Һәптилик хәвәрләр (23 – 29 – сентәбир)

Рабийә қадир индиана университетида сөзлиди

Уйғур миллий һәрикитиниң рәһбири рабийә қадир ханим америкиниң индиана университети оқуғучилар уюшмиси вә хәлқара кәчүрүм тәшкилатиниң уюштуруши билән 24-25- сентәбир күнлири индиана шитатидики бир қисим алий мәктәпләрдә уйғур мәдәнийитиниң һазирқи әһвали һәм уйғур мәсилиси бойичә доклат бәрди. Рабийә қадир бу сәпәрдә индиана университети оқуғучилири җүмлидин у йәрдики уйғур шунас тәтқиқатчиларниң қизғин қарши елишиға еришти.

Нур бәкри уйғур әлиниң вәзийитиниң тарихтики әң әвзәл әһвалда икәнликини көрсәтти

28 - Сентәбир күни уйғур аптонум райони парткоминиң муавин секритари нур бәкри, хитайдики 29 чоң интернет ахбарат тор бәтлириниң уйғур елигә йиғилған 100 гә йеқин мухбириға уйғур елиниң нөвәттә иқтисади тәрәққият, милләтләр иттипақлиқи, җәмийәт параванлиқи қатарлиқ барлиқ тәрәпләрдә тарихтики әң әвзәл шараитта икәнликини кәң тәшвиқ қилишни ейтқан. Нур бәкри уйғур райониниң вәзийитиниң муқим, милләтләрниң иттипақ икәнликини көрсәткән болсиму, бирақ чәтә'лләрдики уйғур тәшкилатлири буни инкар қилмақта. Дуня уйғур қурултийиниң баянатчиси дилшат решит нур бәкриниң сөзлирини тәнқид қилип, нур бәкриниң сөзиниң әксичә һазир шәрқий түркистан хәлқиниң әң еғир зулумға учриған вақти икәнликини шәрһилиди.

Чен шуйбйән 'тәйвән билән җоңго бир дөләт әмәс' дәп җакарлиған

Тәйвән президенти чен шуйбйән минҗиндаң партийисиниң 20 йиллиқ хатирә күни мунасивити билән елип берилған паалийәттә сөз қилип 'бирләшкән дөләтләр тәшкилатиға 'тәйвән' дегән нам билән әза болуп кириш' қатарлиқ 3 мәқсәткә йетишни тәшәббус қилди. Хитай һөкүмити чен шуйбйәнниң бу тәклипини қаттиқ тәнқид қилди. Тәйвәндә президент чен шуйбйәнни йиқитиш намайиши (қизил кийимликләр намайиши) му һазир йәнила давамлишиватиду. Йиғинда чен шуйбйән тәйвән билән җуңго бир дөләт әмәс ' дәп җакарлиған.

Шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати демократийиниң кеңийишигә тосқунлуқ қилмақта

9‏-Айниң 26‏- күни америка кеңәш палатасида, америка һелсинки комитети тәрипидин уюштурулған йиғинда, шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилатиниң, америка үчүн истратегийилик, сиясий вә иқтисадий җәһәттики әһмийитиниң күнсери көпийиватқан оттура асиядики тәсири муһакимә қилинған.

Йиғинға қатнашқан америка ташқи ишлар министириниң җәнубий асия вә оттура асия ишлириға мәсул ярдәмчиси ричард бавчәр, террорчилиққа қарши туруш, чегра бихәтәрлики, сиясий, иқтисадий вә енергийә мәсилилиридә һәмкарлиқини өзиниң асаслиқ нишани қилип бекиткән шаңхәй һәмкарлиқ тәшкилати, өзиниң роли вә мәқсәтлирини қандақ вә қайси йол билән әмәлгә ашурудиғанлиқини очуқ- ашкара баян қилиши керәк, деди. Йиғинда сөз қилған мутәхәссисләр, шаңхәй һәмкарлиқи тәшкилатиниң, демократийини кеңәйтиш һәрикитигә қарши чиқип, кишилик һоқуқ мәсилисини һәр бир дөләтниң ички иши дейиш арқилиқ, демократийә вә кишилик һоқуққа қарши һәмдә районда америка вә ғәрбниң мәнпәәтлиригә тәһдит қилидиған бир тәшкилат болуп оттуриға чиққанлиқини билдүрди.

Қазақистан президентиниң америкини зиярәт қилди.

Қазақистан президенти нурсултан назарбайеф 26-сентәбир күнидин 30 сентәбиргичә америкини зиярәт қилған . У, илгири кейин бир қатар паалийәтләрни елип барди һәмдә пәйшәнбә күни америкиниң муавин президенти дек чейни билән шуниңдәк америка дөләт мәҗлисиниң бир қисим вәкиллири билән көрүшүп, америка -қазақистан һәмкарлиқ мунасивәтлири һәққидә пикир алмаштурди. Җүмә күни нурсултан назарбайеф вашингтондики ақ сарайда президент җорҗи бушниң күтивелишиға еришти һәмдә буш билән сөһбәтләр елип барди. Икки тәрәп сөһбәтлиридә қазақистан-америка истратегийилик һәмкарлиқлирини техиму раваҗландуруш алаһидә тәкитләнди.

