Heptilik xewerler (12-18noyabir)

Rabiye qadir xanim kaliforniyide pa'aliyet élip bardi

Xelq'ara Uyghur kishilik hoquq we démokratiye fondi jemiyitining prézidénti rabiye qadir xanim ötken heptide amérikining kaliforniye shitatining los anjélis, santa barbara qatarliq sheherliride insani hoquqini qoghdash teshkilatlirining teklipi bilen ziyarette bolup, Uyghurlarning kishilik hoquq weziyiti heqqide nutuqlar sözlidi hemde kishilik hoquq pa'aliyetchiliri bilen Uyghur mesilisi boyiche pikir almashturdi. Rabiye qadir xanimning kaliforniyide élip barghan pa'aliyetliri nahayiti ghelibilik boldi.

Yaponiyilik mutexessis Uyghur éli heqqide toxtaldi

33 Yashliq yaponiyilik mutexessis yeni özige yasin ismini qollan'ghan tarixchi radi'o istansimizning ziyaritini qobul qilip, özining Uyghur diyarida körgen –bilgenliri heqqide sözlep berdi, yasin ependining éytishiche, u özbékistan, türkiye we Uyghur éli qatarliq jaylarda bilim alghan. Ürümchide üch yil mexsus Uyghur tili ögen'gen shuningdek her qaysi jaylargha bérip, Uyghurlarning ehwalini körüp, bek échinip, Uyghurlargha türlük yardemlerni körsitishke bashlighan. Uning qarishiche, Uyghurlar musulmanlar ichidiki eng qiyin ehwalgha qalghan musulmanlar iken.

Amérika dölet mejliside Uyghur mesilisi muzakire qilindi

16-Noyabir küni amérika dölet mejlisining xitay ishliri komitétida Uyghur élining siyasiy weziyiti we insan hoquqi mesililiri boyiche guwahliq bérish yighini bolup ötken bolup, amérika alimliridin john hopkins uniwersitétining ottura asiya we kawkaziye tetqiqat inistitutining mes'uli fred star, jorji town uniwérsitétining professori jamis milliward, erkin asiya radi'osining mu'awin bashliqi den sa'uziland qatarliqlar Uyghur mesilisi heqqide toxtilip, amérika hökümitini Uyghurlarning siyasiy we insan hoquqi weziyitige diqqet qilishqa dewet qildi.

Shiwitsiye parlaméntida gu'antanomodiki Uyghurlar mesilisi tilgha élindi

Gu'antanomodiki Uyghurlarning teqdiri mesilisi yéqinda shiwitsiye parlaméntida shiwitsiye kirést démokratlar partiyisining parlamént ezasi anéli teripidin doklat süpitide sunulup, gu'antanomodiki Uyghurlarni shiwitsiyining qobul qilishi kéreklikini körsitilgen. Eger mezkur layihe testiqlinip qalsa, gu'antanomoda tutup turiliwatqan Uyghurlar shiwitsiye teripidin qobul qilinishi mumkin iken. Xewerlerge qarighanda, ilgiri amérika hökümiti bu Uyghurlarni xitaygha qayturmasliqqa qarar qilip, ularni ewetidighan döletler bilen sözlishishni dawamlashturghan idi. Inkaslargha qarighanda shiwitsiyimu buning terkibide bar iken.

92 Neper oqughuchi késel sewebidin mekteptin bir yilliq qayturuldi

Shinjang uniwérsitéti bu yil yéngi oqushqa kirgenlerning arisida 92 neper oqughuchini b tipliq jiger késilige giriptar bolghanliqi üchün bir yilliq mekteptin toxtatqan. Inkaslargha qarighanda bu oqughuchilarning köpinchisi jenubiy wilayetlerdin kelgen Uyghur oqughuchilar iken.

Shinjang uniwérsitétining bu qilmishi oqughuchi we oqutquchilar arisida tenqidiy inkaslarni peyda qilghan bolup, Uyghur közetküchilirining bildürüshiche, bu xitayning ilgiri qollinip kelgen oqughuchilargha dawalash, turmush puli bérishtek parawanliq siyasetlirini özgertkenlikini , buning netiside Uyghur oqughuchilarning duch kéliwatqan bésimlirining téximu köpiyiwatqanliqini körsitidiken.

Qirghizistan kishilik hoquq pa'aliyetchisi erkin asiya radi'osida

Qirghizistan insan hoquqi komitétining re'isi ramizan dirildayéw ependi erkin asiya radi'o istansimizni ziyaret qilip, özining insan hoquqini qoghdash pa'aliyetliri shuningdek qirghizistandiki weziyet we qirghizistan da'irilirining Uyghur mesilisige tutqan siyasiti qatarliq mesililer boyiche toxtaldi.

Ramizan dirildayéw ependi qirghizistan'gha tonulghan öktichilerning biri bolup, u qirghizistanda esqer aqayéw hökümitining yimirilip, uning ornigha yéngi hökümetning tiklinishide belgilik tesir körsetken shexslerning biridur.

Amérika prézidénti bus asiyada

Amérika prézidénti jorji bush asiya sepirini bashlap, yaponiye, koriye we xitay qatarliq memliketlerge ziyaret élip bardi. Jorji bush öz sepiri jeryanida xitayning démokratiye we diniy étiqad erkinliki mesiliside toxtilip, xitayni insan hoquqini qoghdashqa chaqirdi. Uning bu qétimqi asiya sepiri rayonning weziyiti üchün muhim ehmiyetke ige ikenliki tekitlenmekte.

Dalay lama washin'gtonda nutuq sözlidi

13-Noyabir küni tibetlerning rohaniy dahisi dalay lama washin'gtondiki MCI merkizide 16 ming kishige nutuq sözlidi u öz nutqi jeryanida Uyghurlar mesilisini alahide tilgha élip, Uyghurlarningmu tibetler we mongghullargha oxshash bésimgha duch kéliwatqanliqini tekitlidi. Bu chong pa'aliyetke Uyghurlarning anisi rabiye qadir xanim hörmet bilen sehnige teklip qilindi. Dalay lamagha Uyghurlarning doppisi teqdim qilindi. Yighin riyasetchisi Uyghurlar we ularning wetini hemde rabiye qadir xanim heqqide qisqiche melumat bérip otti. (Ümidwar)