Heptilik xewerler (31‏-april - 5 - may)

Rabiye qadir lawgey fondi jemiyitining muhakime yighinida doklat berdi

Uyghur kishilik hoquqi we démokratiye herikitining rehbiri rabiye qadir 5-ayning 4-küni merkizi washin'gtondiki junggo lawgey fondi jemiyiti uyushturghan bir muhakime yighinida, xitay türme sistémisi we xitayning Uyghur siyasi mehbuslirigha tutiwatqan siyasiti heqqide doklat berdi.

Rabiye qadirning eskertishiche, u deslepte xitay siyasi sistémisining ichide turup Uyghurlarning hoquqini qoghdashni oylighan bolsimu, emma xitay uninggha yol qoymighan. U xitay türmilirining ehwali, xitayning Uyghur siyasiy mehbuslargha nisbeten qattiq qol mu'amilide boluwatqanliqi shuningdek özining türmide körgen we béshidin ötküzgen ehwallarni sözlep ötti. Yighinda kommunizmning ziyankeshlikige uchrighuchilar xatire fondi jemiyitining re'isi léy édwardsa, "washin'gton pochta géziti" ning ston yazghuchisi anné apélba'um, lawgey fondi jemiyitining re'is xarriy wu, amérika memliketlik démokratiyini ilgiri sürüsh fondi jemiyitining re'isi karil grishman qatarliq siyasetchiler , mutexessis we jama'et erbabliri söz qildi.

Türkiyide sherqiy türkistan heqqide muhakime yighini échildi

Türkiyidiki sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jemiyiti ötken heptide bir künde 3 uniwérsitétta sherqiy türksitanni tonutush yighini échishtek pa'aliyet élip bardi. Bu yighin türkiyidiki her qaysi uniwérsitét we ammiwi teshkilatlarning hemkarlishishi bilen ötküzülgen. Qeysiri erjiyes uniwérsitéti, konya seljuq uniwérsitéti, ottura sherq téxnika uniwérsitétida bir künde ötküzülgen bu yighin keng oqutquchi oqughuchilar we Uyghur dostlirining qizghin alqishigha érishti.

Gérmaniyidiki Uyghurlar namayish ötküzdi

5‏- Ayning 3‏-küni gérmaniyining myunxén shehiride, chetـ'ellikler mejlisi we bawariye siyasiy panahliq teshkilatining yétekchilikide keng kölemlik bir namayish ötküzüldi. Namayishning meqsiti irqiy kemsitishke qarshi turush bilen birge, gérmaniyide siyasiy panahliq telep qilghanlarning siyasiy panahliq telipining qobul qilinishi üchün hökümetke bésim ishletmek iken. Namayishqa gérmaniyide yashawatqan yüzligen Uyghur qatnashqan.

Yash naxshichi erkin abdulla ziyan bedilige xelqning rayigha qaytti

Yéqinda ürümchide ataqliq yash naxshichi erkin abdullaning "döng köwrüktiki paranglar" namliq naxsha pilastinkisi sétilish aldida ,mezkur pilastinkigha kirgüzülgen " erkin palwan" naxshisi bir qisim tordashlarning ghul-ghulisini qozghidi. Erkin abdulla bu naxshini sadir palwan naxshisi asasida ishligen bolup, bir qisim kishiler intérnet tor betliride pikir élan qilip, erkin abdullani "milliy miraslargha warisliq qilmighanliq bilen eyiblidi. Emma, erkin abdulla özining meqsitining buning eksiche milliy miraslargha warisliq qilish we uni qoghdash ikenlikini otturigha qoydi, u yene tordashlarning pikirlirini hörmet qilip, 200 ming yu'en etrapida ziyan tartish bedilige ,bazargha sélinish aldidiki pilastinkisini qayta teyyarlimaqchi bolghanliqini eskertti.

Amérika xelq'ara diniy erkinlik komitéti doklatida xitayni eyiblidi

Amérikining xelq'ara diniy erkinlik komitéti 3‏- may küni 2006‏- yilliq doklatini élan qilip, xitayni diniy erkinlikni éghir derijide depsende qilghan döletlerning qatarigha kirgüzdi. Mezkur komitét doklatida, ötken yilimu bu tizimlikte bolghan xitay qatarliq döletlerning ötken bir yildin buyan diniy erkinlik jehette héchqandaq ilgirilesh hasil qilmighanliqini körsitilgen. Xelq'ara diniy erkinlik komitétining doklatida yene, xitay hökümitining xitaydiki her qaysi diniy jemiyetlerni küchlük kontrol qilidighanliqi, shundaqla tibet buddistliri, Uyghur musulmanliri, rim katolikliri we falungongchilarni türmige tashlap we ularni qiyin-qistaqlargha éliwatqanliqi körsitilgen.

Doklatta eskertishiche, xitay hökümiti "Uyghur ölimalirini we taliblirini bezi atalmish qanunsiz heriketliri sewebidin qolgha alghan. Atalmish qanunsiz diniy terbiye merkezlirini pichetligen we saqchilar zor miqdardiki qanunsiz diniy kitablarni musadire qilghan". Mezkur komitét charshenbe küni axbarat élan qilish yighini chaqirip, xitayni amérika tashqi ishlar ministirliqining "diniy erkinlikke éghir derijide buzghunchiliq qilghan döletler" qara tizimlikige kirgüzüshke chaqirdi. Axbarat élan qilish yighinida diniy erkinlikni boghush siyasitining nishani bolupmu tizimgha aldurmighan yer asti qanunsiz diniy guruhlargha qaritilghanliqini tekitligen komitét komissari richard land, junggoni endishe qozghawatqan döletler tizimlikige élishni tewsiye qildi. Richard land, "komitétimiz junggoni 1999 - yildin béri tekitlep kéliwatqan pewquladde endishe qozghawatqan döletler qatarida tilgha élishni dawamlashturidu we komitétimiz tashqi ishlar ministirliqigha xitayni pewquladde endishe qozghawatqan döletler tizimlikige kirgüzüshni tewsiye qilidu " dep körsetti.

Watikan xitayning xalighanche épiskop belgilesh qilmishini eyiblidi

Rim papasi peyshenbe küni "xitayning watikanning ruxsitisiz, yéngi épiskop saylash qilmishi, diniy erkinlikke nahayiti xilap heriket" dep bildürdi. Watikan xitay teyinligen bu ikki popni étirap qilmaydighanliqini bildürdi.

Xitayda 10 milyon katolik muriti bolup, ularning bir qisimliri xitay weten söyer katolik diniy teshkilatini qobul qilip, ularning pa'aliyitige qatnashsa, yene bir qisimliri watikan bilen alaqisi bolghan yer asti katolik teshkilatining pa'aliyitige qatnishidu.(Ümidwar)