Heptilik xewerler ( 24 - féwraldin 29 - féwral)


2008.02.29

Rabiye xanimning awstraliyidiki pa'aliyetliri

Dunya Uyghur qurultiyining re'isi rabiye qadir xanim 19 - féwraldin 29 - féwralghiche bolghan on kün jeryanida awstraliyining sidnéy, kambéra, adélayd qatarliq sheherliride ziyarette bolup, u yerdiki awstraliye hökümet, parlamént we bashqa sahening erbabliri bilen körüshkendin sirt yene Uyghur jama'itining qizghin kütiwélishigha ériship, bir qatar uchrishishlar élip bardi.

Rabiye xanim yene adélaydiki ziyariti jeryanida jenubiy awstraliye hökümet erbabliri we jenubiy awstraliye parlamént ezaliri bilenmu uchriship, ulargha Uyghur mesilisi, Uyghurlarning nöwettiki ehwali heqqide tepsiliy melumat bérishtin sirt, jenubiy awstraliye parlamént ezaliridin, Uyghurlargha qaratqan qattiq qol siyasitini özgertishi üchün xitay hökümitige bésim ishlitishini shuningdek Uyghurlar heqqide bir qarar layihisi qobul qilishini telep qilghan.

Murat hemrayéw we murat nasirof xatirilendi

Ötken heptide qazaqistandiki Uyghur ziyaliyliri qazaqistan we özbékistanda yashap ijadiyet hem tetqiqat bilen shughullinip zor netijide qazan'ghan merhum alim murat hemrayéwni eslep ötti. Murat hemrayéw 47 yilliq hayatida nahayiti zor netijide qazan'ghan bolup, 28 yéshida pen doktori , 40 yéshida akadémik bolushtek netijiliri bilen ottura asiya xelqliri ichige keng tonulghan idi. Murat hemrayéw 1984 - yili, 47 yéshida tashkentte tuyuqsiz wapat boldi.

28 - Féwral küni yene almutadiki jumhuriyet sariyida ötken yili 1 - ayda moskwada wapat bolghan ataqliq Uyghur naxsha cholpini, kompozitor murat nasiropning wapatining bir yilliqi munasiwiti bilen xatirilesh murasimi kéchiliki ötküzüldi. Buninggha qazaqistan we rusiyining ataqliq cholpanliri ishtirak qildi.

Amérika dölet mejlisi ezaliri xitayni olimpik wediside turushqa chaqirdi

Amérika dölet mejlisining xitay ishlar birleshme komitéti 27 - féwral küni ispat bérish yighini chaqirip, 2008 ‏ - yildiki béyjing olimpik yighinining kishilik hoquqqa körsitidighan tesiri we xitayda qanunning roli toghrisida muzakire élip bardi. Yighinda amérika awam we kéngesh palata ezaliri xitay da'irilirini kishilik hoquqni yaxshilashqa chaqirip, ularning béyjing olimpik musabiqisini ötküzüsh sheripige érishish üchün insan hoquqini yaxshilash heqqide bergen wedilirige emel qilishi lazimliqini körsitishti.

Sözge chiqqan awam palata ezaliri xitayda söz erkinliki, metbu'at erkinliki we muhit mesilining yenila nahayiti éghirliqini körsitip, gerche xitay hökümitining olimpik musabiqisi munasiwiti bilen muxbirlarning pa'aliyetlirige yol qoyidighanliqigha wede bergen bolsimu, emma, tibet we Uyghur aptonom rayonigha chet'el muxbirlirining kirishining tesliki hemde hazirghiche yene 20 nechche neper muxbirining türmide yétiwatqanliqini sherhileshti.

"Tyen'enmén aniliri" xitay memliketlik xelq qurultiyi we siyasi kéngesh wekillirige ochuq xet yollidi

1989 - Yilidiki ti'enenmin weqeside baliliridin ayrilghan anilardin teshkillen'gen "tyen'enmén aniliri" birleshmisi on nechche yillardin buyan bu weqeni aqlashni telep qilmaqta. Yéqinda mezkur birleshme xitay memliketlik xelq qurultiyi we siyasi kéngeshning yighini échilish harpisida, qurultay wekillirige teyyarlighan ochuq xétini élan qilghan.

Ularning mezkur ochuq xétide " tarixiy yarini saqaytish, '4 - iyun' da ziyankeshlikke uchrighanlar izligen heq - adalet üchün, biz herbiringlargha chin qelbimizdin shuni murajet qilimizki, muhim tapshuruqni na'ümid qoymighan we burchunglargha dagh yetküzmigen asasta hökümetni "4 - iyun" weqeside ziyankeshlikke uchrighanlarning mesilisini bir terep qilish üchün, ularning a'ile tawabi'atliri bilen biwaste, barawer we semimiy di'alog élip bérishqa buyrughan bolsanglar," déyilgen.

Kandiliza rayis xitaydiki siyasiy öktichilerni qoyup bérishni alahide tekitlidi

Ötken heptide amérika tashqi ishlar ministiri kandiliza rays xitay tashqi ishlar ministiri yang jéchi bilen uchrishish élip bérip, shimaliy koriye yadro mesilisini öz ichige alghan xelq'ara mesililer hemde kishilik hoquqning xitaydiki weziyiti we türmide yétiwatqan siyasiy öktichilerni qoyup bérish qatarliq mesililer heqqidimu söhbet élip barghan.

Xewerlerdin qarighanda, amérika bilen xitay arisida ariliqta üzülüp qalghan kishilik hoquq söhbitini eslige keltürüsh heqqide pütüshüm hasil qilin'ghan.

Xitayning pilanliq tughut siyasiti Uyghurlar arisida netijisini körsetmekte

Xitay metbu'atlirida, Uyghur aptonom rayonining 2007 ‏ - yili " az tughup, téz bay bolush" qurulushi boyiche mukapatlash siyasitining eng yaxshi bir yili bolghanliqi teshwiq qilinmaqta. Xewerdin ashkarilinishiche, ötken yili Uyghur élide 65 ming adem az tughulghan.

Emma, jüme künidiki b b s agéntliqining xewiridin melum bolushiche, xitay döletlik nopus we pilanliq tughut komitétining mu'awin mudiri belki xitay hökümitining 30 yildin buyan yolgha qoyup kéliwatqan "bir baliliq bolush" siyasitini emeldin qaldurushi mumkinlikini ashkarilighan. Bu xewer xelq'ara jem'iyetning derhal diqqitini jelp qildi.

Rusiye köchmenler idarisi rusiyide xitay mehellisi bolushni xalimaydu

Rusiye qanunsiz köchmenler eng köp jaylashqan memliketlerning biridur. Rusiyidiki köchmenlerning asasiy qisimini sabiq sowét ittipaqining her qaysi jumhuriyetliri hemde xitaydin kelgenler igileydu. Rusiye köchmenler idarisining yuqiri derijilik emeldari, rusiye hökümitining xitay we bashqa dölet köchmenlirining rusiyide xitay kochisigha oxshash köchmenler rayoni tesis qilishigha qet'iy yol qoymaydighanliqini bildürdi.

Rusiye köchmenler idarisining bashliqi rusiyide xuddi amérika we bashqa memliketlerdikige oxshash mexsus xitaylarning mehellisi, yeni " chaynatown"ning qurulmaydighanliqini eskertken. Ruslarning qarishiche, xitay köchmenlirining sani rusiyide üzlüksiz ashmaqta. (Ümidwar)

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.