Heptilik xewerler (2 – 8 - séntebir)


2006.09.08

Rabiye qadir xanim Uyghurlarning hej tawap qilish mesilisi heqqide toxtaldi

Xitay hökümiti yillardin buyan Uyghurlarning hej tawap qilishigha qattiq cheklimilerni qoyup kelmekte. Xitay hökümitining bésimi tüpeylidin, bir qisim islam döletliri özlikidin hej qilishqa barmaqchi bolghan Uyghurlargha wiza bérishni ret qilidighan ehwallar yüz bermekte. Yéqinda pakistandiki se'udi erebistan elchixanisi xitay hökümitining telipige bina'en hej qilmaqchi bolghan Uyghurlargha wiza bermigen. Bu ehwal Uyghurlarning naraziliqini qozghighan.

Amérika - Uyghur birleshmisining uchurigha qarighanda, mezkur jemiyetning re'isi rabiye qadir xanim xelq'ara islam teshkilatlirigha ochuq xet yézish arqiliq özining xitay hökümitige bolghan qattiq naraziliqini bildürgen hemde islam döletliridin hej qilish üchün chet'ellerge chiqqan Uyghurlargha asanliq yaritip bérishini telep qilghan. U, ziyaritimizni qobul qilip, özining amérikida turushluq se'udi erebistan qatarliq islam döletlirining elchixanilirigha Uyghur mesilisi heqqide ochuq xet yazghanliqini bildürdi.

Obul qasim hajim qirghizistan türmiside wapat boldi

Bishkektiki ixtiyari muxbirimiz tursun islamning uchur bérishiche, bir qanche yillardin buyan qirghizistan hökümiti teripidin sherqiy türkistan musteqilliqi bilen shughullandi dep eyiblinip uzun muddetlik türmige tashlan'ghan obul qasim haji 7-séntebir küni bishkektiki türmide késel sewebidin wapat boldi hemde 8-séntebir küni bishkek shehiridiki Uyghurlar zich jaylashqan pokiropka yézisidiki meschitte merhumning jinaza namizi chüshürülgen bolup, shu yerdiki xéli köp sandiki Uyghurlar qatnashqan.

Xitay amérikidin gü'antanamodiki Uyghurlarni qayturup bérishni yene telep qildi xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi chin gang peyshenbe küni xitayning amérikidin gü'entanamoda tutup turiliwatqan 17 neper Uyghurni qayturup bérishni telep qilghanliqini bildürdi.

Chin'gang bu sözlerni tashqi ishlar ministirliqining axbarat élan qilish yighinida prézidént bushning amérika merkizi axbarat idarisining chet'eldiki mexpiy türmilirige da'ir sözige baha bergende tekitligen.

Xitay hökümiti gü'entanamodiki Uyghurlarni qayturuwélishqa urunuwatqan bolsimu, lékin amérika Uyghur tutqunlarning xitayda ten jazasigha uchraydighanliqini eskertip, xitayning telipini ret qilghan hemde besh neper Uyghurni albaniyige mangduriwetken idi. Uchurlargha qarighanda, amérikining washington alahide rayonidiki bir fédéral ottura sot mehkimisi kéler düshenbe küni gu'antanamoda tutup turuluwatqan Uyghur tutqunlar üstidin sot achidiken.

Jorji bush amérikining yoshurun türmisi barliqini éytti

Amérika prézidénti jorji bush charshenbe küni 11‏- séntebir térrorluq weqesining 5 yilliqining harpisida aqsarayda bergen bayanatida, amérika merkizi axbarat idarisining chetellerde, elqa'ide teshkilatining qolgha chüshken yuqiri derijilik ezalirini tutup turuwatqan yoshurun türmilirining barliqini ashkarilap, mezkur türmilerde tutup turuluwatqan we 11‏- séntebir térrorluq hujumining asasliq pilanlighuchisi dep qaralghan 14 neper aliy derijilik rehbirining gu'entanamo türmisige yötkep kélingenlikini bildürdi.

B d t da Uyghur mesilisi otturigha qoyuldi

B d t ning ramkisi astida qurulghan medeniyetler ittipaqi aldinqi küni b d t bash shitabida ötküzgen axbarat élan qilish yighinida, Uyghurlar duch kéliwatqan mewjut ri'alliqni eyibleydighanliqini bildürdi. Bir qisim közetküchilerning buning b d t ning Uyghurlarning tili we milliy medeniyitining yoqitilishqa duch kéliwatqanliqigha köngül bölgenliki bilen munasiwetlik dep qarimaqta. Chünki, yéqinqi yillardin bashlan'ghan Uyghur tilini aliy mekteplerdin cheklesh, milliy ma'aripni xitaychilashturush, Uyghur tilining hökümet ishlirida ishlitilmeslik ehwalliri xelq'ara jemiyetning diqqitini tartqan idi.

Erkinlik sariyi xitaydiki dunyadiki 2-nomurluq mushtumzor dölet dep élan qildi

Amérika kishilik hoquq teshkilati - erkinlik sariyi, peyshenbe küni dunyadiki eng mushtumzor döletler tizimlikini élan qilip, xitayni 2 - derijilik mushtumzor döletler qatarigha kirgüzdi.

Yawropa ittipaqi xitaygha yürgüzülüwatqan qoral-yaraq émbargosini bikar qilmasliqni telep qildi

Yawropa parlaménti peyshenbe küni qarar maqullap, yawropa ittipaqining rehberlirini xitay kishilik hoquq xatirisi yaxshilanmighiche yawropa ittipaqining xitaygha yörgüzülgen qoral - yaraq imbargosini bikar qilmasliqqa chaqirdi. .

Teywende jang keyshining obrazi yoqitilmaqta

Teywen memuriy mehkimisi 9 ‏- ayning 6 ‏- küni qatnash ministirliqi otturigha qoyghan teklipni testiqlap, jang keyshi namidiki xelq'araliq ayrodromning namini özgertti. Bu testiq teywende 2000 ‏-yili gomindang partiyisining hökümranliqi ayaqlashqandin buyan dawamlishiwatqan jang keyshining obrazini dölet ishxaniliridin we bashqa jama'et sorunliridin yoq qilish herikitini ilgiri sürmekte.

Nazarbayéwning küy oghli qazaqistanni padishahliq dölet qilish teklipini otturigha qoydi

Qazaqistan merkiziy asiyadiki chong dölet, uning iqtisadiy küchining kündin-kün'ge ösüwatqanliqi melum. Qazaqistanning iqtisadiy tereqqiyati xelq'ara jemiyetning közige chüshiwatqan bu künlerde ötken hepte nazarbayéwning küyoghli bu jumhuriyetni padishahliq tüzümge özgertish teklipini otturigha qoydi. Mezkur mesile qazaqistan metbu'at saheside ghul-ghulilarni qozghidi. Öktichiler buningdin narazi bolup, nazarbayéw jemetining hakimiyet we imtiyazlirini saqlap qélishqa uruniwatqanliqini körsitishti. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.