Tezin dorji: xitay iman we rohni weyran qilalmaydu

“Shinjang medeniyiti” zhurnilining sabiq bash muherriri qurban mamut ependining oghli behram sintash qurban yighinda Uyghur mesilisini anglatti. 2019-Yili 16-iyul, washin'gton.

Uyghur kishilik hoquq programmisining diréktori ömer qanat ependi sözge chiqip Uyghur weziyitini tonushturdi. 2019-Yili 16-iyul, washin'gton.

Washin'gton uniwérsitétida ötküzülgen bir pa'aliyette xitayning Uyghur meschitlirini chéqip ulargha haqaret qiliwatqanliqi höjjetlik shekilde körsitildi.

Pa'aliyetke qatnashqan amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissari tenzin dorji ependim Uyghurlarni ümidsizlenmeslikke chaqiridi.

Amérika tashqi ishlar ministirlikide chaqiriliwatqan 2-nöwetlik diniy erkinlikni ilgiri sürüsh ministirlar yighini esnasida amérikidiki Uyghur teshkilatlirimu herxil qoshumche pa'aliyetlerni uyushturup, Uyghur dewasini tonushturush salmiqini ashurushqa tirishti.

Bularning biri, jorj washin'gton uniwérsitétida 16-iyul kechqurun chaqirilghan “Xitay teripidin chiqilip, haqaret qiliniwatqan Uyghur meschitliri” namliq söhbet pa'aliyiti idi.

Bu pa'aliyetni, Uyghur kishilik hoquq programmisi Uyghur pa'aliyetchi behrem sintashning hemkarliqida uyushturghan.

Pa'aliyetke Uyghur kishilik hoquq programmisi tashiqi ishlar diréktori lu'isa gréwa we wakaletsiz milletler we döletler teshkilatining amérikida turushluq wekili firnado burgés birlikte riyasetchilik. Qildi.

Pa'aliyette aldi bilen sözge chiqqan behrem sintash, özi igiligen melumatlargha asasen teyyarlighan meschitlerning chiqilishigha a'it höjjetlik körünüshlerni yighin qatnashquchilirigha sundi.

U, Uyghur rayonidin tartilghan sün'iy hemrah süretliri, bashqilarni ziyaret qilish arqiliq igiligen uchurlar we bashqa munasiwetlik matériyallargha asasen xitayning yéqindin buyan 10 mingdin, 15 mingghiche meschitni chaqqan, yaki yérim-yarta chéqip özgertkenlikini éytti.

Biz bu sanliq melumatlarni öz aldimizgha delilliyelmiduq. Emma ilgiriki xewerlirimizde xitay da'irilirining 2016-yilidin bashlap qeshqer, xoten we bashqa jaylarda 3 ay ichidila 5 minggha yéqin meschitni chéqip tashlighanliqi éniqlan'ghan idi.

Pa'aliyette sözge chiqqan Uyghur kishilik hoquq programmisining diréktori ömer qanat Uyghur rayonida yüz bériwatqan meschit chéqish herikitining Uyghurlargha qaritilghan medeniyet qirghinchiliqning bir qismi ikenlikini éytti.

U mundaq dédi: “Uyghur diniy hayatining emeliy amillirigha qaritilghan weyran qilish herikiti xitay Uyghurlargha qaratqan medeniyet qirghinchiliqi siyasitining kéngeytilgen qismidur. Emeliyette, xitayning Uyghurlarni jazalishi qanuniy jehettin étnik-medeniyet qirghinchiliqi katégoriyesige yatidu.”

U yene her qaysi hökmetlerni, b d t ni, diniy rehberlerni hemde bu ishqa köngül bölidighan puqralarni derhal heriketke ötüshke chaqiridi.

Pa'aliyette yene, “Dunya xristi'anlar birliki” ning re'isi benidikt rogérs we amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining komissarliridin biri tenzin dorji qatarliqlar ayim-ayrim söz qilip, Uyghurlargha bolghan qollishini ipadilesh bilen birge Uyghurlarni ümidsizlenmeslikke chaqiridi.

Tenzin dorji amérika xelq'ara diniy erkinlik komitétining tibet millitidin bolghan ezasidur. U, Uyghur we tibetke oxshash étiqadliq kishilerdiki iman we rohni olturup yoqatqini bolmaydighanliqini bildürdi.

U mundaq dédi: “Xitay hökümiti shuni bilishi kérekki, bizde bari iman. Iman we rohni weyran qilalmaysen hem uni öltürelmeysen. Belki sen bizning milyonlighan ademlirimizni öltürelishing mumkin, emma yene milyonlighanlirimiz qozghilimiz. Haman bir küni bu zulumlargha xatime bérilidu.”

Pa'aliyetke jorj washin'gton uniwérsitéti oqughuchiliri, Uyghur mesilisige köngül bolidighan her sahe zatliri, dunya Uyghur qurultiyining re'isi dolqun eysa we bashqa Uyghur pa'aliyetchilermu qatnashti.

Uyghur kishilik hoquq programmisining diréktori ömer qanatning éytishiche, bu pa'aliyetni nöwette amérikida chaqiriliwatqan diniy erkinlikni ilgiri sürüsh ministirlar yighinigha yandiship orunlashturush Uyghur mesilisige bolghan tonushni östürüshni meqset qilidiken.

Jorj washin'gton uniwérsitétida chaqirilghan bu pa'aliyetke “Uyghurizm” tor bétini qurup, xitayning Uyghurlargha salghan medeniyet weyranchiliqini xatirilep kéliwatqan Uyghur yash behram qurban alahide teklip qilin'ghan idi.

U bu heqte ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur meschitlirining chiqilishigha alaqidar matériyallarni toplash jeryani we néme üchün bu pa'aliyetni bashlighanliqidiki seweblerni sözlep berdi.

Igilishimizche, Uyghur kishilik hoquq programmisi behram qurban toplap arxiplashturghan matériyallargha asasen bir doklat hazirlighan. Doklat pat yéqinda jama'et bilen yüz körüshidiken.