Heptilik xewerler (11-18-awghust)

Hüsenjan jélil heqqide namayish ötküzüldi

Dunya Uyghur qurultiyining chaqiriqigha bina'en bir qisim döletlerdiki Uyghur jama'iti shu jaydiki xitay konsulxanilirining aldigha toplinip, kanada puqrasi, hüseyinjan jélilni qoyup bérishni telep qildi.

Uchurlargha qarighanda, gérmaniyining myunxén shehiridiki xitay konsulxanisi aldida naraziliq namayishi ötküzülgen.

Buningdin bashqa yene oxshash bir künde shwétsiye Uyghur jama'itimu stokholimdiki xitay elchixanisi aldigha toplinip, naraziliq namayishi ötküzdi.

Xewerlerge qarighanda, hüseyinjan jélil özbékistan da'iriliri teripidin xitaygha tapshurup bérilgendin kéyin, xitay da'iriliri uzun'ghiche huseyinjan jélilning ehwali heqqide uchur bermigen. Yéqinda uning öltürülmekchi bolghanliqi heqqide xewer tarqalghandin kéyin xitay da'iriliri kanada hökümitining qattiq telipige bina'en huseyinjan jélilning sotlinidighanliqini bildürüp, mezkur uchurni ret qilghan idi. Nöwette, hüseyinjan jélil mesilisi xelq'ara metbu'atlarda belgilik salmaqni igilimekte.

Amérika awam palatasi rabiye qadirning perzentlirini qoyup bérish toghrisida xu jintawgha xet yazdi

Amérika dölet mejlisining 72 neper awam palata ezasi xitay dölet re'isi xu jintawgha xet yézip, Uyghur kishilik hoquqi rehbiri rabiye qadirning bu yil 6 - ayda qolgha élin'ghan we resmiy sotlaydilanliqini jakarlighan 3 oghlini qoyup bérishni telep qildi.

Xu jintawgha yézilghan bu xet awam palatasining xelq'ara munasiwetler komitéti re'isi hénriy xayd we bu komitétning yuqiri derijilik ezasi tam lantoslar bashchiliqida qelemge élindi. Xette, rabiye qadirning newriliridin serdar, chiparlar, tughqanliri qeyser, rahile, turghun we qizi roshen'güller qoyup bérilgen bolsimu, " lékin ularning bixeterliki we salametlikidin ensirewatimiz," dep yézilghan.

Rabiye qadir gérmaniyide ziyarette bolup qaytip keldi

Ötken heptide Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanim ömürlük hemriyi sidiq haji ruzi ependi bilen birlikte gérmaniyini ziyaret qilip, dunya Uyghur qurultiyi hemde Uyghur jama'iti bilen uchirishishlarni ötküzdi. Shuning bilen bir waqitta yene rabiye qadir heqqide yéziliwatqan chong hejimlik kitabning axirqi basquchliri bilen meshghul boldi.

"Rafto fondi jem'iyiti" Uyghur mesilisige izchil köngül bölmekte

Norwégiye "rafto fondi jem'iyiti", Uyghurlarning kishilik hoquq ehwaligha eng köngül bölüwatqan xelq'ara kishilik hoquq organlirining biri. Bu fondi jem'iyet 2004 - yilliq "rafto kishilik hoquq mukapati" ni ataqliq kishilik hoquq pa'aliyetchisi, Uyghur démokratiye we kishilik hoquq herikitining rehbiri rabiye qadir xanimgha bergen idi. Shundin tartip ular hazirghiche ular her xil wasitiler arqiliq Uyghur mesilisining norwégiyidila emes xelq'arada tonilishighimu zor töhpilerni qoshup kelmekte.

Rafto fondi jem'iyitining mes'uli Arne Lynngård ependining bildürüshiche, rafto fondi jem'iyiti , norwégiye parlaménti, norwégiye tashqi ishlar ministirliqi we bashqa alaqidar orunlargha arqa arqidin jiddi xet yollap, ularni Uyghur élide nöwette sadir boliwatqan kishilik hoquq depsendichiliki hadissiliridin xewerdar qilish bilen birge, hökümet da'irlirini Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitige yenimu köngül bölüshke chaqirghan.

