Heptilik xewerler (26-fébral - 4-mart)

Amérika mu'awin prizdénti amérika Uyghurliri jemiyitining re'isi bilen körüshti

3-Ayning 2-küni amérika Uyghur jemiyitining re'isi nuri turkel amérika karxanichilar inistitutining washin'gtonda ötküzülgen mukapat bérish murasimi hem ziyapitige qatniship, mezkur murasimgha ishtirak qilghan amérika qoshma shitatlirining mu'awin prizdénti déchk chéyni ependi bilen körüshken hemde söhbetleshken. Nuri türkel mu'awin prézidént déchk chéyni Uyghurlarning nöwette duch kéliwatqan türlük éghir siyasiy, ijtima'iy we iqtisadiy shuningdek medeniyet mesililiri heqqide bayan qilghan. Shundaqla amérika hökümitidin Uyghurlarning yuqirida qeyt qilin'ghan bir qatar mesililirini hel qilishqa yardem bérishini telep qilghan.

Amérika tashqi ishlar ministirliki yilliq kishilik hoquq doklatini élan qildi

28- Féwral küni amérika tashqi ishlar ministirliki yilliq kishilik hoquq doklatini élan qildi. Amérika tashqi ishlar ministirlikining yilda bir qétim chiqiridighan kishilik hoquq doklati pütün dunyadiki kishilik hoquq weziyitini asas qilghan bolup,2005-yilliq bu doklatta Uyghur mesilisigimu orun bérilgen.

Mezkur doklatta ötken yili xitayning "bölgünchi" lik jinayiti bilen Uyghurlarni jazalighanliqi hemde ölümge höküm qilghanliqi jümlidin üch mingdin artuq Uyghurni türmige tashlighanliqi otturigha qoyulghan. Uningda yene ötken yili 1-aydin 8-ayghiche bolghan ariliqta 50 Uyghurgha bölgünchi dégen jinayet bilen ölüm jazasi bergenliki körsitilish bilen birge yene xitay da'iriliri teripidin étip öltürülgen shir eli weqesi qayta tilgha élin'ghan.

Bu doklatta yene rabiye qadir mesilisi, Uyghur tilining ishlitilishtin qaldurulush ehwali hem ma'aripni xitaychilashturush shuningdek nopus we heqsiz emgek qatarliq mesililer tilgha élin'ghan. Xitayning térrorizimgha qarshi turushtin paydilinip bigunah kishilerni jazalighanliqi körsitilgen.

Amérika tashqi ishlar ministirlikining démokratiye, kishilik hoquq we emgek ishlirigha mesul yardemchi ministiri maykil kozak mundaq dégen.

" Hemminglargha melum , bizning xitay bilen soda we bashqa keng da'iride alaqimiz bar.Emma bizning munasiwitimizge tosalghu boluwatqan nerse, xitayning kishilik hoquq xatirisi"

Xitay amérikigha qarshi kishilik hoquq doklati élan qildi

Amérikining kishilik hoquq doklati xitayni narazi qilghan bolup, ularmu peyshenbe küni amérikining 2004-yilliq kishilik hoquq xatirisi heqqidiki doklatini élan qilip, amérikidimu kishilik hoquqning buzuliwatqanliqini körsetmekchi bolghan, biraq, ular tilgha alghan iraq esirlirining xorlinishi qatarliq mesililerde amérika hökümiti we pirizdént bushining xorlan'ghanlardin epu sorighanliqi hemde jinayet sadir qilghanlarni jazilighanliqini tilgha almighan. Xitay öz doklatida adettiki jinayi ishlarnimu kishilik hoquq da'irisige kirgüzüp, pakit tépishqa tirishqan.

Xitay milliy térritoriyilik aptonomiye aq tashliq kitabi élan qildi

Amérika tashqi ishlar ministirlikining kishilik hoquq doklati bilen oxshash bir künde yeni 28-féwral küni xitay dölet ishliri kabinétimu "junggodiki milliy térritoriyilik aptonomiye" dep atalghan tunji aq tashliq kitabini élan qilip, özlirining aptonomiye siyasitining her sahe boyiche zor muweppeqeyetlerni qolgha keltürgenlikini tekitlidi hemde öz xelqining siyasiy hoquqlirini dewa qilghan Uyghurlarni , tibetlerni we bashqilarni bolsa bölgünchiler dep eyiblidi.

Béyjing hökümitining ilgiridinla tekitlinip kelgen hem qéliplashqan tebirliri we teshwiqatliri bilen pütülgen mezkur aq tashliq kitabqa nisbeten chet ellerdiki Uyghurlar oxshimighan pikirlirini bildürmekte. Elwette, Uyghur diyaridiki kishilerning bu doklat heqqide özlirining oxshimighan qarishini bildürelishi mumkin emes.

