Heptilik xewerler ( 9 - 15 april)

"Uyghur ilidiki diniy bésim tetür quyuni" élan qilindi

Düshenbe küni yeni 4 - ayning 11 – küni, merkizi amérikidiki xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilati we xitay kishilik hoquq teshkilati "Uyghur ilidiki diniy bésim tetür quyuni" témisida 114 betlik doklat élan qilip, xitay hökümiti " bölgünchilikke we térrorchiliqqa" qarshi turush namida, Uyghur musulmanlirining diniy erkinlikini qattiq basturiwatidu dep körsetti.

Mezkur doklatni yézishqa mes'ul bolghan xitay kishilik hoquq teshkilatining xitay ishliri mutexessisi nikilas bekulin, doklatni tonushturush yighinida mundaq dédi:

"Xitay hökümiti yéqinqi yillardin buyan Uyghurlargha qaratqan diniy kontrolluqni kücheytip, sistémiliq we qattiq basturush siyasitini yürgüziwatidu. Xitay hökümitining Uyghur élide téximu qattiq diniy siyaset yürgüzishining sewebi, xitay hökümiti Uyghurlarning din arqiliq, milliy kimlikini saqlap qélishidin endishe qilidiken. Shunga xitay hökümiti nöwette Uyghurlarning diniy erkinlikinila emes, belki medeniyiti we bashqa tereqqiyatlirinimu basturmaqta.

Lékin xitay hökümiti xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilati we xitayda kishilik hoquq teshkilatining Uyghurlar heqqdiki mezkur doklatida otturigha qoyghan eyibleshlirini ret qildi.

Xitay tashqi ishlar minsitirliqining bayanatchisi chin gang seyshenbe küni bayanat élan qilip, kishilik hoquqni közitish teshkilati we xitayda kishilik hoquq teshkilatini béyjingning shinjangdiki siyasitini " astin- üstin qilip körsetken dep eyiblidi.

Xitay kishilik hoquq aq tashliq kitabi élan qildi

Ötken hepte yeni merkizi amérikidiki ikki kishilik hoquq teshkilati Uyghurlar heqqide doklat élan qilip, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasitini qattiq tenqid qilghandin ikki kün kéyin, xitay hökümiti kishilik hoquq xatirisini aqlaydighan aq tashliq kitab élan qildi.

Xitay dölet kabiniti teripidin élan qilin'ghan mezkur aq tashliq kitabta, xitayning kishilik hoquq saheside yette tereptin netijilerni qolgha keltürgenliki körsitilgen.

Aq tashliq kitabta yene, xitaydiki barliq az sanliq millet puqralirining, xitay puqralirigha oxshashla asasiy qanundiki barliq puqraliq hoquqidin behrimen bolghandin sirt, yene bezi alahide imtiyazlardin behrimen boliwatqanliqi tekitlen'gen

Lékin xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliri xitayning kishilik hoquq weziyitide ötkenki besh yil hetta on yil ichide héchqanche yaxshilinish bolmighanliqini bildürdi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining sherqiy asya ishlirigha mes'ul xadimi mark alison mundaq deydu: "xitay yenila dunyadiki ölüm jazasini eng köp ijra qilidighan dölet hésablinidu. Xitayda yene mehbuslarni qiyin - qistaqqa élish ehwali intayin éghir

D u q mu'awin re'isi ejwerjan b d t yighinida

Birleshken döletler teshkilati kishilik hoquq komitétining shiwitsariyining jenwe shehiride ichiliwatqan yilliq yighini dawamlishiwatidu.

Düshenbe küni dunya Uyghur qurultiyining mu'awin re'isi enwerjan kishilik hoquq komitétining yighinida söz qilip, xitay hökümitini Uyghurlarning milliy we kishilik hoquqlirini depsende qilish bilen eyiblidi.

Yawrupa parlaméntidiki döletler ara radikal partiyisining kapaliti astida yighinning düshenbe künidiki muzakiriside söz qilish pursitige érishken enwerjan, béyjing da'irilirini Uyghurlarning tebi'iy köpiyishini cheklesh, siyasiy we diniy mehbuslargha ölüm jazasi bérish shundaqla yerliklerning igidarchiliqidiki yer-zémin we térilghu yerlerni xitay köchmenlirining tartiwélishigha qolayliq yaritip bérish bilen tenqidligen.

Xitayning aptonomiye qanuni qeghez yüzidiki pedez

Düshenbe küni amérikidiki bir qisim ziyaliylar, amérika dölet mejlisi xitay ishliri kömitétida xitayning Uyghur we tibet rayonidiki aptonomiye qanuni heqqide ispat berdi.

Yighin'gha qatnashqan mutexessisler, xitayning aptonomiye qanunining qeghezdila yaxshi bolup, emeliyette yoq ikenlikini bildürdi.

Jéjyangdiki toqunush

Ötken yekshenbe küni xitayning jéjyang ölkisi xu'ashi éyzisida diqanlar bilen saqchilar arisida qattiq toqunush yüz berdi. Toqunushta 80 ge yéqin saqchi we xitay hökümet emeldari yarilan'ghan.

Xewerlerge qarighanda, xu'ashi yézisidiki topilang, déhqanlarning yézidiki bir ximiye zawutining muhitni bulghishigha qarshi naraziliqi sewebidin kélip chiqqan. Déhqanlar zawut etrapida kepiler yasap, zawutning ishlepchiqirishini tosushqa tirishqan. Biraq kiyin saqchilar bu kepilerni örüshke bashlighanda, ghezeplen'gen déhqanlar saqchilargha tash we pichaqlar bilen hujum qilghan.

Yapon'gha qarshi namayishlar

Ötken shenbe küni byéjingda ötküzülgen yaponiyige qarshi namayishtin kiyin, xitay yaponiye munasiwiti téximu yirikleshti. Ötken shenbe küni yaponiyige qarshi ötküzülgen namayishta, namayishchilar yaponiye meblegh salghan soda bazarlirigha hujum qilip, yaponiye elchixanisigha tash étip, dérize- eyneklirini chaqqan. Yaponiyining dölet bayriqini köydürgen idi.

Yaponiye hökümiti buninggha qattiq naraziliq bildürüp, xitay hökümitidin bu weqeler sewebidin yaponiyidin kechürüm sorap, namayishlar jeryanida ziyan'gha uchrighanlarning ziyinini tölep bérishini telep qilghan. Lékin xitay hökümiti yaponiye hökümitidin kechürüm sorashni ret qilighan. Yaponiye - xitay munasiwetliridiki jiddiylik téxi dawamlishiwatidu.

Qoral imbargosi

Yawrupa ittipaqidiki döletlerning tashqi ishlar minsitirliri jüme küni yighin échip, xitaygha yürgüzüwatqan qoral sétip bermeslik cheklimisini bikar qilish heqqide bu yil -6 aydin burun qarar chiqarmasliqni békitti.

Girmaniye tashqi ishlar ministiri yoshka fisher, qoral cheklimisi bikar qilinishtin burun xitay hökümiti choqum kishilik hoquq xatirisini yaxshilishi we teywen bilen bolghan ixtilapini hel qilishi kérek dep tekitlidi. (Qanat)