U bu heqte mundaq deydu:

"Biz Uyghur rayonida yüz bériwatqan weqelerdin norwégiye hökümet da'irlirini xewerdar qilishqa intayin ehmiyet bériwatimiz, biz ulargha rabiye qadirning perzentlirining qandaq qolgha élin'ghanliqi we ulargha yürgüzülgen zorawanliqlarni birmu - bir anglitiwatimiz. Biz yene norwégiyiche munasiwetlik hökümet tarmaqlirigha xet yézip ulardin xitay hökümiti bilen kishilik hoquq söhbiti élip bérishni, Uyghurlargha qarita yürgüzüwatqan basturush heriketlirini toxtitish heqqide xitay da'irlirige bésim ishlitishni telep qilduq"

Bashlan'ghuch mektep baliliridin bashqa oqughuchilar yenila paxta térish emgikidin qutulalmidi

Yéqinda Uyghur aptonom rayonluq tirishchanliq bilen ishlep iqtisadchanliq bilen mektep bashqurush ishxanisi, bu yildin bashlap, bashlan'ghuch mektep oqughuchilirigha paxta térish emgek wezipisini chüshürüshke ruxset qilmasliq qararini élan qildi. Gerche xitay hökümiti bundaq oqughuchilarni bikargha yaki az heq bérish bilen ishlitishni chekleshni qarar qilghan bolsimu, emma buningliq bilen yillardin béri dawamliship kéliwatqan oqughuchilarni hashargha tutush pütünley tügimigen . Bir qisim jaylardiki toluqsiz ottura hem toluq ottura we bezi aliy mektep oqughuchiliri dawamliq paxta térish we bashqa hashar emgeklirige dawamliq sélin'ghan.

Aliy mektep püttürgenlerning ishsizliqi künsayin éghirlashmaqta

Yéqinda "xitay yashlar géziti" xitayning herqaysi ölkiliridiki aliy mektep oqughuchiliri arisida mexsus tekshürüsh élip bardi. Mezkur gézit muxbirlirining ziyaritini qobul qilghan oqughuchilarning 40 % ke yéqini özlirining aliy mektepte oquwatqanliqidin pushayman qilidighanliqini chünki mektep püttürgendin kéyin, yenila xizmet tapalmaydighanliqini bildürdi. Aliy mektep püttürgen Uyghur oqughuchilirining mektep xizmet tapalmasliqi xitay oqughuchilirigha qarighanda téximu éghir bolghan, perzentlirining kelgüsi istiqbaligha bash qaturghan ata-anilar nurghun meblegh ajritip, perzentlirini oqutsimu, lékin ular oqush püttürgendin kéyin beribir ishsiz qalmaqta.

Xitayning aliy sot we teptish mehkimisi wekilliri özbékistanda

Ötken heptide xitay aliy sot we bash teptish mehkimisi ezaliri özbekistanni ziyaret qilghan bolup, mezkur ömek peyshenbe küni tashkentte özbékistan aliy sotining mu'awin re'isi bextiyar jamalof we özbékistan bash teptishi réshitjan qedirof bilen körüshken.

Buningdin bir qanche aylar ilgiri özbékistan da'iriliri kanada puqrasi hüseyinjan jelilni xitaygha qayturup bergen bolup, islam kerimop hökümiti xitay bilen birliship, sherqiy türkistan musteqilliq küchlirige zerbe bérishke kélishken idi.

Xitay herbiy xamchot mesiliside amérikini qopalliq bilen eyiblidi

Xitayning birleshken döletler teshkilatidiki wekili sha zukang, peyshenbe küni jenwe shehiride bergen bayanatida, amérika, xitayning herbiy xamchoti mesiliside aghzini yumishi kérek, dédi. Amérika dölet mudapi'e ministirliqi izchil halda doklat élan qilip, xitayning herbiy xamchotinining yildin-yilgha éshiwatqanliqi hemde etraptiki döletlerge tehdid séliwatqanliqini körsetken idi.

Qirghiz öktichiliri hökümitining tazilash herikitini eyiblidi

Qirghizistandiki siyasiy öktichiler we kishilik hoquq teshkilatliri qirghizistan hökümitining, qirghizistanning jenubiy rayonida radikal guruppilargha qarita élip bériwatqan tazilash herikitini tenqid qildi. Yéqindin buyan qirghizistanning jenubidiki osh we jalal abad oblastiliridiki weziyet murekkepliship qalghan bolup, qirghiz saqchi da'iriliri özbek musapirlirini özbekistan'gha qayturup bergen hemde özbékistan qoralliq küchliri bilen birleshme herbiy opiratsiyilerni élip bérip, qara su meschitining imami, ataqliq diniy zat repiq kamalopni öltürgen idi. Ötken yilidiki mart inqilabidin kéyin xelq'ara jem'iyet qirghizistanning heqiqiy démokratiye yoligha méngishidin ümid kütken idi.

