Heptilik xewerler (29-öktebirdin 4-noyabir)
2005.11.04
Roza héyti ötküzüldi
11-Ayning 3-küni pütün dunya musulmanlirining mubarek roza héyti. Pütün dunya musulmanliri qatarida Uyghur musulmanlirimu özlirining 30 künlük ramizan éyini axirlashturup, mezkur mubarek künni kütüwaldi.
Dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlar bolupmu, gherb dunyasidiki yeni yawropa-shimaliy amérikidiki Uyghurlarmu özara roza héyitini tebrikliship, türlük pa'aliyetlerni élip bardi.
Amérikidiki Uyghur jama'iti roza héyti xoshalliqigha chömüshüp, öz ara héytilashti we bir –birini tebrikleshti. Ular özlirining milliy en'enisini yaxshi saqlash we tereqqi qildurush, öz ana tilini perzentlirige ögitish hem terbiyilesh arqiliq, ularning kelgüside öz ana wetini we millitige sadiq, millitining erkinliki üchün küresh qilidighan ezimetlerdin bolushi üchün tirishmaqta. Héyt-bayram künliride öz ara héytlishish we bir yerge jem bolush arqiliq, öz ara dostluq hem perzentler arisidiki dostluqni ilgiri sürüshni muhim dep bilmekte.
Uyghur kishilik hoquq we démokratiye herikitining rehbiri rabiye qadir xanim, dunya Uyghur qurultiyining re'isi erkin aliptékin ependi qatarliq chet'ellerdiki Uyghur siyasiy dewasining rehberliri mexsus türde roza héyti munasiwiti bilen barliq wetendashlarning ayimini tebriklidi.
Uyghur aptonom rayonining wekilliri qazaqistanda ziyarette boldi.
Ötken heptide , Uyghur aptonom rayonining mu'awin re'isi jappar hebibulla bashchiliqidiki bir wekiller ömiki qazaqistan jumhuriyetlik Uyghur medeniyet merkizining teklipi boyiche qazaqistanning her qaysi jayliridiki Uyghur jama'iti arisida bir heptilik ziyaret we uchrishish pa'aliyetliri élip barghan. Xewerlerge qarighanda, bu uchrishishlarda xitayning qazaqistandiki elchixanisi muhim rol oynighan bolup, jumhuriyetlik medeniyet merkizining mesulliridin exmetjan shardinop, dilmurat quziyéw qatarliqlar sahipxanliq qilghan. Bu ömek 2-noyabir küni sherqshunasliq inistitutining qarmighidiki ghoja exmet sadwaqosop namidiki Uyghurshunasliq merkizide her sahening Uyghur alimliri bilen uchrishish ötküzgen. . Uyghuristan xelq partiyisining rehbiri qehriman ependi bu ziyaretning tüp mahiyiti heqqide toxtilip, qazaqistan Uyghurlirining Uyghur éli bilen alaqe qilishining eslide yaxshi ish bolsimu, emeliyette yéqindin buyan élip bériliwatqan ziyaret pa'aliyetlirining xitayning 1996-yili békitken 7-nomurluq höjjiti bilen munasiwetlik siyasiy oyun ikenlikini körsitip, bir qisim Uyghur rehberlirining siyasiy xataliq ötküzüwatqanliqini tekitlidi.
Qehriman ependining qarishiche, yéqinqi yillardin buyan xitay ottura asiyadiki Uyghurlargha qaratqan teshwiqat we parchilash pa'aliyetlirini kücheytken bolup, jumhuriyetlik medeniyet merkizining re'isi exmetjan shardinop, dilmurat quziyéw we murat exmidi qatarliq bir wekiller ömiki yéqinda Uyghur diyarigha chaqirtilip, nahayiti yaxshi kütüwélin'ghan idi. Bular bu qétim mezkur xitay wekillirini qazaqistan'gha chaqirdi.
Ürümchide eydiz bilen yuqumlan'ghanlarning sani 30 minggha yetti
Xitayning tengri tagh torining uchuridin qarighanda, Uyghur diyaridiki eydiz késilige giriptar bolghanlarning sani künsayin ashmaqta. Éniqlinishiche, ürümchi shehiridila eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlarning sani 30 ming etrapida bolup, bu pütün xitay boyiche aldinqi orun'gha ötken.
