Камбоджадин қайтурулған шәһидә қурбанниң 4 айлиқ һамиләси қийин-қистақ сәвәбидин чүшүп кәткән

Хитай даирилири 2009‏-йили камбоджадин қайтуруп елип кетилгән 20 нәпәр уйғур ичидин шәһидә қурбанни қучақтики икки балиси билән бирликтә 6 айлиқ сорақтин кейин қоюп бериш арқилиқ, өзлириниң сорақ җәрянидики қийин-қистақлири вә сот һөкүмидики еғир қамақ җазалирини пәрдазлашқа урунған иди. Аридин 15 йил өткәндә, хитайниң шу қетимқи вәһшийлики вә сахтипәзлики йеңи бир пакит билән ашкариланди. Инкас қилинишичә вә йәрлик даириләрниң дәлиллишичә, әйни чағда һамилидар һаләттики шәһидә қурбанму башқа тутқунларға охшашла еғир қийин-қистаққа елинған, нәтиҗидә униң 4 айлиқ һамиләси қорсақтин чүшүп кәткән.

Буниңдин 15 йил бурун камбоджадин хитайға қайтурулған уйғурлардин мәмәттурсун өмәрниң түркийәдики туғқини айшәмгүл ханим өткән һәптә радийомизға йоллиған инкасида, шу қайтурулған 20 нәпәр уйғурниң әйни чағда еғир дәриҗидә қийин-қистаққа учриғанлиқини баян қилди. Айшәмгүл ханимниң дейишичә, камбоджадин қайтурулғанлар әң аввал үрүмчигә елип келинип 8 күн сорақ қилинған, униңдин кейин ақсу вә қәшқәрләргә йөткәп апирилип сорақ давам қилған.

Айшәмгүл ханим әйни чағда шәһидә қурбан билән йүзтуранә көрүшкән вә униң 4 айлиқ һамиләсиниң қийин-қистақ җәрянида қорсақтин чүшүп кәткәнликини, шәһидәниң өз еғизидин аңлиған. Униң йәнә дейишичә, шәһидә қурбанниң балаятқусида мәсилә көрүлүп кесәлчан болуп қалған. Айшәмгүл ханим һәтта 2014‏-йили чәт әлгә чиқишниң алдидиму шәһидәни йоқлап барғинида дохтурханида йетиватқан һалитидә көргән.

Биз бу учурниң тоғра-хаталилиқини айдиңлаштуруш үчүн, шәһидә қурбан нопуслуқ болған қәшқәр шәһәр нәзәрбағ йезисиға телефон қилдуқ. Мәзкур аилигә мәсул кәнт сақчиси, айшәмгүл ханим тәминлигән юқириқи учурларниң тоғра икәнликини дәлиллиди.

Шәһидә қурбан 2009-йили 12-айниң 19‏-күни камбоджадин хитайға қайтурулған 20 уйғурдин бирси иди. Мәзкур 20 уйғур, 2009 ‏-йили үрүмчидә йүз бәргән “5-июл қирғинчилиқи” дин кейинки тутқунда хитай өлкири арқилиқ дәсләптә вейтнамға қечип чиққан. Шу чағда дуня уйғур қурултийи мәхсус адәм әвәтип, уларни мөкүнүп ятқан вийетнамдики бир орманлиқтин елип чиқип, б д т ниң камбоджадики ишханисиға тапшуруп бәргән. Б д т бу 20 уйғурға вақитлиқ панаһлиниш рухсити бәргән вә буларни қобул қилидиған 3-бир дөләтни издәватқан чеғида, хитай тәрәп һәрикәткә өтүп, йәни камбоджаға зор миқдарда иқтисадий мәнпәәт йәткүзүп, бу 20 уйғурни қайтуруп әкәткән иди.

Әйни чағда америка, түркийә, японийә вә явропа иттипақи қатарлиқ дөләтләр 20 нәпәр уйғурниң хитайға қайтурулуш вәқәси һәққидә баянат елан қилип, хитай вә камбоджани әйиблигән; хәлқарадики 68 кишилик һоқуқ тәшкилатиму бирләшмә баянат елан қилип, хитайниң 20 нәпәр уйғур һәққидики сот тәртипиниң ашкара вә һөкүминиң адил болушини тәләп қилған иди. Шундақ туруқлуқ хитай тәрәп 2010-йили 12-айниң 24-күни мәхпий сот ечип, улардин мутәллип мамут қатарлиқ 4 нәпиригә муддәтсиздин, мәмәттурсун өмәр қатарлиқ 4 нәпиригә 20 йиллиқтин, муса муһәммәд қатарлиқ 4 нәпиригә 17 йиллиқтин, абдуқадир абдуғени қатарлиқ 4 нәпиригә 16 йиллиқтин қамақ җазаси бәргән. Соттин кейин хитай җ х министирлиқи шәһидә қурбанни икки балиси билән қоюп бәргәнлики вә турмушини яхши орунлаштурғанлиқини елан қилип, сорақ җәрянидики вәһшийлик вә соттики адаләтсизликни хәлқара җамаәттин йошурушқа урунған иди.