Marko réspinti: “Italiye xitayning insaniyetke qarshi jinayetliridin özini qachuralmaydu”

Italiye bash ministiri jorjiya méloni (Giorgia Meloni) 7-ayning 26-künidin 31-künigiche xitayda ziyarette bolghan. U béyjing, shangxey qatarliq sheherlerde ziyarette bolush jeryanida xitay karxaniliri bilen soda-iqtisad jehette hemkarlishishni ilgiri sürüsh söhbetliride bolghan hemde italiyelik meshhur seyyah marko polo (1324-1254) ni xatirilesh körgezmisining échilish murasimigha qatnashqan.

Bash ministir mélonining xitay ziyariti heqqide bérilgen xewerlerge qarighanda, u xitay kompartiyesi bash sékrétari shi jinping, bash ministir li chyang we xitayning bashqa emeldarliri bilen körüshkende, italiye bilen xitayning iqtisad, sana'et jehettiki hemkarliqini ilgiri sürüshke köngül bölidighanliqini ipadiligen, emma xitayda dawam qiliwatqan kishilik hoquq jinayetliri heqqide héchnéme démigen.

Italiyelik dangliq muxbir, “Zimistan” torining diréktori marko réspinti (Marco Respinti) bu heqte “Zimistan” torida bash ministir jorjiya mélonigha yazghan ochuq xétini élan qilghan. U xétide jorjiya mélonining xitay aldida bash egmigenlikini, italiyening dölet menpe'etini qoghdighanliqini, emma Uyghur élide yüz bériwatqan irqiy qirghinchiliq we diniy basturushni buninggha bedel qilishqa bolmaydighanliqini otturigha qoyghan.

U xétide mundaq dep yazghan:

“Siz bashchiliq qilghan italiye rehberliki 2023-yil 12-ayda italiyeni aldinqi hökümet tüzgen nomusluq kélishimdin tartip chiqip, xitay mustebit hökümitining siyasiy neyrengge tolghan quruq pul chékini özining qoligha tutquzup qoydi. Shuning bilen, italiye yawropadin tunji bolup ‛bir belbagh bir yol‚ kélishimige qandaq kirgen bolsa, sizning rehberlikingizde u tuzaqtin chiqip ketken tunji dölet bolup qaldi. Bu qararning özi xitayning sana'et ishlepchiqirishini qollimighanliq, shundaqla xitayning jinayi qilmishlirigha yardem bermigenlik idi. Emma uningdin kéyin kishini endishige salidighan ishlar yüz berdi. Italiye xitayning sana'et ishlepchiqirishini dawamliq qollidi, Uyghur rayonidiki qul emgikining mehsuli bolghan déhqanchiliq mehsulatlirini köp miqdarda import qildi. 2024-Yil 2-ayda italiye, gérmaniye qatarliq döletler yawropa ittipaqining amérika bashchiliqidiki döletlerni ülge qilip yolgha qoymaqchi bolghan ‛mejburiy emgek mehsulatlirini import qilishni cheklesh‚ tedbirige awaz bérishtin waz kechti, emeliyette uninggha qarshi awaz bergen boldi”.

Marko réspinti radiyomiz ziyaritini qobul qilip, italiye bash ministiri mélonining xitaygha tik turidighan bir ayal rehber ikenlikini, aldinqi hökümetning xataliqini tüzetkenlikini, emma bu qétim xitaygha bérip yéqin munasiwet ornitip kelgenliki, Uyghur qatarliq milletler uchrawatqan qebih ziyankeshlikni toxtitish heqqide héchnéme démigenlikidin heyran qalghanliqi we epsuslan'ghanliqini bildürdi.

 Marko réspinti italiyening ‛bir belbagh bir yol‚ tuziqidin chiqip ketken turuqluq, yene xitay bilen soda kélishimi tüzgenliki heqqide toxtilip mundaq dédi: “Méloni xitay rehberlirige néme deydighanliqini éniq bilidu, yeni u xitay rehberlirige rusiyening sana'iti we iqtisadigha yardem bérishni toxtitishi kéreklikini éytqan bolushi kérek. Men italiye hökümitining del shuni közlep xitay bilen soda we sana'et jehette kélishim tüzgen bolushini ümid qilimen. Yene bir jehettin, xitayning sana'iti we iqtisadining tereqqiy qilishi italiyening dölet menpe'etige paydiliq, yeni italiyening sana'iti we iqtisadi melum jehette xitaygha tayinidu. Italiyening nöwette yene dölet ichi we sirtida duch kéliwatqan bir qatar mesililiri bar. Shunga men mélonining dölet menpe'etini qoghdash üchün qiliwatqan ishlirini chüshinimen. Emma bu hergiz kishilik hoquq we diniy erkinlikni qurban qilish bedilige élip bérilmasliqi kérek”.

Marko réspintining qarishiche, italiye hökümiti bu qétim öz menpe'etini chiqish qilip, xitay bilen soda kélishimi tüzgen bolsimu, mewjut mesilidin özini qachuralmaydiken. Bu heqte u bash ministir jorjiya mélonigha so'al qoyup mundaq deydu: “Italiye hökümiti dölet iqtisadini güllendürüsh bilen bir waqitta, xitayning sistémiliq jinayetlirige köz yumamdu? xitay sana'itini qollash arqiliq uning jinayetlirige yardem béremdu? chünki xitayning sana'itini qollighanliq rusiyening sana'itige yardem bériwatqan xitayni qollighanliqtur. Siz xitayni ziyaret qiliwatqan künlerde, dunyada héchkim, jümlidin italiyelikler we xitaylar sizning shi jinping hakimiyitining chékidin ashqan jinayetliri heqqide bir éghiz gep qilghanliqingizni anglimidi. Bu jinayetler siz xitayda ziyarette boluwatqan künlerde yüz bériwatqandek, siz qaytqandin kéyinmu dawamliq yüz béridu؛ bu mesile dawamliq mewjut. Xitayning insaniyetke qarshi jinayetliri aldida italiye zadi qaysi terepte turidu?”

U bu heqte radiyomizgha qilghan sözide, soda bilen kishilik hoquq mesilisi otturisidiki munasiwetni toghra bir terep qilishning muhimliqini bildürüp mundaq dédi: “Her qandaq dölet elwette özining xelq'ara menpe'etini qoghdashqa tirishidu, emma buni dep, insanning hörmiti, heq-hoquqi we diniy erkinlikige qarshi ish qilishqa bolmaydu. Dölet rehbiri bolghan kishi bu ikkisi otturisida tengpungluqni saqlishi kérek؛ tashqi sodini janlandurush üchün xitaydek mustebit döletler bilen hemkarlashqanda, qeyerde toxtap qélish kéreklikini, némining bedilining éghir bolidighanliqini bilishi kérek. Men xitay bilen soda qilmasliq kérek démeymen, öz dölitim italiye bolsun, amérika bolsun yaki yawropa bolsun, hemmisi xitay bilen qilghan sodisining tesirige uchrawatidu. Eger siz muhim mesililerde pirinsipta ching tursingiz chataq yoq, emma iqtisadni dep bashqa nersilerni qurban qiliwetsingiz, ehwal yamanlishidu”.

6-Awghust küni “Diplomat” torida élan qilin'ghan bir maqalide éytilishiche, italiye bash ministiri jorjiya méloni bu qétim xitaygha bérip, “Bir belbagh bir yol” qurulushidin chékinip chiqqan italiye bilen xitayning munasiwitini qayta yaxshilighan bolup, soda, yéngi téxnika, yéshil énérgiye saheside xitay bilen üch yilliq kélishim tüzgen.