Һәптилик хәвәрләр (26 - январдин 1 - февралғичә)

• Мухбиримиз үмидварниң бу һәқтики толуқ мәлумати
• Download story audio

Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати 2007- йиллиқ кишилик һоқуқи доклати елан қилди

Мәркизи америкиниң ню йорк шәһиридики кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилати 31- январ күни дунядики һәр қайси дөләтләрниң 2007 ‏- йилқи кишилик һоқуқ әһвали тоғрисида доклат елан қилди. Мәзкур доклатта хитайдики кишилик һоқуқ вәзийитиниң начарлишип кәткәнликигиму орун берилгән.

Бу доклатта бейҗиң даирилириниң сөз әркинлики, мәтбуат, диний етиқад вә йиғилиш әркинликигә чәклимә қойғанлиқи, шуниңдәк олимпик мусабиқисини өткүзүш шәрипигә еришиш үчүн бәргән кишилик һоқуқни яхшилаш вәдисидә турмиғанлиқи тәнқид қилинған.

Доклатта уйғурларниң кишилик һоқуқ вәзийитиниң начарлишип кәткәнлики һәққиғиму орун берилгән болуп, "һөкүмәт уйғур аптоном районида пәқәт дөләт контроллиқидики диний сорунлар вә өлималарниң паалийитигила рухсәт қилип, яш өсмүрләрниң диний паалийәткә қатнишишини, бәзи җайларда мәсчиткә киришини чәклиди" дәп оттуриға қоюлған.

Кишилик һоқуқни көзитиш тәшкилатиниң асия ишлири мәсули софийә ричардсон, мухбиримизниң соаллириға җаваб берип мундақ деди; "шинҗаңниң вәзийити тибәткә қариғанда бир аз пәрқлиниду. Хитай даирилириниң бу йәрдики бастуруш һәрикити бир қәдәр шиддәтлик елип берилмақта. Биз диний, мәдәнийәт, сияси җәһәттики ипадә әркинликиниң бурунқиға қариғанда вәһимилик түс алғанлиқини көрүватимиз."

Қар апити уйғур хәлқигә балайи ‏- апәт елип кәлди

Икки һәптидин буян давамлишиватқан қар апити хитайниң көплигән җайлириға түрлүк қийинчилиқларни елип кәлгән болуп, уйғур елиниң җәнубидики тарим вадиси әтрапидиму қар апити йүз берип, қәшқәр, ақсу вә қизил су қатарлиқ вилайәт һәм област тәвәсидики 300 миңдин артуқ адәм қар апитиниң зийиниға учриған.

Қар апити қәшқәр вилайити тәвәсидә бир қәдәр еғир болған болуп, 1 ‏- айниң 16- күнидин башлап яғқан қар уда он күн тохтимиғандин кейин, 26- чесла пәсәйгән. Хитай мәтбуатлири қар апитигә учриғанларға ярдәм қиливатқанлиқини билдүрүватқан болсиму, лекин йәрлик пуқралар бу хәвәрниң әмәлийәткә уйғун әмәсликини билдүрүшти.

Президент җорҗ буш дөләт нутқи сөзлиди

Америка президенти җорҗ буш 1 ‏- айниң 28 ‏- күни, америкиниң дөләт мәҗлиси бинасида дөләт нутқи елан қилди. Бу президент җорҗ бушниң президентлиқ муддити тошуштин бурун елан қилған ахирқи қетимлиқ дөләт нутқи болуп һесаблиниду.

Президент җорҗ буш бу қетим елан қилған дөләт нутқида ираққа әскәр көпәйтиш пиланиниң үнүми көрүлгәнликини, әл-қаидичиләр ирақтин қачқанлиқини, йеқинда америкиниң 20 нәччә миң әскири ирақтин қайтип келидиғанлиқини билдүргән. У йәнә америка иқтисадиниң қайтидин юқири өрлишидин үмид барлиқини көрсәткән. У йәнә йәр шариниң иссип кетиш мәсилиси, америкиниң ташқи сиясити, демократийә мәсилиси вә башқа көплигән мәсилиләрни тилға алди.

Бирақ, "вашингтон пост" гезитидә баян қилинишичә, 2007 ‏- йили америкида президент җорҗ бушни қоллаш нисбити %30 ға чүшүп қалған бир йил болған иди.

японийидә тоңлитилған хитай җувависидин 200 дин артуқ адәм зәһәрләнди

японийә һөкүмәт даирилири 30-январ күни, хитайдин импорт қилинип, тоңлитилған җувавидин зәһәрләнгән японийиликләр саниниң 10 ға йәткәнликини ашкарилиғандин кейин, японийә телевизийә вә мәтбуатлири пәйшәнбә күнигә қәдәр бу санниң көпәйгәнликини әскәртип, зәһәрләнгән адәм саниниң 200 дин ашқанлиқини елан қилди.

Бу йемәкликләр асаслиқи хитайниң тәняң йемәклик ширкитиниң мәһсулатлири икән. японийә сүпәт тәкшүргүчилири бу җувавилар тәркибидин зиянлиқ маддиларни тапқан болсиму, хитайниң инкар қилишиға учриған. Бу мунасивәт билән японийә вә хитай арисида ихтилап келип чиққан болуп, японийә пуқралири хитай йемәкликлирини импорт қилмаслиқ тәләплирини оттуриға қоюшқан.

Хитайниң йеңи төмүр йол линийиси вә явро - асия енергийә сиясити

Йеқинда хитайдики хәвәр агентлиқлири хитайниң 2010 - йили оттура асия райони билән йәнә икки төмүр йол линийисини туташтуридиғанлиқини елан қилди. Буларниң бири қәшқәрдин башлинидиған хитай - қирғизистан - өзбекистан төмүр йоли, йәнә бири қорғастин қазақистанға тутишидиған төмүр йол.

Мутәхәссисләр мәзкур төмүр йол линийисиниң хитайниң ғәрбни ечиш вә ғәрбий йерим шар истратегийисидә муһим әһмийәткә игә икәнликини билдүрүшти. Америкида туриватқан бир уйғур сиясәтшунас мәзкур төмүр йолларниң хитайниң енергийә еһтияҗини һәл қилишта муһим рол ойнайдиғанлиқини билдүрди.

Д у қ ниң түркийидики вәкиллири бир қатар паалийәтләрни елип барди

Өткән һәптиләрдин буян дуня уйғур қурултийи түркийидә бир қатар паалийәтләрни елип барди. Д у қ тәптиш һәйәт әзаси, шәрқий түркистан мәдәнийәт вә һәмкарлиқ җәмийити әнқәрә шөбиси башлиқи хәйруллаһ әфәндигил әпәнди, д у қ яшлар комитети түркийә вәкили абдуллаһ турсун башчилиқидики һәйәт 1-айниң 24-күни түркийә парламенттидики милләтчи һәрикәт партийисиниң муавин башлиқи, сабиқ қатнаш министири октай урал әпәнди билән көрүшүп, униңға уйғурларниң нөвәттики вәзийити һәққидә мәлумат бәргән.

Өткән һәптидә мәзкур тәшкилат йәнә уйғур давасиға һәссә қошқан бир қанчә нәпәр түркийилик сиясийон вә аммиви тәшкилат башлиқлирини мукапатлап, уларниң уйғур давасиға қошқан төһписини муәййәнләштүргән.

Д у қ ниң түркийидики мәзкур вәкиллири буниңдин илгириму түркийә президенти абдулла гүл, дөләт министири вә башқа мунасивәтлик дөләт рәһбәрлири билән көрүшүп, уларға уйғур мәсилиси һәққидә мәлумат бәргән иди. (Үмидвар)