Heptilik xewerler (19- 25- mart)

Xelqara kechürüm teshkilati rabiye qadirni qarshi élish murasimi ötküzdi

Xelqara kechürüm teshkilatining amérikidiki shöbisi 22-mart küni washin'gton shehiride ataghliq Uyghur kishilik hoquq pa'aliyetchisi, Uyghur xelqining anisi dégen shereplik namgha sazawer bolghan rabiye qadir xanimni kütüwélish murasimi ötküzdi.

Amérikining yuqiri derijilik emeldarlirini öz ichige alghan 100 din artuq adem qatnashqan bu murasimda xelqara kechürüm teshkilatining amérika shöbisining bash diréktori maykil orbili rabiye qadir mesilisige xelqara kechürüm teshkilatining nahayiti köngül bölgenliki, bu mesilide da'im xitay hökümitige bésim ishlitip kelgenlikini bildürdi . Axirida u mundaq dédi:

"Bilimen, washin'gton bilen ürümchining ariliqi nahayiti yiraq, emma men sizge shundaq diyishni muwapiq kördümki, öyge qaytip kelgenlikingizni qarshi alimiz"

Amérika tashqi ishlar ministirlikining asiya we tinch okyan rayoni ishlirigha mesul mu'awin yardemchi minisitiri randal shraywér söz qilip, rabiye qadir mesilisining amérika hökümiti üchünmu nahayiti muhim mesile bolup, amérika hökümitining buningdin kéyinmu xitaydiki her qaysi siyasiy mehbuslarning qoyup bérilishi üchün tirishidighanliqini bildürdi. U mundaq dédi:

"Bu biz üchün intayin muhim ehmiyetke ige bir kün bolup, men baya dégendek sözümni yene tekrarlaymen. Bizning xizmitimiz yene dawamliship mangidu hemde Uyghur élidiki siyasiy mehbuslarni qoyup bérish yolidiki tirishchanliqlirimiz buningdin kéyin téximu küchiyishi kérek."

Rabiye qadir axirida nutuq sözlep, özining tesiratliri we meqsetliri heqqide toxtilip, buningdin kéyin öz millitining shuningdek pütün kishilik hoquqi depsende qilin'ghan xelqler üchün küresh qilidighanliqini bildürdi.

Amérikidiki Uyghurlar noruz pa'aliyiti ötküzdi

20-Mart küni amérika Uyghurliri jemiyitining uyushturushi bilen washin'gton shehiri yénidiki ji'orji mayson uniwérsitétida noruz bayrimi pa'aliyiti ötküzüldi. Buningda yash –ösmürler teyyarlighan türlük sen'et nomurliri körisitildi.

Bayram murasimida yene rabiye qadir xanimmu söz qilip, özining xitay türmisidin boshutulghandin kéyin, tunji qétim Uyghur jama'iti bilen birlikte bayram ötküziwatqanliqini bildürüp, özining Uyghur xelqighe zor xushalliq we muweppeqeyetlerni tiligen.

Ilida yüz bergen weqeler

Xewerlerge qarighanda ghulja shehiridiki köpligen Uyghurche kocha we mehelle isimliri özgertilip, xitayche atilishqa bashlighan. Mesilen ghulja shehiridiki ataqliq kona mehellilerdin biri "üch derwaza", "jangsu yoli " dep atilip, wiwiska ésilghan .Bu jaydiki Uyghurlarning öyliri "yolgha toghra kélip" qaldi dep chéqip tashlinip, uninggha ornigha dukan sélinpi, xitaylargha bérilgen iken.

11-Mart künidin bashlap, ili oblastida yüz bergen qar érish sewebidin kélip chiqqan kelkün apitide hazirghiche bir kishi qaza qilghan. 27 Ming éghiz öy örülgen. Besh minggha yéqin mal-waran ölgen iken.

Ottura asiyadiki weqeler

Ötken heptide Uyghur élining qoshnisi qirghizistanda öktichilerning keng kölemlik namayish heriketliri yüz bérip, aldi bilen osh we jalal abad sheherliri öktichiler teripidin igilen'gendin kéyin, 24-mart küni bishkek shehiridiki chong namayish netijiside namayishchi amma qirghizistan jumhuriyet hökümet binasini igiliwalghan. Prézidént esqer aqayéw qéchip ketken.

Melumatlargha qarighanda uning qazaqistan'gha qéchip bériwalghanliqi ashkarilan'ghan. 25-Mart küni öktichiler rehberliri we qirghizistan parlaménti yighin échip. Waqitliq hökümet teshkillep, öktichilerning rehberliridin biri qurmanbék baqiyéwni muweppeq pézidént hem bash ministiriliq salahiyiti bilen hökümet teshkilleshke belgiligen.

Türmidin boshutulghan öktichiler rehbiri filiks qulop qanunni ijra qilish sahesige, yene bir neper öktichiler rehbiri roza otonbayéwa tashqi ishlar minisitiriliq wezipisige békitilgen.

Qirghizistandiki öktichiler inqilabi xelqara miqyada zor inkaslarni qozghighan bolup, amérika hökümiti mesilining tinchliq yol bilen hel qilinishini izhchil teshebbus qilghan hemde amérika dölet mejlisi bu weqe mu'ansiwiti bilen bashqa döletlerning qirghizistan'gha herbiy jehettin arilishishigha yol qoymasliqni otturigha qoyghan.

Rusiye prézidénti wladimir putin bolsa, eger aqayéwning rusiyige kélishini xalisa qarshi alidighanliqini shuningdek yéngidin teshkillengen hökümet bilenmu yaxshi munasiwet ornutidighanliqini bildürgen.

Qirghizistandiki mezkur démokratik inqilab munasiwetliri bilen her xil maqalilar élan qilin'ghan bolup, xitay aptorliri buningdin qirghizistanda Uyghurlarning musteqilliq pa'aliyetlirining küchüyip kétishi mumkinlikidin ensirewatqanliqlirini bildürse, gherb analizchiliri buning ji'orjé bush ikkinchi qétim textke chiqqandin kéyin, ukra'iniye we gruziyidiki démokratik heriketlerning ottura asiyagha yötkelgenlikini, qirghizistandiki öktichilerning ghelbe qilishining pütün ottura asiyadiki mustebit hökümetlerge hemde mustebit hökümranlargha tesir yetküzidighanliqlirini otturigha qoyushqan.

Shirak: yawropa ittipaqi xitaygha qoral satmaydu.

Fransiye prézidénti jak shirak bayanat élan qilip, eger yawropa ittipaqi xitaygha qaritilghan qoral-yaraq émbargosini bikar qilsimu, yawropa ittipaqigha eza döletler derhal xitaygha qoral satmaydu dep bildürülgen. U yene qoral émbargosini bikar qilishning xitaygha qoral sétish emeslikini körsetken. (Ümidwar)