tyen'enmén meydanigha ming neper saqchi xadimi orunlashturup, bu jayda birer namayishning yüz bérip qélishining aldini élishqa tirishmaqta. Xitay hökümiti bu yéngi tedbirni charshenbe künidin étibaren yolgha qoyghan bolup, hazir jemiyette 1989-yilidiki oqughuchilar herkitini qollighanliqi üchün wezipisidin qaldurulup, nezerbend astigha élin'ghan jaw ziyangning késilining éghirliqi heqqide xewer tarqalghan iken.

Ottura asiya rehberliri öz perzentlirini hakimiyetke teyyarlimaqta

Yéqinda, qirghizistan prizdénti esqer aqayéwning qizi oqughuchilarning imza toplishi arqiliq yéqinda ötküzülidighan parlamént saylimigha qatnishish telipini otturigha qoyghan.

Nöwette, qirghizistan öktichilirining naraziliq heriketlirimu ewji alghan bolup, prézidént esqer aqayéw bu yil 10-ayda ötküzilidighan prézidént saylimida öz orinini boshitidighanliqini bildürgen. Qirghizistandiki bu ikki saylam xelqara jemiyetning alahide diqqitini qozghimaqta.(Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.