Heptilik xewerler (29 – iyul – 4 – awghust)

Sabiq sherqiy türkistan jumhuriyiti bash katipi abdure'up mexsum wapatining bir yilliqi xatirilendi

Almutida sabiq sherqiy türkistan jumhuriyitini qurghuchilarning biri shundaqla sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümitining bash katipi bolghan abdure'up mexsum ibrahimi wapatining bir yilliqini xatirilesh pa'aliyiti ötküzüldi.

Abdure'up mexsum ibrahimi 1914-yili ghulja shehiride tughulghan bolup, yash waqitlirida boghaltirliq kespi bilen shughullan'ghan.1944-Yili, azadliq teshkilati qurulghanda uning ezasi bolghan hemde ghulja qozghilingigha qatniship, 12-noyabir küni sherqiy türkistan jumhuriyiti hökümiti tesis qilin'ghanda hökümet ezasi we bash katip bolup saylan'ghan.

U, 20-esirning 60-yillirida qazaqistan'gha köchüp chiqip, almuta shehiride olturaqliship qalghan, 2005-yili 13-awghust küni 91 yéshida wapat bolghan.

Norwigiye skandanowiyidiki Uyghurlarning yéngi makani

Skandanowiyidiki yéngi Uyghur makani norwigiyidiki Uyghurlar özlirining milliy medeniyiti we tilini qoghdash hem saqlap qélish üchün tirishmaqta. Yéqinqi yillardin buyan norwigiyige kélip yerlishiwatqan Uyghurlarning sanining köpiyishige egiship bu dölettiki Uyghurlarmu bu xil mesilige duch kelgen. Chünki hazir norwigiyide yashawatqan Uyghurlarning ichide kichik balilar we téxi qoramigha yetmigen ösmürlerning sanila 100 din ashidu.

Norwigiye Uyghur komitétining teshkillishi bilen Uyghurlar topliship olturaqlashqan bérgin we stawangir sheherliride arqa – arqidin milli telim – terbiye sinipliri échilip resmiy ish bashlidi.

Telim – terbiye siniplirining bérgindiki mesulliqini norwigiye Uyghur komitéti milliy telim – terbiye bölümining mesuli kérim qarim, stawangirdiki mesulluqini norwigiye Uyghur komitétining stawan'gir rayonigha mesul mu'awin re'isi élyar hajim öz üstilirige alghan bolup, besh yashtin tartip 18 yashqiche bolghan Uyghur baliliri her yekshenbe küni bir yerge jem bolup, yéshi we sewiyisige qarap ana til, tarix we dini ilimler boyiche ders élishqa bashlighan. Yéqinqi yillardin buyan bundaq xildiki oz ana tili we medeniyitini ögitish sinipliri, germaniye, amérika, türkiye qatarliq döletliridimu arqimu-arqidin échilghan idi.

Kunmingda 25 uyughur ayal zeherlik hkékimlik etkeschiliki bilen tutuldi

Ötken hepte xitayning künming shehiridiki ayrodromda 25 neper Uyghur ayalning zeher yötkesh jinayiti bilen tutulush weqesi yüz berdi. Ularning yénidin 5800 giram xro'in chiqqan iken. Bu weqe xitay tilidiki metbu'atlarda keng teshwiq qilinip, jemiyette zor ghul-ghulilarni keltürüp chiqardi. Xewerde körsitilishiche, ayallar bu zeherlik chékimliklerni yütüshi, jinsiy ezalirigha yoshurush qatarliq wasitilerni qollan'ghan bolup, kishilerni échindurghan yéri, ularning hemmisi dégüdek hamildar anilar bolup, qorsaqlirida dunyagha kélish aldidiki perzentliri bar iken.

Bu weqe chet ellerdiki Uyghurlarning türlük inkaslirini qozghidi . Bir qisim Uyghur közetküchiliri Uyghur élide , bolupmu Uyghurlar arisida zeherlik chékimlik bilen eydiz apitining yamrap kétishidiki asasliq seweblirini Uyghurlarning xarap bolup, millet süpitide yoqilishini ilgiri sürüsh gherezliri bilen munasiwetlik dep qarashmaqta.

Xitayda ziyaliylar hökümet mejburiy taqiwetken tor betlirini qaytidin échish üchün heriket qilmaqta

Jonggoning memliket ichi we sirtidiki 103 neper xitay ziyaliysi yéqinda béyjing da'irilirigha xet yézip, hökümet teripidin jonggo weziyitige da'ir nazuk mesililer üstide munazire élip barghanliqi üchün taqiwétilgen öktichi pozitsiyidiki tor betlirini jümlidin " junggo esiri" tor bétini eslige keltürüshni telep qildi.

