Heptilik xewerler (5-11-féwral)

Xelqara kechürüm teshkilati ghulja weqesi munasiwiti bilen bayanat élan qildi

Bu yil 2-ayning 5-küni ghulja weqesining 8 yilliqi bolup, bu munasiwet bilen shitabi london'gha jaylashqan xelqara kechürüm teshkilati "5-féwral ghulja weqeside saqchilarning ziyankeshlikige uchrighanlarni yad étish" dégen témida bayanat élan qildi.

Mezkur bayanatta xitay hökümitining ghulja weqesini qanliq basturghanliqi, hökümetning téxi hazirghiche, saqchilarning basturush heriketlirini sürüshte qilmaywatqanliqi körsitilgen. Xelqara kechürüm teshkilatining bayanatida otturigha qoyulushiche, 1997-yili 2-ayning 5-küni xitay saqchi qisimliri ghuljida yüz bergen téchliq namayishini wehshilerche basturup, nechche onlighan ademni öltürgen we éghir yarilandurghan. Yüzlep kishi etisidiki namayishta hayatidin ayrilghan yaki éghir yarilan'ghan. Zor türkümdiki kishiler namayish jeryanida qolgha élin'ghan. Bu weqe bilen tutulup hazirghiche türmide yétiwatqanlarning sani melum emes.

Nurmuhemmed yasin'gha 10 yilliq qamaq jazasi höküm qilindi

Ötken yili 11-ayda , "kök kepter " namliq esiri üchün milliy bölgünchilik idiyisini terghip qildi dep qarilip, tutqun qilin'ghan yazghuchi nurmuhemmed yasin 2-ayning 2-küni qeshqer wilayetlik ottura sot teripidin 10 yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghan bolsimu, lékin nurmuhemmed yasin bu hökümge razi emeslikini bildürüp, yuqiri sotqa erz sun'ghan.

Maralbéshi nahiyisidiki bir saqchi xadimi bu yazghuchining sotining yépiq halda échilghanliqini, uning adwokat teklip qilishigha ruxset qilinmighanliqini bildürdi.

Xelqara kechürüm teshkilati bilen en'giliye Uyghur jemiyitining birleshme yighini

Ötken heptide ghulja weqesining 8 yilliqi munasiwiti bilen londonda xelqara kechürüm tehshkilati bilen en'giliye Uyghur jemiyiti birleshme yighin échip, ghulja weqesi hemde Uyghurlarning nöwettiki weziyiti heqqide muzakire élip bardi. Bu yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining re'isi erkin aliptékinmu ishtirak qilip, söz qildi.

Qeshqerdiki kocha namliri özgertilgen

Uyghur aptonom rayonining qeshqerdiki yerlik da'iriliri ötken hepte qarar chiqirip, qeshqer shehiridiki 17 asasliq kochining ismini özgertken. Sherqiy türkistan uchur merkizining xewer qilishiche؛ ismi özgertilgen kochilarning 12 sige xitayche isim qoyulghan , qalghan besh kochigha Uyghurlarning tarixini ekis ettüridighan isim qoyulghan. Lékin, ezeldinla Uyghurlar köp yashighan, Uyghurlarning ana makani we qedimiy paytexti hésablan'ghan bu sheherge xitayche kocha isimlirini qoyush Uyghurlarning naraziliqlirini qozghighan bolsimu, biraq ular öz naraziliqlirini ashkarilashqa amalsiz qalghan.

Xitay maytaghni néfit bazisi qilmaqchi

Xewerlerge qarighanda xitay hökümiti maytagh shehirini xitayning eng chong néfit pishshiqlap ishlesh nuqtisigha aylandurmaqchi bolghan. Bundaq néfit pishshiqlap ishlesh qurulushi hazir ish bashlighan bolup, bu 2008-yili pütidiken.

Gherb alimining Uyghur tili heqqide éytqanliri

Nöwette, Uyghur tilining Uyghur élidiki aliy mekteplerde ishlitilishtin toxtitilishi shuningdek Uyghur tilining Uyghur aptonom rayonidiki rolining ajizlashturulishigha egiship, Uyghurlarning öz tili we medeniyitining istiqbalidin ensiresh héssiyatlirimu ashmaqta. Shuning bilen bir waqitta yene Uyghur tili mesilisi chet el alimliri we küzetküchiliriningmu inkaslirini qozghimaqta. En'giliyidiki durxam uniwérsitétining xitay ishliri tetqiqati merkizining diréktori proféssor maykil dilon ependi Uyghur tili heqqide mundaq köz qarashni otturigha qoydi.

" Xitay tili hökümet tili bolghanliqi üchün elwette Uyghurlar xitaychini bilmise bolmaydu. Méningche Uyghur élide heqiqiy qosh tilliq ma'arip yolgha qoyulsa toghra bolidu dep qaraymen. Men dewatqan qosh till ma'arip, Uyghurlarla xitayche öginish emes, belki Uyghur élide yashawatqan xitaylarmu Uyghurche öginishi kérek shundaqla Uyghurlarning dersliri pütünley xitaychilashturiwétilmestin, belki xitayche peqet bir til süpitide ögitilishi kérek. Men , Uyghur ziyalilirining buninggha köp küch chiqirishini ümid qilimen, buningdin sirt yene, chet ellerdiki Uyghurlarmu chetel tilidiki kitablarni Uyghurchigha köplep terjime qilip berse téximu yaxshi bolidu."

Qisqa xelqara xewerler

  ;   ; ♦ ; Se'udi erebistanda tunji qétim saylam élip bérildi. Paytext riyaddiki kishiler tunji qétim sheherlik kéngesh ezaliri saylimi élip bardi. Biraq, bu saylamda bélet tashlash hoquqi bar 600 ming ademning aran 149 mingi bélet tashlighan. Bu qétim yene ayallarning saylashqa qatnishishi cheklen'gen.

  ;   ; ♦ ; Shimaliy koréye hökümiti peyshenbe küni bayanat élan qilip, özining yadro qorallirigha ige ikenlikini tunji qétim élan qildi hemde shimaliy koréye kirizisini hel qilidighan alte terep yighinidin chiqip kétidighanliqini bildürdi. Bu mesile amérika, rusiye we yaponiye qatarliq memliketlerning jiddiy inkaslirini qozghidi.

  ;   ; ♦ ; Qazaqistan da'iriliri buningdin bir qanche mezgil ilgiri "moskwa sadasi" radi'osida nutuq sözlep, qazaqlarning tarixi, tili we medeniyitige hujum qilghan rusiye parlaméntining mu'awin bashliqi wladimir zhronowskiyni jazalashni telep qilip, moskwa hökümitige naraziliq bildürdi. Rus milletchilik pikir éqimigha mensup jronowskiy tarixta qazaqistan dep atalghan döletning bolmighanliqini körsitish bilen birge yene" qazaqlarning edebiyati, tili hetta héchnémisi yoq" dégen. Bu qazaqlarning ghezipini qozghighan.

  ;   ; ♦ ; Peyshenbe küni türkiyining enqere ayrodromigha türkiye hawa yollirining ayroplanida kelgen yükler ichide bir xaltidin zeherlik gaz bayqalghan. Ayrodrom ishchilirida bash aghrish we köngül élishish alemetliri körülgen. Türkiye döletlik téliwiziyisining uchur bérishiche bu xalta xitaydin türkiyidiki xitay elchixanisigha yollan'ghan iken. Bu munasiwet bilen ayrodromda jiddiy halet élip bérilghan. (Ümidwar)