Dunya musapirlar künide Uyghur musapirlirini kanadagha yerleshtürüsh heqqide teklip layihesi sunuldi

Kanadada hakimiyet yürgüzüwatqan libérallar partiyesining parlamént ezasi samir zubeyri ependi kanada hökümitini xeter astida turuwatqan Uyghurlarni kanadagha ekélip orunlashturushni telep qilidighan bir teklip layihesini tonushturghan.

Kanadaning nopuzluq axbarat wasitiliridin bolghan “Yershari we mektuplar géziti” ning xewer qilishiche, mezkur teklip layihesi del 2022-yilliq dunya musapirlar küni tonushturulghan bolup, bu, waqitliq panahlinip turuwatqan az dégende 10 ming neper Uyghurni kanadagha ekélip orunlashturushni meqset qilidiken.

Kanada Uyghur heqlirini qoghdash teshkilatining diréktori memet toxti ependi teklip layihesining tonushturulushi heqqide radiyomizgha melumat berdi. U Uyghurlarni kanadagha yerleshtürüsh mesiliside herqaysi partiyelerge tewe parlamént ezaliri arisida pikir birliki bolghanliqtin bu layihening tosalghusizla hökümetke yollinidighanliqini éytti.

“Yershari we mektuplar géziti” ning xewiride éytilishiche, bu teklip bu yil küzde munazire qilinidiken, gerche bu teklip layihesi mejburlash küchige ige bolmisimu emma parlamént ezasi samir zubeyri özining kéyinki aylarda bu heqte yenimu köp qollashqa érishidighanliqi we buning emeliyetke aylinidighanliqigha ishenchisining yuqiriliqini bildürgen.

Memet toxti ependining bildürüshiche, eger bu teklip layihesi ré'alliqqa aylansa, türkiye qatarliq döletlerde resmiyetsiz turuwatqan we xitaygha qayturulush xewpige duch kéliwatqan az dégende 10 ming Uyghurning xatirjemlikke érishishige türtke bolidiken. Bu kishiler kanadaning dölet kapaliti bilen we hetta kanadada olturushluq resmiyetler bilen birlikte kanadagha élip kélinidiken.

Xitay hökümitining Uyghurlargha qaritiwatqan zulumi amérika hökümiti we dölet mejlisi teripidin hem shundaqla kanada, gollandiye, firansiye, en'gliye qatarliq döletlerning parlaméntliri teripidin irqiy qirghinchiliq we insaniyetke qarshi jinayet, dep békitilgendin kéyin herqaysi kishilik hoquq organliri hökümetlerni Uyghur musapirlarni derhal xatirjem döletlerge yötkep ularning xitaygha qayturulush xewpini yoqitishqa chaqirip kelgen.

20-Iyun xelq'ara musapirlar küni munasiwiti bilen xelq'aradiki 20 din artuq musapirlar we kishilik hoquq orgini hem dunya Uyghur qurultiyi qatarliq 50 tin artuq Uyghur teshkilati bu munasiwet bilen élan qilghan ortaq bayanatida her qaysi hökümetler we xelq'araliq organlarni xitaygha qayturulush xewpi astidiki Uyghur we bashqa türkiy milletlerni qoghdash üchün jiddiy tedbir élishqa chaqirghan.

Chaqiriqta birqisim döletlerde waqitliq panahliniwatqan Uyghurlarning herwaqit xitaygha qayturulush xewpi astida yashawatqanliqi, héchqandaq qanuniy kapaliti bolmighan bu Uyghurlarning yene shu döletlerdiki da'irilerning tehditi we parakendichilikige uchrawatqanliqi eskertilgen. Chaqiriqta yene herqaysi démokratik hökümetlerning derhal qayturulush xewpidiki Uyghurlargha mexsus musapirlarni orunlashturush programmisi yolgha qoyushi, hökümetlerning xitay qayturushni telep qilghan Uyghurlarning délolirigha alahide diqqet qilip, ularning xelq'araliq jinayi ishlardiki hemkarliqni suyi'istémal qilishigha yol qoymasliqi, shundaqla xitayning xelq'ara sanliq melumat ambarlirini Uyghur we bashqa türkiy milletlerge qarshi ishlitishining aldini élishi telep qilin'ghan.

Memet toxti ependi bolsa hazir kanadadiki siyasetchilerning Uyghur musapirlarni bixeter döletke orunlashturush, jümlidin kanadagha yötkeshning intayin muhimliqini tonup yetkenlikini, emma xitay hökümitining Uyghurlarning bundaq bir kapaletke ige bolushini esla xalimaydighanliqi, shunga Uyghurlarning kanada qatarliq démokratik ellerge köchüshining aldini élish üchün her türlük oyunlarni oynishi mumkinlikini eskertti. U, Uyghurlarni bu jehettiki éngini östürüp, hoshyarliqini saqlashqa chaqirdi.

Melum bolushiche, Uyghur musapirlar mesilisini hel qilip ularni bixeter döletlerge orunlashturush nöwette amérika hökümiti we dölet mejlisimu ortaq köngül bölüwatqan jiddiy mesile bolup, 15-iyun küni amérika dölet mejliside ötküzülgen “Xitayning dölet halqighan basturush xewpi we buninggha qarshi amérikaning inkasi” mawzuluq ispat anglash yighinidimu xitayning dölet halqighan zulumining xewpi astidiki Uyghur musapirlar mesilisi nuqtiliq muzakire qilin'ghanidi. Bu yighinda mejlis ezaliri amérikadiki Uyghur musapirlarning köchmenlik ishlirini asanlashturush, xeter astidiki Uyghurlarning amérikagha kélip panahlinishining yolini échish, Uyghurlar waqitliq turuwatqan döletler hökümetlirini ularning bixeterlikige kapaletlik qilishqa ündesh we téz arida ularni bixeter döletlerge yötkeshtek témilar alahide diqqet qozghighan. Amérika tashqi ishlar ministirliqi we ana weten xewpsizlik ministirliqining ikki neper emeldari özlirining bu qiyinchiliqlarni hel qilish üchün tirishidighanliqi heqqide dölet mejlis ezalirigha wedisini bergenidi.