Heptilik xewerler (8-14- öktebir)

• Heptilik xewerning toluq nusiqini anglang
• Download story audio

Amérika xitayni kishilik hoquqta eyiblidi

Amérika dölet mejlisi xitay ishliri ijra'iye komitéti xitayning kishilik hoquq weziyitini eyiblep yilliq doklat élan qildi. 193 Betlik bu doklat amérika dölet mejlisi we prézidént bushqa yollan'ghan bolup, buningda xitayning yéqinqi bir qanche yil ichidiki kishilik hoquq weziyitide ilgirilesh bolmighanliqi, eksiche künsayin nacharlishishqa qarap yüzlen'genliki bayan qilin'ghan.

Xitay hökümiti bu doklatqa naraziliq bildürgen. Amérikidiki yél uniwérsitétining oqutquchisi doktor qahar barat ependi mezkur doklat heqqide toxtilip, xitayning jümlidin Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitining xitaylar éytqandek yaxshi bolmastin eksiche nachar ikenliki, Uyghurlargha qaritilghan basturush siyasitining künsayin éghirlishiwatqanliqini körsetti.

Rabiye qadir xanim shwétsiye we norwigiyede pa'aliyet élip bardi

Ataqliq kishilik hoquq pa'aliyetchisi, Uyghur kishilik hoquq pa'aliyitining rehbiri rabiye qadir xanim yawropa sepiri jeryanida shwétsiyige yétip kélip, bir qatar pa'aliyetlerni élip bardi. U shwétsiye parlamént ezaliri we hökümet erbabliri hemde tashqi ishlar ministirlikining rehberliri bilen körüshüp, Uyghur mesilisini chüshendürdi.

Uyghurlarning siyasiy jinayetler bilen qarilinip, türkümlep türmilerge tashliniwatqanliqi, ilmiy we edebiy ijadiyetler bilen shughullan'ghan Uyghur ziyaliyliri jümlidin yazghuchi nurmuhemmed yasi we tarixchi toxti muzartlarning köp yilliq qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliqi we bashqa ehwallarni bayan qildi.

Rabiye qadir xanim yene shwétsiyidiki pa'aliyetlirini axirlashturup bolup, norwigiyide ziyarette boldi . Bu jayda norwigiye insan heqliri pa'aliyetchiliri we rafto mukapati fondi jemiyiti we parlamént hem hökümet qatarliq orunlarning qarshi élishigha ériship, ular bilen Uyghur kishilik hoquq weziyiti heqqide keng da'ire boyiche pikirleshti.

Ürümchide eydiz késili téz taralmaqta

Ürümchi sheherlik sehiye idarisining yéqinda élip barghan tekshürüshiche eydiz késili téz taralmaqta.

Ürümchi sheherlik sehiye idarisining yéqinda élip barghan tekshürüshige qarighanda, ürümchi shehiride eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlarning sani tiz köpiyip, 4386 ademge yetken.

Xitayning tengri tagh torining uchuridin qarighanda, 1995-yilidin buyan her yili eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilarning sani 400 din éship mangghan bolsimu, emma bu yilning ichidila 600 ademge yetken.

Hazir , Uyghur éli xitay boyiche eydiz wirusi bilen yuqumlunush nisbiti eng yuqiri jaylarning biri bolup, bu jaydiki emeliy san téxi ashkare élan qilinmighanliqi körsitilmekte. Emma közetküchiler eydiz késilige giriptar bolghanlarning sanining xitay hökümiti ashkarilighandin téximu zor ikenlikini otturigha qoymaqta.

Xitay ürümchige tutishidighan yene bir tebi'iy gaz turuba yoli yatquzdi

Xitay da'iriliri pilanlighan qaramaydin ürümchige tutishidighan tebi'iy gaz turuba yoli kéler yili pütüp resmi ishqa kirishidu. Bu, yilda bir milyard kup métir néfit we tebi'iy gaz toshush iqtidarigha ige iken. Xitay hökümiti hazir Uyghur élini özining eng chong énérgiye menbesige aylandurush üchün pütün küchi bilen tirishmaqta.

Xitay Uyghur élini bir tereptin ottura asiyadin kirgüzidighan néfitning ichkirige yötkilishide wasite qilsa, , yene bir tereptin bu rayon néfitliri we tebi'iy gazlirini ichkiri jaylargha jiddiy qedemler bilen toshumaqta. Tarimdin shangxeygiche bolghan "gherb-sherq" turuba yoli buning muhimliridin biri bolup hésablinidu.

Kondaliza rayis ottura asiya sepirini axirlashturdi

Amérika tashqi ishlar ministiri kandaliza rayis xanim ottura asiyadiki qirghizistan, qazaqistan, tajikistan we afghanistan qatarliq töt döletni ziyaritini muweppeqiyetlik axirlashturdi. U, bu sepiride démokratiyini ilgiri sürüshni teshebbus qilghan bolup, tajikistan prézidénti imam eli raxmanop we qazaqistan prézidénti nursultan nazarbayéw bilen körüshkede rayonning démokratiyilishish mesilisini alahide tilghan alghan.

Kondaliza rayis bir qisim kishilerning amérikini eyiblishini ret qilip," biz hergizmu néfit we herbiy menpe'etlerning bizning erkinlikni qoghdash nishanimizgha tosqunluq qilishigha yol qoymaymiz" dédi.

U qirghizistandiki amérika herbiy bazisining uzun muddet turushi heqqide qirghizistan prézidénti baqiyéw bilen kélishim hasil qilghan.

Amérika iraq sünni musulmanlirining asasiy qanunni qollishini ilgiri sürdi

Aq saray charshenbe küni iraq sünni musulmanlirining asasliq partiyisi bolghan iraq islam partiyisining axirqi minutta, iraqtiki shi'e musulmanliri we kurtlar bilen kélishim hasil qilip, iraq asasiy qanunini qollishini qarshi aldi.

Mezkur kélishim boyiche iraq islam partiyisi iraq asasiy qanuni qollaydighanliqini bildürgen. Bung aldida, iraqtiki shi'e we kurt parlamént ezaliri asasiy qanun maqullan'ghandin kéyin, uninggha tüzitish kirgüzüshni oylishishqa qoshulghan idi. (Ümidwar)