Heptilik xewerler (4-iyuldin 10-iyulghiche)

Muxbirimiz jüme
2015.07.10
erkin-asiya-radiosi.jpg Erkin asiya radi'osi Uyghur bölümi heptilik xewerliri
Photo: RFA

“Ürümchi qirghinchiliqi” ni xatirilesh pa'aliyiti yillardikige qarighanda téximu keng kölemlik boldi

Bu yilliq 5-iyul ürümchi qirghinchiliqining 6 yilliqni xatirilesh pa'aliyiti yillardikige qarighanda téximu keng kölemlik boldi. Bu yilqi xatirilesh pa'aliyiti namayish, yighilish we du'a-tilawet qilish shekilliride ötküzüldi.

Bu yilqi namayishlardiki özgichilik bolsa, zor türkümde türklerningmu namayishqa qatnishi yaki bu xildiki namayishlarni öz alida teshkillishi boldi.

Namayishlar, amérika, türkiye, gérmaniye, en'gliye, gollandiye, awstriye, firansiye, shiwétsiye, yaponiye qatarliq ellerde bir nechche qétimlap ötküzüldi.

Amérika paytexti washin'gtonda 2-iyul ötküzülgen namayishqa dunya Uyghur qurultiyi re'isi rabiye qadir xanim yétekchilik qildi. U xitay hökümitini 5-iyul qirghinchiliqidiki mes'uliyitini üstige élishqa chaqirdi.

Qazaqistan we qirghizistandiki Uyghurlarmu ayrim-ayrim yighilish qilip, 5-iyul qurbanlirini eslidi we ularning rohigha atap du'alar qilishti.

Buningdin ilgiri türk xelqi türkiyening 81 shehiride keng kölemde namayish qilip, xitay hökümitining Uyghurlargha qaratqan ramzan cheklimisini eyibligen idi.

Taylandning Uyghur musapirlirini xitaygha qayturup bérishi küchlük naraziliq qozghidi

Tayland hökümitining peyshenbe küni 109 neper Uyghur musapirni, mejburiy xitaygha ötküzüp bérishi küchlük xelq'ara naraziliq qozghidi.

Amérika dölet ishlar ministirliqi tayland da'irilirining Uyghur musapirlirini xitaygha qayturup bérishi uning xelq'arada ri'aye qilishqa tégishlik mejburiyitige xilap ikenlikini körsetti.

Arqidinla, türkiye tashqi ishlar ministirliqi bayanat élan qilip, tayland da'irilirining Uyghurlarni ularning arzusigha muxalip halda 3-döletke ötküzüp bergenlikini tenqid qildi.

B d t musapirlar mehkimisi bolsa taylandning herikitidin qattiq chöchügenlikini bildürüp, uning herikiti xelq'ara qanun'gha perwasizlarche xilapliq qilish, dep qarilidighanliqini bildürdi.

D u q re'isi rabiye qadir taylandning aldamchiliq qilghanliqini, uning kishilik hoquq, insanperwerlik, xelq'ara ehdinamilerge xilapliq qilipla qalmay, eqelliy ademgerchilikke xilapliq qilip, xitay bilen sodilashqanliqini bildürdi.

Uyghurlar enqerediki tayland elchixanisigha bésip kirdi

8-Iyul tayland hökümitining Uyghurlarni qayturup bergenlik xewiri tarqalghandin kéyin, türkiyediki sherqiy türkistan ammiwi teshkilatliri tayland we xitay elchixaniliri aldida naraziliq namayishliri ötküzüshke bashlidi.

8-Iyul namayishchilar istanbuldiki tayland elchixanisigha bésip kirip, tayland hökümitige ghezipini ipadilidi. 9-Iyul yéqinliri xitaygha qayturuwétilgen bir guruppa Uyghur qollirida türk we sherqiy türkistan bayriqini kötürüshüp, xitayning enqere elchiliki aldida namayish ötküzdi.

Namayishta dunya Uyghur qurultiyi mu'awin re'isi séyit tümtürk bayanat bérip taylandning bigunah Uyghurlarni xitaygha qayturup bergenlikini qattiq eyiblidi, türkiye we démokratik ellerni qalghan Uyghurlarning xitaygha qayturulushini tosushqa chaqirdi.

Taylandqa naraziliq bildürüsh namayishliri jüme küni türkiyedin bashqa yene gérmaniye qatarliq ellerdiki tayland elchixaniliri aldida dawam qildi.

Hindistan bash ministiri abduréhim ötkürning shé'irini oqudi

Seyshenbe küni qazaqistanning nezerbayéf uniwérsitétida nutuq sözligen hindistan bash ministiri naréndra modi nutqida ataqliq Uyghur sha'iri abduréhim ötkürning “Iz” namliq shé'iridin neqil keltürdi.

Modi, “Abduréhim ötkür ottura asiyadin chiqqan sha'ir, u mundaq yazghan” dep körsitip, uning “Iz” namliq shé'irining “Qaldi iz, qaldi menzil, qaldi uzaqta hemmisi, chiqsa boran, köchse qumlar hem kömülmes izimiz, toxtimas karwan yolidin gerche atlar bek oruq, tapqusi héch bolmisa bu izni bir kün newrimiz, ya ewrimiz” dégen axirqi 4 misrasini oqudi.

Modi, rusiyening ufa shehiride échilidighan shangxey hemkarliq teshkilati yighinigha qatnishishtin burun, ottura asiyadiki 5 jumhuriyetni ziyaret qilghan.

Myunxéndiki musteqil karxanichilar birliki pa'aliyitide Uyghurlar tonushturuldi

Igilishimizche, 2‏-iyul gérmaniyening myunxén shehiridiki musteqil karxanichilar birlikining iptarliq pa'aliyitide Uyghur heqqide melumat anglitilghan.

Mezkur pa'aliyetke teklip bilen qatnashqan “Uyghuristan azadliq teshkilati” ning mes'ulliridin alimjan ependining bildürüshiche, pa'aliyetke bawariye wilayitidiki türk jem'iyetlirining mes'ulliri, siyasiy partiye wekilliri we jama'et erbabliri qatnashqan.

Pa'aliyette, sherqiy türkistanning tarixi we bügünki ehwali tonushturulghan, xitay hökümitining Uyghurlargha yürgüzüwatqan zulumlirimu anglitilghan.

2015-Yili Uyghur yashlirini xitay ölkilirige yötkesh ishi zor kölemde dawamlishidiken

Uyghur aptonom rayonluq adem küchi we ijtima'iy kapalet nazaritining ashkarilishiche, 2014-yilining axirigha qeder Uyghur élidin xitay ölkilirige mejburiy élip bérilghan Uyghur yashliri 7 mingdin ashqan.

Igilinishiche, 2015-yilidin bashlap, Uyghur aptonom rayonluq da'iriler Uyghur élidin xitay ölkilirige yötkeydighan atalmish “Éshincha emgek küchi” ni 50 minggha yetküzüshni pilanlimaqtiken.

Bu yilliq mölcher boyiche, Uyghur élidin 15 ming neper yerlik millet yashlirining xitay ölkilirige “Éshincha emgek küchi” dégen wiwiska bilen yötkilidighanliqi ilgiri sürülmektiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.