Heptilik xewerler (29 - dékabirdin 4 - yanwarghiche)

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Uyghurlar yéngi yilni kütüwaldi

31 - Dékabir bilen 1 - yanwarning ötkünchi axshimi dunyaning her qaysi jayliridiki Uyghurlar 2008 - yilini kütüwaldi. Yéngi yilni kütüwélish murasim - pa'aliyetliri amérika, türkiye, gérmaniye, qazaqistan, qirghizistan we bashqa döletlerdiki Uyghur jem'iyetliri teripidin uyushturuldi. 31 ‏- Dékabir küni kechte, amérikining wirjiniye ishtatining aléksandiriye shehiride amérikining herqaysi shitatliridin bolup, 200 din artuq kishining qatnishishi bilen yéngi yil kechliki ötküzülgen.

Pa'aliyet jeryanida pa'aliyetke qatnashqan balilar, yashlar we anilar özliri teyyarlighan sen'et we Uyghur siyasiy heriketliri hemde xitayning Uyghur siyasiy tutqunlirigha qaratqan qattiq qolluqlirini chüshendüridighan nomurlarni körsetti.

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi, Uyghur milliy herikitining rehbiri rabiye qadir xanim murasim pa'aliyitide bashlinish nutqi sözlep, dunya Uyghur qurultiyining xizmetlirini xulasilash bilen birge 2008 ‏- yili, téximu japaliq xizmet élip baridighanliqini bildürdi hemde barliq Uyghurlardin téximu ittipaqliship küresh qilishqa chaqirdi.

Ürümchidiki ot apiti

2 - Yanwar küni ürümchining jenubiy poyiz istansisining yénidiki déxuy xelq'ara soda sariyining 12 qewetlik binasigha ot ketken bolup, bu, wénjoluq sodigerlerning milich mallar, kiyim-kéchek we bashqa her türlük tawarliri satidighan soda merkizi idi.

Ot apitide soda sariyi pütünley weyran bolghan, ot soda sariyi bilen bir binadiki déxuy méhmanxanisi we soda sarayning yénidiki ürümchi méhmanxanisigha tutashqan. Ot öchürüsh jeryanida 3 neper öt öchürgüchi xadimning ölgenliki heqqide uchur tarqalghan. Neq meydan'gha partkom sékritari wang léchü'en we aptonom rayon muweppeq re'isi nur bekri qatarliqlar yétip kélip, qomandanliq qilghan.

Xewerlerdin qarighanda, mezkur soda merkizi 380 milyon yüen meblegh sélinip qurulghan bolup, omumi kölimi 100 ming kwadrat métir kélidiken. Xewerlerdin qarighanda, mezkur zor ot apitining sewebi we ziyanliri heqqide tekshürüsh bashlan'ghan bolup, shirketning bash xojayinning mal-mülki we hésabatliri waqtinche tonglitip qoyulghan iken.

Turpanda qush zukimi bayqaldi

Igilishimizche turpanda qush zukimi bayqilip, besh ming etrapida toxu ölüp ketken. Turpan sheherlik sehiye tarmaqliri 29 mingdin artuq toxuni öltürüsh arqiliq mezkur késelning kéngiyip kétishining aldini alghan.

Hazirghiche dunyada 200din artuq adem qush zukimi késili bilen hayatidin ayrilghanliqi melum.

Amérikidiki bir teshkilat amérikining xitay shirketlirige ilghar üskünilerni sétishigha qarshi turdi

Amérikida xitay shirketlirige herbiy sahelerde ishlitilip, kelgüside amérika we dunyagha tehdit peyda qilish éhtimalliqi bar mehsulatlarni sétip bérish mesilisidiki talash-tartishlar dawamlashmaqta. Bir qisim ammiwi we siyasiy teshkilatlar xitayning kelgüside herbiy tehdit süpitide meydan'gha chiqishigha qarshi turushni telep qilmaqta.

Wiskonsin yadro qorallirini cheklesh teshkilati 3 - yanwar küni " biz xitaygha ishinelemduq?" namliq 22 betlik bir doklat élan qilip, amérika hökümitining shexsiy xitay shirketlirige herbiyde ishlitish mumkinchiliki bolghan ilghar üskünilerni sétip bérish programmisining amérika bixeterlikige tehdit ikenlikini körsitip, bu programmini toxtitish kéreklikini otturigha qoydi.

Türkiye puqraliqqa qobul qilishqa a'it yéngi qanuniy madda maqullidi

Ötken heptide türkiye parlaménti wetendashliq qanunigha tüzütüsh kirgüzgendin kéyin, buni awazgha qoyup, resmiy testiqlighan. Mezkur qanunda chet'elliklerning türkiye wetendashliqigha qobul qilinishi asanlashturulghan.

Türkiyige meblegh sélip karxana qurghan, ijtima'iy, iqtisadiy, pen - téxnika we sen'et saheside alahide muweppeqiyetlerni qolgha keltürgen yaki yuqiriqi sahelerde yaxshi netijilerni qolgha keltüreleydighanliqi perez qilin'ghan kishiler munasiwetlik ministirliklerning teklipi boyiche, hökümet kabinétida muzakire qilinip wetendashliqqa qobul qilinidiken. Uningdin bashqa yene chet'elliklerning türkiyide tughulghan balilirimu ata-aniliri xalighan ehwal astida türkiye wetendishi bolalaydiken. Bu yéngi qanun türkiyide waqitliq turiwatqan köchmenlerni jümlidin Uyghurlarni xushal qilghan.

Chégrisiz muxbirlar teshkilati yilliq doklat élan qildi

Peyshenbe küni shitabi parizhgha jaylashqan chégrisiz muxbirlar teshkilati 2007 - yilliq dunya axbarat erkinliki doklati élan qildi. Mezkur doklatqa asaslan'ghanda, 2007 ‏- yilida dunyada 86 neper muxbir bilen 20 neper axbarat yardemchisi her xil shekilde öltürülgen, 887 neper muxbir qolgha élin'ghan.

1511 Neper muxbir zorawanliq hujumi we tehditke uchrighan. 67 Muxbir görüge élin'ghan, 528 axbarat idarisining xizmetliri tekshürülgen. Xitaymu axbarat erkinliki eng cheklen'gen dölet bolup, melum sanda muxbirlar türmide yatmaqta hemde muxbirlarning erkin melumat bérishi cheklenmekte.

Xitayda xizmetke orunlishalmighan yashlarning sani köpeymekte

Xitay ijtima'iy penler akadémiyisi 3 ‏- yanwar küni " jem'iyet kök tashliq kitabi" ni élan qilip, ötken yili xitayda aliy mektep püttürgen besh milyon aliy mektep oqughuchisining bir milyonining téxi xizmet ornigha érishelmigenlikini ashkarilidi.

Elwette, mezkur doklatta, az sanliq millet oqughuchiliri jümlidin Uyghur aliy mektep püttürgen oqughuchilirining ehwali heqqide mezmunlar barliqi namelum bolsimu, lékin, Uyghur oqughuchilarning ishqa orunlishish mesilisining Uyghur diyarida xitaylargha nisbeten nahayiti éghir ikenliki bildürülmekte. (Ümidwar)