Heptilik xewerler ( 19 - maydin 25 - mayghiche)

Xelq'ara kechürüm teshkilati xitayni kishilik mesilisi boyiche eyiblidi

Xelq'ara kechürüm teshkilati 23 - may küni her qaysi döletlerning kishilik hoquq ehwali heqqidiki 2007 - yilliq doklatini élan qilip, basqunchi hökümetler we qoralliq guruhlarni qesten térrorluq weziyiti yaritip, kishilik hoquqni yimirip tashlimaqchi boldi, dep eyiplidi.

Xelq'ara kechürüm teshkilatining mezkur doklatida xitay alahide eyiblen'gen bolup, uningda xitaydiki adwokatlar we muxbirlarning tutqun qilinish we ighwagerchilikke uchrash ehwallirining barghanséri köpiyiwatqanliqi, diniy pa'aliyet bilen shughullan'ghanlarning ziyankeshlikke uchrap, hetta ölüm jazasigha höküm qiliniwatqanliqi tenqid qilin'ghan.

Doklatta yene Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitining nacharliship ketkenlikimu körsitilip, Uyghurlarning dawamliq türde qattiq basturushqa uchrawatqanliqi tenqid qilin'ghan.

Xitay da'irilirining rabiye qadir xanimning perzentliridin ablikim abduréyimge bölgünchilik jinayiti artip qamaq jazasigha höküm qilghanliqi, uning jiddiy dawalinishi kérekliki, kanada puqrasi hüseyin jélil mesiliside téxiche xitay da'irilirining kanada diplomatliri bilen uchrashmighanliqi qatarliq köpligen mesililer tilgha élin'ghan.

Bu doklatta Uyghurlardin bashqa tibetlerning ehwali heqqidimu bayan qilin'ghan.

Shiwétsiyide Uyghur yash ösmürler medeniyet kéchiliki ötküzüldi

19 - May küni shiwétsiye Uyghur komitéti yawropada tunji qétim Uyghur yash ösmürlirining "ümid yultuzi" dep atalghan medeniyet kéchilikini ötküzdi.

Mezkur pa'aliyetke shiwétsiye, bélgiye, norwégiye qatarliq yawropa döletliridiki bir qisim Uyghur yash ösmürliri ishtirak qilghan. Pa'aliyet jeryanida, merhum kompozitor küresh küsenning ijadiyetliri orundalghan. Uningdin bashqa yene yash ösmürler özlirining teyyarlighan edebiyat -sen'et nomurlirini körsetken.

Yawropa sherqiy türkistan birlikining frankfort shöbisi quruldi

19 - May küni gérmaniyining frankfort shehiride yawropa sherqiy türkistan birlikining frankfort shöbisi resmiy quruldi.

Mezkur teshkilat dunya Uyghur qurultiyining rehberlikide ish élip baridu, gérmaniyidiki ixtiyari muxbirimiz ekremning uchuri bérishiche, bu shöbe teshkilatqa frankfortta turushluq yazghuchi küresh ataxan mes'ul bolghan.

Qizlar tyenjin'ge mejburiy élip kétilgen

Qeshqer wilayetlik hökümet tor béti ötken bir yilda yéza éshincha emgek küchlirini sirtlargha yötkesh pilani boyiche, qeshqer wilayitidin xitay ölkilirige ishlemchilikke élip kétilgenlerning 560 ming adem qétimgha yetkenlikini élan qildi.

Bu yil kirgendin buyan bu san dawamliq örlimekte iken. Uchurlardin qarighanda, qeshqerning peyziwat, yerkent qatarliq nahiyiliridin élip kétilgenlerning sani nisbeten köprek iken.

Uchurlargha asaslan'ghanda, qeshqer wilayitining her qaysi nahiyiliridin ishlemchilikke élip kétilgenlerning köp sandikisi 16 yashtin 20 yashlar etrapighiche, toy qilmighan qizlar bolup, asasen tyenjin hemde chingdaw qatarliq sheherlerdiki zawutlargha élip kélin'gen.

Bu qizlarning ehwalini igiligen bir Uyghur sodigerning inkas qilishiche, qizlar mejburi élip kétilgen bolup, ular ishlewatqan orunlar qizlarning sirt bilen alaqe qilishini qattiq qamal qilghan we qizlargha töwen ish heqqi bergen.Yémek-ichmek we bashqa nachar shara'it tüpeylidin qizlarda aghrip qélish we qéchish ehwalliri körülgen.

Fransiye én'gis shirkiti Uyghur élide shirket qurdi

Dunya boyiche eng chong gheyriy renglik métal kanchiliq shirketlirining biri hésablan'ghan fransiye én'gis shirkiti, 23 ‏- may küni Uyghur élide, én'gis shinlong wérmikulit shinjang cheklik shirkiti we éngis yilung andaluzit shinjang cheklik shirkitini qurdi.

Uyghur élining bayin'ghulin tewesi mezkur otqa chidamliq, qurulushta ishlitidighan wérmikult bilen andaluzitning zapisi eng köp rayon bolup, xitay boyiche birinchi orunda turidiken.

Fransiye shirketliri mezkur rayonni kelgüsi üch yil ichide dunya boyiche eng chong wérmikult we andaluzit teyyarlaydighan nuqta qilip qurup chiqidighanliqini bildürgen. Biraq, dunya Uyghur qurultiyi Uyghur élining yer asti bayliqlirining yerlik xelqlerning menpe'etliri üchün ishlitilmeywatqanliqini tenqid qilmaqta.

Uyghur tilshunasitughluqjan talipofning 80 yashqa kirgenlikixatirilendi

Qazaqistanda yashaydighan ataqliq Uyghur tilshunas, türkolog tughluqjan talipof tughulghanliqining 80 yilliqi hemde ilmiy tetqiqat hayatining 55 yilliqi ötken heptide almata shehiride daghdughuluq xatirilendi.

Filologiye penliri doktori, proféssor tughluqjan talipof Uyghurlar arisidin tunji qétim yétiship chiqqan hemde ömür boyi Uyghur tili we bashqa türkiy tillarning fonétikisini tetqiq qilip, türkologiye ilmiy saheside zor shöhret qazan'ghan alimdur.

U uzun yillar qazaqistan penler akadémiyisining tilshunasliq inistituti, Uyghurshunasliq bölümi we kéyinki Uyghurshunasliq institutida xizmet qilghan, uniwérsitétlarda ders bergen. Shuningdek köpligen yash alimlarni terbiyiligen hemde on neche parche kitab we yüzligen ilmiy maqale yézip élan qilghan. (Ümidwar)