Heptilik xewerler (25 - awghusttin 31- awghustqiche)

• Muxbirimiz ümidwarning bu heqtiki toluq melumati
• Download story audio

D u q wekiller ömiki türkiye parlaméntini ziyaret qildi

Ötken heptide dunya Uyghur qurultiyining türkiyidiki turushluq wekili xeyrulla efendigil ependi bashchiliqida, dunya Uyghur qurultiyi yashlar komitétining türkiyide turushluq wekili abdullah tursun we sherqiy türkistan medeniyet we hemkarliq jem'iyiti enqere shöbisi xadimliridin abdullah fadih qatarliq kishilerdin terkip tapqan bir wekiller ömiki türkiye parlaméntini ziyaret qilip, bir qisim parlamént ezaliri bilen söhbet élip bardi.

Bu wekiller ömiki parlaméntta 70 ezasi bolghan milletchi heriket partiyisining mu'awin bashliqi mehmet shandir , adalet we tereqqiyat partiyisidin kélip chiqqan taner yildiz qatarliqlar bilen körüshüp, Uyghurlar mesilisi heqqide söhbet élip barghan hemde Uyghur mesilisini ulargha tonushturghan.

Mezkur türkiye parlamént ezaliri Uyghurlargha yéqindin yardem béridighanliqini bildürgen.

Tarixiy künler xatirilendi

8-Ayning 27-küni 1944-yilidin 1949-yilighiche ili, tarbaghatay we altayda mewjut bolghan sherqiy türkistan hökümitining rehberliridin exmetjan qasimi, is'haqbeg munonof qatarliq kishilerning qaza qilghan xatire künidur. Qazaqistan, qirghizistan qatarliq döletlerdiki bir qisim milliy inqilab qatnashquchiliri melum da'iriler boyiche pa'aliyet élip bérip, milliy inqilab künliri we rehberlirini esligen.

Gerche, exmetjan qasimi qatarliqlarning qaza qilghanliqigha 58 yil bolghan bolsimu, kishiler taki hazirghiche ularning ayropilan hadisiside qaza qilghanliqigha ishenmey keldi. Eyni waqittiki sowét ittipaqi razwétchiki, hakim jappar, yarullabékof, hashir wahidi we asim baqi qatarliq erbaplargha exmetjan qasimining ayropilan hadisiside emes belki stalin teripidin moskwada öltürülgenlikidin ibaret sirni éytip bergen iken.

8-Ayning 23-küni yene bir xatire küni bolup, 1969-yili 8-ayning 23-küni sherqiy türkistan xelq inqilabi partiyisining axunof bashliq bir guruppa ezaliri atushning qarajul dégen yéride xitay azadliq armiyisi bilen toqunushup, axunop bashliq besh adem neq meydanda hayatidin ayrilghan , qalghanliri tutqun qilin'ghan. Bu weqe axunop we mijit qomandani weqesi dep atalghan bolup, hazir shwétsiyide turushluq weqening shahidi haji abduréshit kérimining sözlep bérishiche, ularning herikiti basturulghandin kéyin, pütün Uyghur diyarida tutqun qilish élip bérilip, köpligen ademler sherqiy türkistan xelq inqilabi partiyisige chétilip jazalan'ghan we ölümge höküm qilin'ghan iken.

Uyghur élidiki sekkiz sheherde " shinjang toluq ottura sinipliri" tesis qilindi

Xitay da'irilirining Uyghur élidiki Uyghur qatarliq xitay emes milletlerge qaratqan qosh tilliq ma'arip istratégiyisining bir qismi hésablinidighan xitay emes millet balilirini ichkiridiki toluq ottura siniplirigha élip bérip terbiyilesh siyasitige yéngi mezmunlar qétildi.

Xitay axbarat wasitilirining ashkarilishiche, Uyghur aptonom rayonluq ma'arip nazariti tunji qétim Uyghur élidiki ürümchi, sanji, shixenze, qaramay, aqsu, korla, qumul qatarliq sekkiz sheherdiki bir qisim ottura mekteplerde yiraq chet jaylardiki oqughuchilarni qobul qilip, mexsus terbiyileydighan aptonom rayonning ichidiki toluq ottura sinipliri tesis qilip, 9-aydin étibaren oqush bashlashni qarar qilghan.

Xitay da'iriliri ilgiri Uyghur élining ichki qismida peqet toluqsiz ottura sinipliri qurghan bolup, bu qétim toluq ottura siniplirini peyda qildi shuningdek toluqsiz otturini püttürgen köpligen balilar ichkiridiki shinjang toluq ottura siniplirigha yolgha sélin'ghan.

Türkmenistan yéngi tebiy gaz turuba yoli qurulushini bashlidi

Türkmenistan axbarat wasitilirining xewer qilishiche, türkmenistan prézidénti berdimuhemmedof, charshenbe küni murasim ötküzüp , türkmenistan, özbékistan, qazaqistandin ötüp, Uyghur élidin xitayning gherbiy tereplirige sozulidighan, tebi'iy gaz liniyisini qurushni bashlighan.

Bu kélishim berdimuhemmedofning béyjing ziyariti jeryanida xitay re'isi xu jintaw bilen ikkisi arisida imzalan'ghan bolup, türkmenistan xitaygha her yili 30 milyard kub métir tebi'iy gaz yetküzüshke razi bolghan idi.

Talibanlar görüge éliwalghan jenubiy koriyiliklerni qoyup berdi

Talibanlar jenubiy koriye bilen alte hepte dawamlashqan sözlishish arqiliq, 8 ‏- ayning 31 ‏- küni görüge éliwalghan 19 neper koriyilikni qoyup berdi.

30-Awghust küni ularning sekkizining qoyup bérilgenliki élan qilin'ghan idi. Xewerlerdin qarighanda, koriye bilen talibanlar arisida pikir birliki shekillen'gen bolup, talibanlar koriyining afghanistandiki eskerlirini élip chiqip kétish hemde din tarqitishni toxtitishini telep qilghan idi.

Norwégiye Uyghur komitéti yéngi rehberlik guruppisi tesis qildi

Ötken heptide norwégiye Uyghur komitéti norwégiyining paytexti oslo shehiride qayta saylam ötküzüsh arqiliq bu komitétning rehberlik qurulmisida tengshesh élip bardi. Ular uyushturghan saylamgha norwégiyide yashawatqan Uyghurlardin bolup, 60 qa yéqin kishi qatnashti. Saylam ehlining saylishi netijiside adiljan ependi norwégiye Uyghur komitétining re'isilik wezipisini üstige aldi.

Norwégiye gérmaniyidin qalsa Uyghurlar eng köp yashaydighan yawropa döletlirining biri hésablinidu. Bu dölettiki Uyghurlar 90-yillarning axiridin bashlap köpiyishke bashlighan. (Ümidwar)