Istiqlal géziti resmi tarqitildi

Xitay dölet ishliri kabinéti aptonomiye heqqide aq tashliq kitabni teyyarlap élan qilghan bu künlerde türkiyidiki sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq teshkilatining sabiq bashliqi, jurnalist memet imin batur teripidin chiqiriliwatqan "istiqlal "géziti türkiye da'iriliri teripidin tizimgha élinip, resmi türde tarqitilishqa bashlighan.

Wang léchu'en "uch xil küchke"dawamliq zerbe bérishni telep qildi

Xitay hökümitining Uyghur aptonom rayonigha teyinligen partkom sékritari wang léchu'en düshenbe küni kom partiye ezaliri we jama'et xewpsizliki xadimlirini dawamliq türde "üch xil küch" ke qattiq zerbe bérishke dewet qildi. U "biz muqimliq choqum hemmini bésip chüshidu dégen idiyidin tewrenmey, bölgünchi, térrorchi we diniy radikallardin ibaret üch xil küchlerge qetiy boshashmastin zerbe bérishimiz kérek" dédi.

U bu sözini "milliy bölgünchilik" ke qarshi turush xizmitini doklat qilish xizmet guruppisining yighinida sözligen.

Xitay saqchiliri ürümchi shehirini charlimaqta

Ürümchi kechlik gézitining xewirige qarighanda ilgiri charlash saqchiliri saqchi toqmiqi we yash aqturush bombisi qatarliq qorallarni élip yürgen bolsa, bu yildin étibaren tapancha we aptomatlarni élip yüridighan bolghan. Ürümchi sheherlik jama'et xewpsizliki idarisi ötken yilidin étibaren mudapi'e we charlash xizmetliri boyiche islahat élip barghan bolup, bir qanche yüz saqchining toluq qorallan'ghan halda sheherni charlishimu muhim wezipe qilip békitilgen.

Qeshqer "gherbtiki shénjén "bolmaqchi

Ürümchide aptomatliq saqchilarni charlash xizmetlirini kücheytish bilen bir waqitta yene xitay hökümiti qeshqerni"gherbtiki shénjén" qilip qurup chiqmaqchi bolmaqta. Xewerlerge qarighanda bu yil 5-ayning 10-künidin 12-künigiche qeshqerde "qeshqer , ottura we jenubiy asiya soda yermerkisi" ötküzüsh pilanlan'ghan bolup, qeshqer shehrining mu'awin walisi zong jyan 3-ayning 1-küni özlirining bu pilanlirini élan qilghan. Biraq, Uyghur küzetküchilirining bildürishiche xitay hökümiti qeshqerni tereqqi qildurush arqiliq, Uyghurlar zich olturaqlashqan mezkur rayonining nopus we milliy terkibini özgertip, u jaydiki köchmenlerning sanini téximu ashurushnimu muhim diqqet nezerge qoyghan.

Xelqara xewerler

  ;   ; ♦ ; Seyshenbe küni amérika prizdénti bush we amérika dölet mejlisi rehberliri birlikte yawropa birlikining xitaygha qaratqan qoral cheklimisini bikar qilishigha qarshi turdi.Shundaqla amérika dölet mejlisi xitaygha qoral sétip bérishke qoshulidighan yawropa döletlirige jaza qollinidighanliqini agahlandurdi.

  ;   ; ♦ ; Tunji nöwetlik xelqaraliq bi'ologiyilik we xémiyilik qorallar térrorchiliqigha qarshi turush yighini ötken heptide xelqaraliq saqchi teshkilatining fransiyidiki merkizide ötküzüldi. Bu yighin'gha 155 dölettin kelgen 400 neper mutexessis we saqchi emeldarliri qatnashti.

  ;   ; ♦ ; Béyjingda échilghan xitay memliket siyasiy kéngesh we xelq qurultiyining yighinlirida teywen mesilisi, bölünüshke qarshi qanun shuningdek herbiy xam chot qatarliq köpligen mesililer muzakire qilin'ghan. Xewerlerge qarighanda bu qétim xitayning herbiy xamchotining 12 ٪ ashurilidighanliqi, buning herbiylerning parawanliq ,teminlinish ishlirigha ishlitidighanliqi körisitilgen bolsimu, lékin buninggha nisbeten xelqara jemiyetning türlük tenqidiy inkasliri peyda bolmaqta. (Ümidwar)