Kambodzhadin qayturulghan shehide qurbanning 4 ayliq hamilesi qiyin-qistaq sewebidin chüshüp ketken
2024.11.21

Xitay da'iriliri 2009-yili kambodzhadin qayturup élip kétilgen 20 neper Uyghur ichidin shehide qurbanni quchaqtiki ikki balisi bilen birlikte 6 ayliq soraqtin kéyin qoyup bérish arqiliq, özlirining soraq jeryanidiki qiyin-qistaqliri we sot hökümidiki éghir qamaq jazalirini perdazlashqa urun'ghan idi. Aridin 15 yil ötkende, xitayning shu qétimqi wehshiyliki we saxtipezliki yéngi bir pakit bilen ashkarilandi. Inkas qilinishiche we yerlik da'irilerning delillishiche, eyni chaghda hamilidar halettiki shehide qurbanmu bashqa tutqunlargha oxshashla éghir qiyin-qistaqqa élin'ghan, netijide uning 4 ayliq hamilesi qorsaqtin chüshüp ketken.
Buningdin 15 yil burun kambodzhadin xitaygha qayturulghan Uyghurlardin memettursun ömerning türkiyediki tughqini ayshemgül xanim ötken hepte radiyomizgha yollighan inkasida, shu qayturulghan 20 neper Uyghurning eyni chaghda éghir derijide qiyin-qistaqqa uchrighanliqini bayan qildi. Ayshemgül xanimning déyishiche, kambodzhadin qayturulghanlar eng awwal ürümchige élip kélinip 8 kün soraq qilin'ghan, uningdin kéyin aqsu we qeshqerlerge yötkep apirilip soraq dawam qilghan.
Ayshemgül xanim eyni chaghda shehide qurban bilen yüzturane körüshken we uning 4 ayliq hamilesining qiyin-qistaq jeryanida qorsaqtin chüshüp ketkenlikini, shehidening öz éghizidin anglighan. Uning yene déyishiche, shehide qurbanning balayatqusida mesile körülüp késelchan bolup qalghan. Ayshemgül xanim hetta 2014-yili chet elge chiqishning aldidimu shehideni yoqlap barghinida doxturxanida yétiwatqan halitide körgen.
Biz bu uchurning toghra-xataliliqini aydinglashturush üchün, shehide qurban nopusluq bolghan qeshqer sheher nezerbagh yézisigha téléfon qilduq. Mezkur a'ilige mes'ul kent saqchisi, ayshemgül xanim teminligen yuqiriqi uchurlarning toghra ikenlikini delillidi.
Shehide qurban 2009-yili 12-ayning 19-küni kambodzhadin xitaygha qayturulghan 20 Uyghurdin birsi idi. Mezkur 20 Uyghur, 2009 -yili ürümchide yüz bergen “5-Iyul qirghinchiliqi” din kéyinki tutqunda xitay ölkiri arqiliq deslepte wéytnamgha qéchip chiqqan. Shu chaghda dunya Uyghur qurultiyi mexsus adem ewetip, ularni mökünüp yatqan wiyétnamdiki bir ormanliqtin élip chiqip, b d t ning kambodzhadiki ishxanisigha tapshurup bergen. B d t bu 20 Uyghurgha waqitliq panahlinish ruxsiti bergen we bularni qobul qilidighan 3-bir döletni izdewatqan chéghida, xitay terep heriketke ötüp, yeni kambodzhagha zor miqdarda iqtisadiy menpe'et yetküzüp, bu 20 Uyghurni qayturup eketken idi.
Eyni chaghda amérika, türkiye, yaponiye we yawropa ittipaqi qatarliq döletler 20 neper Uyghurning xitaygha qayturulush weqesi heqqide bayanat élan qilip, xitay we kambodzhani eyibligen؛ xelq'aradiki 68 kishilik hoquq teshkilatimu birleshme bayanat élan qilip, xitayning 20 neper Uyghur heqqidiki sot tertipining ashkara we hökümining adil bolushini telep qilghan idi. Shundaq turuqluq xitay terep 2010-yili 12-ayning 24-küni mexpiy sot échip, ulardin mutellip mamut qatarliq 4 nepirige muddetsizdin, memettursun ömer qatarliq 4 nepirige 20 yilliqtin, musa muhemmed qatarliq 4 nepirige 17 yilliqtin, abduqadir abdughéni qatarliq 4 nepirige 16 yilliqtin qamaq jazasi bergen. Sottin kéyin xitay j x ministirliqi shehide qurbanni ikki balisi bilen qoyup bergenliki we turmushini yaxshi orunlashturghanliqini élan qilip, soraq jeryanidiki wehshiylik we sottiki adaletsizlikni xelq'ara jama'ettin yoshurushqa urun'ghan idi.