Heptilik xewerler (10-16-dékabir)


2005.12.16

Amérika dölet mejliside Uyghurlar heqqide guwahliqtin ötüsh yighini boldi

12-Ayning 14-küni amérika dölet mejliside Uyghurlar mesilisi heqqide guwahliqtin ötüsh yighini ötküzüldi. Amérika dölet mejlisining nopuzluq ezaliridin tom lantos we franik wolfning yétekchilikidiki dölet mejlisi kishilik hoquq guruppisi teripidin teshkillen'gen mezkur guwahliq bérish yighinigha, xelq'araliq Uyghur kishilik hoquq we démokratiye fondi jemiyitining prézidénti rabiye qadir xanim, xelq'ara kechürüm teshkilatining asiya bölümining bashliqi t.Kumar, amérika döletlik démokratiyini ilgiri sürüsh fondi jemiyitining asiya ishliri mesuli lu'iyisa xanim hemde kishilik hoquqni közitish teshkilatining washin'gtondiki wekili qatarliqlar Uyghurlarning nöwettiki kishilik hoquq weziyitining nacharliqi heqqide guwahliqtin ötken.

Rabiye qadir xanim Uyghurlarning barliq hoquqlirining depsen boluwatqanliqi heqqide etrapliq toxtilip, amérika hökümitidin Uyghurlarning hoquqliri mesiliside xitaygha bésim ishlitishni telep qilghan.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining asiya ishliri bölümining bashliqi t. Kumar ependi Uyghur élining siyasi jinayetchilerning eng qattiq jazalinishi boyiche aldinqi orunda turidighanliqini körsetti.

Xitayning inkasi

Ataghliq Uyghur pa'aliyetchisi rabiye qadir amérika dölet mejliside ispat bérip, xitay hökümitining Uyghurlargha séliwatqan ziyankeshliklirini bayan qilghandin kéyin, xitay tashqi ishlar ministirliqi peyshenbe küni amérikigha naraziliq bildürüp, rabiye qadirning pa'aliyetlirige yol qoymasliqni telep qildi.

Xitay tashqi ishlar ministirliqining bayanatchisi chin gang muxbirlarni kütiwélish yighinida, "amérika hökümiti rabiye qadirning xitaydin bölünüshni meqset qilghan pa'aliyetlirige we bu heqtiki bayanlirigha sehne hazirlap bermesliki kérek" dégen.

Xitay rabiye qadirning "eqide shirkiti" diki ikki xadimni qoyup berdi

Xitay hökümiti 14 ‏-dékabir küni rabiye qadirning "eqide shirkiti" diki ikki neper xadimni qoyup berdi.

Xitay da'iriliri 11‏- may küni yeni, rabiye xanim qoyup bérilip uzun ötmey, uning ürümchidiki "eqide shirkiti"ge bösüp kirip, rozi memet bilen ayshemgülni sewebsizla tutup ketken hemde shirketning bir qisim höjjetlirinimu qoshup élip ketken idi. Rabiye xanimning radi'omizgha bildürishiche, "eqide shirkiti" ning katipi rozi memet we yardemchisi ayshemgül kérim türmidin qoyup bérilgende ularda chong jismaniy özgirish bolghan. Ularning qoyup bérilishi munasiwet bilen rabiye xanim amérika hökümitige we prézidént bushqa alahide rehmet éytidighanliqini bildürdi.

Miyunxénda Uyghurlar namayish qildi

13-Dékabir küni miyunxéndiki dunya Uyghur qurultiyi we yawropa sherqiy türkistan medeniyet hemkarliq jemiyitining orunlashturishi bilen namayish ötküzüp, Uyghurlarningmu xelq'ara térrorchiliqqa qarshi turushni qollaydighanliqini ipade qilindi.

Almutadiki Uyghurlar xitayning kishilik hoquqini depsende qiliwatanliqini tenqid qildi

10-Dékabir küni dunya kishilik hoquq xitapnamisi élan qilin'ghanliqining 57 yilliqi munasiwiti bilen almutadiki dunya Uyghur qurultiyining wekili qehriman ghojamberdining riyasetchilikide yighin échilip, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan siyasetliri üstidin tenqid élip bérildi.

Gu'antamodiki ikki Uyghurning soti échildi

12-Dékabir küni washin'gtonda gu'antanomoda tutup turiliwatqan adil ablikim, ababekri qasim isimlik ikki Uyghur yashning soti bolup ötti, sotqa xelq'ara Uyghur kishilik hoquq we démokratiye fondi jemiyitining prézidénti rabiye qadir xanim we bashqa Uyghurlar ishtirak qildi. Gu'antanomodiki bir qisim Uyghurlarning adwokatliqini üstige alghan sebin walit bu ikki Uyghurni washington'gha élip kélip, ularning Uyghur jama'etchiliki arisida yashashqa ruxset qilinishini telep qildi. Bash sotchi bu telepke 15 kün ichide jawab béridighanliqini bildürdi.

12-Dékabir herikitige 20 yil

Yawropa we amérikidiki bir qisim Uyghurlar 12-dékabir oqughuchilar herikitining 20 yilliqini xatirilidi. Heriketke qatnashqan we yétekchilik qilghan nurmuhemmed musabay, muhemmed toxti we bashqilar bu weqening ötmüshini eslep ötti. 1985-Yili 12-dékabir küni ürümchi shehiride shinjang uniwersitéti, pédagokika uniwersitéti, yéza igilik inistituti qatarliq hemme aliy mektepning on mingdin artuq Uyghur oqughuchiliri naraziliq namayish uyushturup, xitay hökümitige sekkiz türlük telep qoyup, özlirining xitay da'iriliri yürgüzüwatqan siyasetlerge narazi ikenlikini bildürgen.

Dunya Uyghur qurultiyi 12 –dékabirni sherqiy türkistan yashlar küni dep békitkenlikini élan qilghan.

Amérika xitayni wedisige wapa qilmighanliq bilen eyiblidi

Amérikining yardemchi soda wekili sitrafrod xitayning dunya soda teshkilatigha eza bolghandin kéyin dunya soda teshkilatining qa'idirilirini ijra qilish xatirisining qalaymiqanliqini körsetti. Sitrafrod xitayning öz bazirini échiwetishke wede qilghan bolsimu, lékin taki hazirghiche buni orunlimighanliqini tekitligen. Amérika soda da'iriliri " xitay dunya soda teshkilatigha eza bolghandin kéyin, soda teshkilatigha kirishte bergen wedilirige éghir derijide, bezide uyatsizlarche xilapliq qilmaqta" dédi. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.