Heptilik xewerler ( 16-22- april)

Dolqun eysa xelqara yighinda

Xelqara kechürüm teshkilatining bélgiye shöbisi 16-aprél küni bélgiyining antwérin shehiride "xitay we ottura asiyadiki Uyghurlar" dégen témida ilmiy muhakime yighini ötküzgen bolup mezkur yighin'gha dunya Uyghur qurultiyining bash katibi dolqun eysa qatniship, Uyghurlarning hazirqi weziyiti heqqide doklat bergen.

Dunya Uyghur qurultiyigha bir yil

Dunya Uyghur qurultiyi qurulghanliqigha bir yil tolghan bolup, mezkur teshkilat bu munasiwet bilen bayanat élan qilip, Uyghurlarni öz teqdirini özliri belgilesh hoquqlirini qolgha keltürüshte ittipaqliship, küresh qilishqa chaqirdi.

Tarim wadisidin tépilghan jesetlerning irqiy teweliki ashkarilandi

Amérika alimliri tarim wadisidin tépilghan qedimiy jesetlerning irqiy tüzülüsh jehettin kawkaz tipidiki xelqlerge mensup ikenlikini ashkarilidi. Amérika insanshunasi proféssor wiktor meyir ependi Uyghur, qazaq, qirghiz qatarliq ottura asiyaliqlarning kawkaz irqi bilen shimaliy asiyaliqlarning arilashma tipidiki insanlar ikenlikini körsetken.

Hazirqi zaman Uyghurlirining irqiy mesililiri heqqide sabiq sowét ittipaqi alimliri buningdin xéli burunla xulase chiqirip bolghan. Sowét ittipaqi büyük énsikilopédiyisidiki Uyghurlargha a'it bayanlarda Uyghurlarning irqiy tüzülüsh jehettin yawropa irqigha mensup bolup, amma azraq mongghul irqining alemetliri arilashqanliqi xulasilan'ghan idi. Sabiq sowét alimliri we bir qisim gherb mutexessisliri qedimki dewrlerdiki Uyghurlarning aq tenlik irqqa mensup tereplirining hazirqigha qarighanda téximu roshen ikenlikini otturigha qoyishidu.

Uyghurlarning irqiy mesilisi murekkep siyasiy tüs aldurulghan bolup, xitay da'iriliri Uyghurlarning tarim wadisidin tépilghan qedimiy jesetlerning we bügünki Uyghurlarning irqiy tüzülushidiki yawopa irqigha mensup terepliri heqqide sözlishini milliy bölgünchilik katigoriyisige kirgüzüp qoyghan.

Jorj bush xitayning pulning tégishishini erkin qoyuwetishini telep qildi

Amérika prézidénti jorj bush seyshenbe küni amérikidiki ch n b ch yeni maliye-iqtisad téléwiziye istansisining ziyaritini qobul qilghanda "hökümitimizdiki her qaysi orunlarning hemmisi dégüdek izchil türde xitayni xelq pulining dollar bilen bolghan tégishish nisbitini qayta tengsheshke dewet qilip kelduq" dep bildürgen. U yene " amérika xitayning tézdin herket qollinishini ümid qilidu" dep tekitligen.

Konda liza rayis putin bilen körüshti

Ötken heptide amérika tashqi ishlar ministiri konda liza rayis rusiyini ziyaret qilip, prézidént wladimir putin bilen körüshüp, rusiye-amérika hemkarliqi, térrorchiliqqa qarshi turush we démokratiye mesililiride pikir almashturdi.

Rayis xanim rusiyining amérikining térrorchiliqqa qarshi kürishidiki istratégiyilik shiriki ikenlikini bildürgen. Uningdin ilgiri yene rayis xanim rusiyini démokratik islahatni kücheytishke ochuq chaqirish bilen birge, putinning hoquqlarni özige merkezleshtüriwalghanliqini eyibligen. Rayis xanim rusiye axbarat wastilirining özige –özi ige bolidighan musteqil organ bolushini telep qilghan.

Xitay puqralarni yapon'gha qarshi heriketlerni toxtitishqa chaqirdi

Bir qanche heptidin buyan xitayning shangxey, gu'ang jo qatarliq sheherliride yapon'gha qarshi naraziliq namayishliri hemde yapon puqraliri we résturanlirigha cheqilish weqeliri köplep yüz bergen bolup, eng keng kölemlik namayishqa qatnashqanlarning sani 20 mingdin éship ketken idi. Xityadiki bundaq keng kölemlik yapon'gha qarshi turush herikitige xitay hökümiti bashta yol qoyghan bolup, axiri peyshenbe küni xitay jama'et xewpsizlik ministirliki uqturush chiqirip, buningdin bundaq heriketlerni qattiq chekleydighanliqini élan qildi. Yaponiye bash weziri kuyzumimu söz qilip, yaponiye hökümitining 2-dunya urushi mezgilide yapon millitarstliri keltürüp chiqarghan qilmishlardin epu soraydighanliqini bildürdi. Bu qétim xitayda ewji alghan yapon'gha qarshi namayishlar tüpeylidin bu ikki memliketning munasiwetliri yéqinqi 30 yil ichidiki eng nachar ewalgha chüshüp qalghan idi. (Ümidwar)