Коммунизмниң зиянкәшликигә учриған кишиләрни хатириләш абидә қурулуши вашингтонда башланди

, пүтүн дуняда коммунизмниң зиянкәшликигә учриған кишиләрни хатириләш үчүн америкиниң вашингтон шәһиридә бина қилинидиған абидә қурулушниң 27 ‏- сентәбир күни башлинидиғанлиқини хәвәр қилинди. Хәвәрдә баян қилинишичә, америкиниң пайтәхти вашингтон шәһиридә, дуняда йүз бәргән мәшһур вәқәләр хатирилинидиған мунарлар, музейлар вә башқа хилму-хил мәнзириләр наһайити көп. Дуняда коммунизмниң зиянкәшликигә учриған кишиләрни хатириләш үчүн, мәшһур һөрлүк илаһи һәйкилигә тәқлид қилип тәйярланған йәнә бир мис абидә дәл мушу мәнзириләр қатаридин орун алиду. Бу абидини зиярәт қилған кишиләр ' коммунизм түзүми йүз милйондин артуқ адәмни һаятидин айриди', ' коммунизм асаритидә туриватқан дөләт вә хәлқләргә әркинлик, мустәқиллиқ тиләймиз' дегән җүмлиләрни көриду. Бу абидә қурулуши келәр йили 6 ‏- айда пүтидикән. Коммунизмниң зиянкәшликигә учрап һаятидин айрилған инсанларниң 100 милйондин ашидиғанлиқи молчәрләнмәктә. Русийидики болшевикларла 1917-йилидин тартип 90-йилларғичә 100 милйон адәмниң җениға замин болған икән.

Хитай җинайи қачқунлири уйғур елини ува қилмақта

Үрүмчи томур йол җамаәт хәвпсизлик идариси бу йил башлинип 9 - айғичә қачақтики еғир җинайәткарлардин 231 нәпәрни қолға чүшүргән болуп, кишини чөчитидиғини уларниң 208 нәпири хитай өлкилиридә адәм өлтүрүш, булаңчилиқ, оғрилиққа охшаш еғир җинайәтләрни өткүзүп қечип йүргән хитай җинайәтчиләр икән.

Төмүр йол сақчи идарисиниң бир мәсули шинхуа мухбириға "биз җуңго өлкилиридә җинайәт өткүзүп уйғур елигә қечип келиватқан җинайәтчиләрдин җиқ болғанда күнигә төтни тутимиз қолға алған җинайәтчиләрниң 90% ни мушуниңға охшаш шинҗаңниң сиртидин кәлгән қачақтики еғир җинайәт өткүзгәнләр игиләйду, шнҗаңға қечип кәлгән һәр бир җинайәтчи худди партлатқуч бомба, уларниң уйғур елидә қайта җинайәт садир қилиш еһтималлиқи интайин күчлүк" дегән.

Тоққуз ай ичидә уйғур елигә қечип кәлгән җинайәтчиләрдин тутулғанлири 151 нәпәр болуп уларниң көпинчиси гәнсу, хенән, сичуән, җяңсу, шәнши қатарлиқ җайлардин болуп, уларниң хели копи адәм олтургәнләр икән.

Хитай түркмәнистандин тәбиий гази импорт қилиш туруба қурулушини мақуллиди

Хитай һөкүмити түркмәнистандин тәбиий гази импорт қилиш үчүн мәхсус газ йөткәш туруба қурулуши пиланини мақуллиди. Әгәр бу газ туруба қурулуши тамамланса йилиға 30 милярд куп метир нефит гази оттура асиядин хитайниң гуаңҗу иқтисадий райониға еқип келиду.

Мәзкур газ туруба қурулушиға мунасивәтлик бир кишиниң ашкарилишичә, түркмәнистандин хитайға мәзкур газ туруба арқилиқ еқип келидиған тәбий газ миқдари, ғәрбниң газини шәрққә йөткәш туруба қурулуши арқилиқ уйғур елидин шаңхәйгә еқиватқан тәбий газ миқдарини нәччә һәссә қатлайдикән. Хитай нөвәттә росийә билән сибирийә районидин хитайниң шималиға газ туруба қурулуши орнитиш үстидә сөһбәтләшмәктә. Хитай һөкүмити енергийә җәһәттә русийә билән һәмкарлиқни йәниму күчәйтиш үчүн өктәбирдә мәхсус сөһбәт өмики әвәтмәкчи. Һазир хитай оттура асияниң нефит вә тәбиий газлирини монопол қилиш үчүн пүтүн имканийәтлири билән һәркәт қилмақта. ( Үмидвар)