Heptilik xewerler (26 - yanwardin 1 - féwralghiche)

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

Kishilik hoquqni közitish teshkilati 2007- yilliq kishilik hoquqi doklati élan qildi

Merkizi amérikining nyu york shehiridiki kishilik hoquqni közitish teshkilati 31- yanwar küni dunyadiki her qaysi döletlerning 2007 ‏- yilqi kishilik hoquq ehwali toghrisida doklat élan qildi. Mezkur doklatta xitaydiki kishilik hoquq weziyitining nacharliship ketkenlikigimu orun bérilgen.

Bu doklatta béyjing da'irilirining söz erkinliki, metbu'at, diniy étiqad we yighilish erkinlikige cheklime qoyghanliqi, shuningdek olimpik musabiqisini ötküzüsh sheripige érishish üchün bergen kishilik hoquqni yaxshilash wediside turmighanliqi tenqid qilin'ghan.

Doklatta Uyghurlarning kishilik hoquq weziyitining nacharliship ketkenliki heqqighimu orun bérilgen bolup, "hökümet Uyghur aptonom rayonida peqet dölet kontrolliqidiki diniy sorunlar we ölimalarning pa'aliyitigila ruxset qilip, yash ösmürlerning diniy pa'aliyetke qatnishishini, bezi jaylarda meschitke kirishini cheklidi" dep otturigha qoyulghan.

Kishilik hoquqni közitish teshkilatining asiya ishliri mes'uli sofiye richardson, muxbirimizning so'allirigha jawab bérip mundaq dédi؛ "shinjangning weziyiti tibetke qarighanda bir az perqlinidu. Xitay da'irilirining bu yerdiki basturush herikiti bir qeder shiddetlik élip bérilmaqta. Biz diniy, medeniyet, siyasi jehettiki ipade erkinlikining burunqigha qarighanda wehimilik tüs alghanliqini körüwatimiz."

Qar apiti Uyghur xelqige balayi ‏- apet élip keldi

Ikki heptidin buyan dawamlishiwatqan qar apiti xitayning köpligen jaylirigha türlük qiyinchiliqlarni élip kelgen bolup, Uyghur élining jenubidiki tarim wadisi etrapidimu qar apiti yüz bérip, qeshqer, aqsu we qizil su qatarliq wilayet hem oblast tewesidiki 300 mingdin artuq adem qar apitining ziyinigha uchrighan.

Qar apiti qeshqer wilayiti teweside bir qeder éghir bolghan bolup, 1 ‏- ayning 16- künidin bashlap yaghqan qar uda on kün toxtimighandin kéyin, 26- chésla peseygen. Xitay metbu'atliri qar apitige uchrighanlargha yardem qiliwatqanliqini bildürüwatqan bolsimu, lékin yerlik puqralar bu xewerning emeliyetke uyghun emeslikini bildürüshti.

Prézidént jorj bush dölet nutqi sözlidi

Amérika prézidénti jorj bush 1 ‏- ayning 28 ‏- küni, amérikining dölet mejlisi binasida dölet nutqi élan qildi. Bu prézidént jorj bushning prézidéntliq mudditi toshushtin burun élan qilghan axirqi qétimliq dölet nutqi bolup hésablinidu.

Prézidént jorj bush bu qétim élan qilghan dölet nutqida iraqqa esker köpeytish pilanining ünümi körülgenlikini, el-qa'idichiler iraqtin qachqanliqini, yéqinda amérikining 20 nechche ming eskiri iraqtin qaytip kélidighanliqini bildürgen. U yene amérika iqtisadining qaytidin yuqiri örlishidin ümid barliqini körsetken. U yene yer sharining issip kétish mesilisi, amérikining tashqi siyasiti, démokratiye mesilisi we bashqa köpligen mesililerni tilgha aldi.

Biraq, "washin'gton post" gézitide bayan qilinishiche, 2007 ‏- yili amérikida prézidént jorj bushni qollash nisbiti %30 gha chüshüp qalghan bir yil bolghan idi.

Yaponiyide tonglitilghan xitay juwawisidin 200 din artuq adem zeherlendi

Yaponiye hökümet da'iriliri 30-yanwar küni, xitaydin import qilinip, tonglitilghan juwawidin zeherlen'gen yaponiyilikler sanining 10 gha yetkenlikini ashkarilighandin kéyin, yaponiye téléwiziye we metbu'atliri peyshenbe künige qeder bu sanning köpeygenlikini eskertip, zeherlen'gen adem sanining 200 din ashqanliqini élan qildi.

Bu yémeklikler asasliqi xitayning tenyang yémeklik shirkitining mehsulatliri iken. Yaponiye süpet tekshürgüchiliri bu juwawilar terkibidin ziyanliq maddilarni tapqan bolsimu, xitayning inkar qilishigha uchrighan. Bu munasiwet bilen yaponiye we xitay arisida ixtilap kélip chiqqan bolup, yaponiye puqraliri xitay yémekliklirini import qilmasliq teleplirini otturigha qoyushqan.

Xitayning yéngi tömür yol liniyisi we yawro - asiya énérgiye siyasiti

Yéqinda xitaydiki xewer agéntliqliri xitayning 2010 - yili ottura asiya rayoni bilen yene ikki tömür yol liniyisini tutashturidighanliqini élan qildi. Bularning biri qeshqerdin bashlinidighan xitay - qirghizistan - özbékistan tömür yoli, yene biri qorghastin qazaqistan'gha tutishidighan tömür yol.

Mutexessisler mezkur tömür yol liniyisining xitayning gherbni échish we gherbiy yérim shar istratégiyiside muhim ehmiyetke ige ikenlikini bildürüshti. Amérikida turiwatqan bir Uyghur siyasetshunas mezkur tömür yollarning xitayning énérgiye éhtiyajini hel qilishta muhim rol oynaydighanliqini bildürdi.

D u q ning türkiyidiki wekilliri bir qatar pa'aliyetlerni élip bardi

Ötken heptilerdin buyan dunya Uyghur qurultiyi türkiyide bir qatar pa'aliyetlerni élip bardi. D u q teptish hey'et ezasi, sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jemiyiti enqere shöbisi bashliqi xeyrullah efendigil ependi, d u q yashlar komitéti türkiye wekili abdullah tursun bashchiliqidiki hey'et 1-ayning 24-küni türkiye parlaménttidiki milletchi heriket partiyisining mu'awin bashliqi, sabiq qatnash ministiri oktay ural ependi bilen körüshüp, uninggha Uyghurlarning nöwettiki weziyiti heqqide melumat bergen.

Ötken heptide mezkur teshkilat yene Uyghur dawasigha hesse qoshqan bir qanche neper türkiyilik siyasiyon we ammiwi teshkilat bashliqlirini mukapatlap, ularning Uyghur dawasigha qoshqan töhpisini mu'eyyenleshtürgen.

D u q ning türkiyidiki mezkur wekilliri buningdin ilgirimu türkiye prézidénti abdulla gül, dölet ministiri we bashqa munasiwetlik dölet rehberliri bilen körüshüp, ulargha Uyghur mesilisi heqqide melumat bergen idi. (Ümidwar)