Bu ziyaliylarning tekitlishiche, sözlesh, yézish, ipadilesh erkinliki bir insanning hergiz waz kechkili bolmaydighan tughulushtin mewjut tebi'iy hoquqidur. Bu xetke imza qoyghan ziyaliylarning biri tibetlik yazghuchi osér xanimdur. Uning ikki tor béti téxi yéqindila jonggo merkiziy teshwiqat bölümi teripidin taqiwétilgen idi.

Qazaqistanda chiqidighan yash alash géziti Uyghur élidiki qazaqlar mesilisi heqqide toxtaldi

Qazaqistanda chiqidighan "yash alash géziti"ning yéqinqi bir sanida maqale élan qilinip, Uyghur elining ili oblasti tewesidiki qazaqlar heqqidiki köz qarashlar otturigha qoyuldi. Bu maqalide qazaqistan hökümiti bu yerdiki qazaqlarning ré'alliqigha köz yumdi shuningdek yene ili oblastidiki qazaqlarni yer zémin we otlaqliridin ayrilip qalmaqta, milliy tilini yoqitishke yüzlendürülmekte dep xitay hökümitining qazaqlargha tutqan siyasiti tenqid qilin'ghan.

Melumki, Uyghur elide bir milyon 300 ming etrapida qazaqlar yashaydu, inkaslargha qarighanda, xitay hökümiti qazaqistan bilen bolghan istratégiyilik munasiwet tüpeylidin ulargha mumkin qeder imtiyazlarni bersimu, biraq ular duch kéliwatqan qosh tilliq siyaset hem kemsitilish yenila éghir bolghanliqi üchün köpligen qazaq ziyaliyliri qazaqistan'gha kélip makanlishishni arzu qilidiken.

Uyghur muqami özbékistanda körsitildi

29‏- We 30‏- iyul künliri Uyghur muqam ansambili özbékistan paytexti tashkenttiki türkistan sariyida ikki meydan dostluq ziyaret oyuni körsetti. Bu pa'aliyetni xitayning özbékistandiki elchixanisi, özbékistan Uyghur medeniyet merkizi qatarliq orunlar hemkarlishish arqiliq teshkilligen. Xitay yene yéqinqi bir qanche yildin buyan özbékistan'gha Uyghur tilida radi'o programmisi anglitish, téléwiziye programmisi körsitish élip barmaqta shuning bilen bir waqitta Uyghur musteqilchilirini birlikte yoqitish heqqide özbékistan bilen kélishim hasil qilghan idi.

Xewerlerge qarighanda, bir heptidin kéyin muqam ansambili teywen'ge bérip 19 meydan oyun qoymaqchi iken. Chet ellerdiki Uyghur közetküchilirining qarishiche, xitay hökümiti bir tereptin özining Uyghur medeniyitini tereqqi qiliwatqanliqini xelq'ara jemiyetke teshwiq qilsa, yene bir tereptin ichki qisimda idi'ologiye sahesidiki milliy bölgünchilikke zerbe bérish herikiti élip barmaqta hemde Uyghur tilining tereqqiyatini cheklimekte.

Xiyanetchilik bilen eyiblen'gen béyjingning mu'awin sheher bashliqi Uyghur élige ewetildi

Xiyanetchilik bilen eyiblinip wezipisidin élip tashlan'ghan béyjingning sabiq mu'awin sheher bashliqi lyu jixu'a bilen béyjing olimpik qurulush programmisining mu'awin qomandani jing yen ayrip tekshürülüsh üchün Uyghur élige ewetildi. Xitay démokratlirining inkaslirigha qarighanda, xitay hökümetliri tarixtin tartip bir qisim siyasiy öktichilerni jazalap, ularni shinjan'gha w ichki mongghul qatarliq jaylargha sürgün qilatti. Bu bir en'ene bolup qalghandin sirt yene xitay hökümiti minglighan jinayetchilerni Uyghur éligha yötkep emgek lagérlirigha solighan.

Qirghizistan uch ademge ölüm jazasi berdi

Qirghizistan peyshenbe küni parlamént ezasi tinchbék axmatbayewni öltürgenlik bilen uch ademge ölüm jazasi bergen bolsimu, lékin ularni téxi ijra qilmaydiken. Xewerlerge qarighanda, qirghizistan ölüm jazasi bérishni emeldin qaldurushni oylashqan bolsimu, téxi qarar chiqarmighan . Naraziliq bildürgen ishchilar xitay saqchiliri teripidin tutqun qilindi

Ma'ashining töwen bolushi we ish shara'itining nacharliqi sewebidin naraziliq bildürgen gu'angdungdiki melum bir zawut ishchiliri bilen saqchilar arisida toqunush yüz bérip, netijide saqchilar 7 ishchini tutup ketken hemde toqunushta bir ishchi éghir yarilan'ghan. (Ümidwar)