Xitayda, saxta dorilar téximu köp ademlerni hayatidin ayrimaqta

Yéqinda xitayning chichixar dora shirkiti teripidin ishlepchiqirilghan saxta dorilar téxi toluq bir terep qilinmay turup, enxuy dora zawutining "shingfu" markiliq dora okulimu köpligen bimarlarning ölüp kétishige sewebchi boldi.

Yawro-asiya iqtisadiy birliki yighin achti

15-16-Awghust künliri rusiye, bélarusiye, ukra'iniye rehberliri hemde merkiziy asiyadiki qazaqistan, qirghizistan, tajikistan we özbékistan jumhuriyetlirining dölet bashliqliri qara déngiz boyidiki sochi shehirige jem bolup, yawro-asiya iqtisadiy birlikining naresmiy yighini échip, soda-iqtisad, énérgiye, tamozhna we bixeterlik mesililirini öz ichige alghan bir qatar mesililer boyiche söhbet élip bardi. Özbékistan kolliktip bixeterlik kélishimi teshkilatigha resmiy eza boldi.

Uyghur aptonom rayonida eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghanlar 60 mingdin ashqan

Uyghur aptonom rayoni sehiye nazariti bu yil 6 - ayning axirlirigha qeder pütün rayon boyiche eydiz wirusi bilen yuqumlan'ghuchilarning 60 mingdin ashqanliqini élan qildi.

Uyghur éli hazir xitaydiki eydiz eng téz tarqiliwatqan jaylarning biri bolup, bu apet Uyghurlarning chet-yézilirighimu yétip kelmekte, amérikidiki bir analizchining éytishiche, eydizning mundaq tez köpiyip kétishidiki sewebler türlük bolup, birsi xelqning bu heqtiki sawati kemchil bolsa, yene biri hökümet eydizdin mudapi'e körüsh tedbirlirini yaxshi élip barmighan. Ichkiri xitaydin kelgen xitay sodigerliri türlük mexpiy shehwaniy orunlirini peyda qilip, eydizning yamrishini keltürüp chiqarghan.

Peqet Uyghur diyarining ghulja shehiridila eydiz bilen yuqumlan'ghuchilar sani 3948 ge yetken bolup, pütün rayondiki sanning üchtin birini igileydiken.

Uyghurlar heqqidiki maqalilar

Shwétsiye Uyghur komitétining teshebbusi bilen yéqinda shwétsiye lund uniwérsitétining pér isimlik bir oqughuchisi, Uyghur élining jenubiy qismini asas qilip Uyghurlarning diniy, siyasiy teqdiri we kishilik hoquq mesililiri heqqide mexsus tekshürüsh élip barghan hemde qaytip kelgendin kéyin Uyghurlar heqqide "xitayning qurbanliqi" témisida mexsus maqale yézip tor betlerde tarqatqan.

Amérikidiki ataqliq Uyghur mesilisi tetqiqatchiliridin biri doktori dru gladniy " shangxey hemkarliq teshkilati we xitayning Uyghur mesilisi"namliq bir parche maqale élan qilip, shangxey guruhining tüp meqsetlirining birining Uyghurlarning siyasiy idiyiliri üchün élip bériwatqan heriketlirini basturushqa qaritilghanliqini, Uyghur mesilisining xitay üchün yenila muhim mesile ikenlikini ilgiri sürgen.

Uyghur aptonom rayonida öz ‏- ara qoshuwétilgen milliy we xitay mekteplirining sani 700 ashti

Nöwette Uyghur aptonom rayoni boyiche öz ara qoshuwétilgen milliy we xitay mekteplirining sani 2006 - yilghiche 707 ge yétip barghan.

Nöwette, qosh tilliq ma'arip astidiki Uyghur ma'aripini xitaychilashturush jiddiy élip bérilmaqta, Uyghur tilining rolining ajizlishishi Uyghurlarning naraziliqlirini qozghimaqta.

Xitay yaponiyige qarshi keypiyatning qalaymiqanchiliq keltürüp chiqirishidin ensirimekte

Yaponiye bash ministiri koyzumi 15 - awghust yaponiye 2 - dunya urushida teslim bolghan küni yasukoni tawabgahini ziyaret qilghandin kéyin, junggo hökümiti bir tereptin yaponiyini tenqid qilsa, yene bir tereptin puqralar ichidiki yaponiyige qarshi keypiyatning junggoda qallaymiqanchiliq keltürüp chiqirishidin ensirep tedbir aldi. (Ümidwar)