Igilishinishlerge qarighanda eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilarning köpinchisi zeherlik chékimlik chekküchiler iken. Emma munasiwetlik Uyghur tibbiy mutexessislerning qarishiche, bu exlaq krizisi shuningdek tibbiy üskünilerning taziliqi qatarliq mesililer bilenmu munasiwetliktur. Amérikidiki doxtur memet iminning éytishiche, Uyghurlar tibbiy bilimlerni öginish bilenla qalmastin yene Uyghur millitining we islam dinining exlaq en'enilirini jari qildurup, sirttin kéliwatqan exlaqiy buzulush xahishlirigha taqabil turushi kérek. Shundaq qilghandila eydizdin mudapi'e körgili bolidu.
B d t doklati, xitay soda we tereqqiyat jehette dunyada yenila unchiwala aldida emes.
B d t ning dunyadiki 110 döletning soda we tereqqiyat jehette qolgha keltürgen netijilirini bahalap élan qilghan tekshürüsh doklatidin melum bolushiche, xitayning tereqqiyati dunya boyiche aran 51 –orunda turidiken. Közetküchiler bu sandin xitayning tereqqiyatining ular özliri teshwiq qilip köptüriwatqandek emeslikini körüwélishqa bolidighanliqini otturigha qoyushmaqta.
Xitay-rusiye bash ministiriliri uchrashti
Rusiye bash ministiri mixa'il fradkop 3-noyabir küni béyjingni ziyaret qilip, xitay bash ministiri wén jyabaw we dölet re'isi xu jintaw qatarliqlar bilen körüshüp, ikki dölet munasiwetliri heqqide söhbetleshken we bir qatar kélishimlerni tüzgen.
Xewerlerge qarighanda, bu qétimqi söhbetlerde térrorizmgha qarshi küresh qilishtiki hemkarliqtin bashqa yene, iqtisadiy hemkarliq we énérgiye munasiwetlirini kücheytishmu asasiy téma bolghan. Xitay terep rusiyidin daching-an'garskiy néfit aqquzush turuba qurulushini bashlashni telep qilghan bolup, rusiye uzundin buyan bu layihini kéchiktürüp ,uning eksiche yaponlar bilen bolghan néfit sodisigha munasiwetlik an'garskiy-noxodka néfit turubisini bashlighan idi. Xitay terep rusiyidin téximu köp néfit import qilish telipini otturigha qoyghan. Xewerlerge qarighanda ikki dölet rehberliri bu ziyaretke yuqiri baha bergen iken. Amérika özbékistan mesilisige köngül bölmekte
Amérika dölet mejlisining ikki neper ezasi ötken seyshenbe küni dölet mejlisige qarar layihisi sunup, amérika hökümitidin özbékistan da'irilirining qolgha alghan öktichi rehberliridin senjer ömerop qatarliqlargha adil mu'amile qilinishini telep qilishini soridi.
Xewerlerge qarighanda islam kerimopning öktichilerge bésim ishlitip, ularni dawamliq tutqun qilishi amérika hökümitining we xelq'araliq insan hoquqi teshkilatlirining diqqet neziridin orun almaqta.
Qirghizistanda türmilerde topilang yüz berdi
Qirghizistan saqchi da'iriliri bishkek etrapidiki türmilerde kötürülgen topilanglarni tinjitti. Bu topilang ötken heptide parlamént ezasi axmatbayéwning 31-nomurluq türmide öltürülishige munasiwetlik jinayetchilerni yötkesh jeryanida'i chiqqan bolup, ichki ishlar armiyisi bilen jinayetchiler arisida qisqa toqunush yüz bérip, netijide bir qanche jinayetchi öltürülup, türmilerdiki topilanglar bésiqturulghan.
Qirghizistan hökümet da'iriliri türmilerde yüz bergen bu weqeler hem yéqindin buyanqi muqimsizliqlarda sabiq prézidént esqer aqayéw terepdarlirining qoli barliqini otturigha qoymaqta. (Ümidwar)