Heptilik xewerler (24-30-dékabir)


2005.12.30

Daniyide bir Uyghur yash qaza qildi

Daniye saqchi da'iriliri daniyige qanunsiz kirgen burhan zunun isimlik bir Uyghur yashning padburg shehiridiki tutup turush ornida özini öltürüwalghanliqini bildürdi. Igileshlerge qarighanda, daniye saqchiliri 25-dékabir küni burhan zununning özini ésiwalghanliqini bayqap, uni doxturxanigha élip barghanliqi, biraq qutquzush ünüm bermey, 29-dékabir küni wapat bolghan. Xewerlerge qarighanda, daniye saqchiliri burhan zununning bu döletke qanunsiz kirgenlikini uqturup, uni xitaygha qayturiwétidighanliqini élan qilghan. Burhan zununning ölümi chet'ellerdiki Uyghurlarni qattiq qayghugha chömdürdi. Emma, mezkur yashning ölümi heqqide türlük köz qarashlar mewjut iken.Uyghur jama'etliri we xelq'araliq jemiyetler bu weqege köngül bölmekte.

Almutida bir Uyghur alimigha yuqiri mukapat bérildi.

Qazaqistandiki ixtiyari muxbirimizning bildürüshiche, qazaqistandiki ataqliq Uyghur diramma tetqiqatchisi, proféssor exmetjan qadiropning sen'et tetqiqati saheside qolgha keltürgen zor netijiliri gérmaniyining xelq'ara yawropa uniwérsitéti teripidin pexri sen'etshunasliq dokturi unwani hemde "altun bürküt" médali bérish bilen teqdirlendi. Shuning bilen bir waqitta yene qazaqistan medeniyet ministirliqimu uninggha sherep mukapat bergenlikini élan qildi.

Uyghur élide iqtisadiy délolar köpeymekte

Xitay da'irilirining tengri tagh torining peyshenbe künidiki uchuridin qarighanda, Uyghur élide iqtisadiy délolar köpiyip ketken bolup, bu yil 1-aydin 11-ayghiche 1269 qétim délo sadir bolghan, iqtisadiy qimmiti21 milyard somdin éship ketken iken. Yene bir xewerge qarighanda, xitay maliye tekshürüsh da'iriliri xitayda emeldarlarning bir yil ichide 290 milyard somni qanunsiz ishletkenlikini éniqlap chiqqan.

Xitay ma'aripqa meblegh sélishni kücheytmekte

Yéqinda xitayda yéza ma'aripini rawajlandurush mesilisi boyiche xizmet yighini échilghan bolup, yéza ma'aripi üchün, kéyinki besh yil ichide 218 milyard som meblegh sélishni qarar qilghan.

Xewerlerge qarighanda, Uyghur aptonom rayonidiki kommunistik partiye komitétining mu'awin sékritari nur bekri ürümchide ötküzülgen bir yighinda sözlep, milliy mekteplerde xitay tilida oqutush élip bérishni kücheytishni, bolupmu, Uyghurlarning xitay tilida oqushini yeslidin bashlash teshebbusini otturigha qoyghan. Chet'ellerdiki Uyghurlarning inkasi bu mesilide bashqichidur.

Xitay yol yasash ishlirigha köngül bölmekte.

Xewerlerge qarighanda, xitay da'iriliri Uyghur diyaridiki tömur yol we tash yol qurulushigha köngül boluwatqanliqini bildürmekte. Xitay hetta teklimakanni késip ötidighan yollarni köpeytishnimu pilanlighan. Yerlik kishilerning inkas qilishiche, hökümet Uyghurlar yashaydighan yéza-kentlerning yol ishlirigha köngül bölmigenliki üchün xelq yenila müshküllük ichide yashimaqta iken.

Yaponiye xitayni eyiblidi

Yaponiye hökümiti charshenbe küni shangxeyde bir neper yaponiye diplomatining özini öltürüwélish weqesi munasiwiti bilen xitayni eyiblep, xitay axbarat orunlirining bu kishini yaponiyige a'it mexpiy höjjetlerni bérishke qistighanliqi üchün,uning özini öltürüwalghanliqini bildürdi. Elwette, buningdin bir qanche mezgil ilgiri chet'ellerdiki bir qisim Uyghurlarmu erkin asiya radi'o istansisigha téléfon bérip, xitay razwétka organlirining ularni özliri üchün ishleshke, jasusluq qilishqa qistighanliqliridin shikayet qilghan idi.

Amérika iran bilen qoral sodisi qilghan xitay shirketlirige émbargo qoydi

Amérika hökümiti seyshenbe küni iran bilen téxnika we qirghinchiliq xaraktérliq qorallarni yasashqa kétidighan eswablar sodisi qilghan 9 chet'el shirkitige embargo qoyghan bolup, bularning 6 si xitay shirkiti, ikkisi hindistan shirkiti iken.

Mawzédung dewride 30 milyon adem ölgen

Amérikida chiqidighan "milliy jughrapiye" zhurnilida xitayning mawzédung dewrige a'it bir parche maqale élan qilin'ghan bolup, uningda xitayning 1949-yilidin taki 1976-yilighiche bolghan mawzédung dewride, bolupmu "chong sekrep ilgirilesh" mezgilide 30 milyon ademning ölgenliki élan qilin'ghan.

Özbékistan üstidiki tenqidler

Birleshken döletler teshkilatining insan hoquqi ishliri boyiche aliy komissari lu'iza arbur özbékistan da'irilirining enjan weqesige munasiwetlik kishiler üstidin adil bolmighan sot échip, éghir jazalarni qollan'ghanliqini tenqid qilip, tashkent rehberlirining enjan weqeside kishilik hoquq bolupmu, ademning yashash hoquqini éghir derijide buzghanliqini körsetken hemde tashkentni xelq'ara qanun we ehdinamilerge ri'aye qilishqa chaqirghan idi. Emma, tashkent da'iriliri arburning tenqidini ret qilghan. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.