5-Féwral ghulja weqesining 20 yilliqi munasiwiti bilen xelq'aragha chaqiriq qilindi

Muxbirimiz irade
2017.02.03
nurmemet-nuri-musabay-2015.jpg Dunya Uyghur qurultiyining bash katipi nurmemet musabay
RFA

Uyghurlarning yéqinqi zaman tarixidiki muhim weqelerning biri hésablinidighan ghulja weqesining yüz bergenlikining 20 yilliqi munasiwiti bilen dunya Uyghur qurultiyi mexsus bayanat élan qilip, bu künni xatirilidi. Chet'ellerdiki Uyghur pa'aliyetchiler bolsa bu weqening Uyghur milliy dawasining tonulushida oynighan rolining intayin zorluqini bildürüsh bilen birge, dunya jama'itini Uyghurlarning künsayin nacharlishiwatqan siyasiy weziyitige diqqet qilishqa chaqirdi.

1997-Yili 5-féwral küni ghulja shehiride bir türküm Uyghur yashliri tinch yol bilen namayish ötküzüp, özlirining insaniy hoquqlirining kemsitilishke uchrawatqanliqigha naraziliq bildürgen. Biraq, shu kündiki namayishni xitay qoralliq qisimliri qattiq basturulghan.

Dunya Uyghur qurultiyi bügün ghulja weqesining 20 yilliqi munasiwiti bilen élan qilghan bayanatida, ghulja weqeside tinch yol bilen namayish qilghan yashlarning qanliq basturulghanliqini eskertip turup, oxshash weziyetning Uyghur élida hélihem dawam qiliwatqanliqini, hetta téximu küchiyip dawam qiliwatqanliqini bildürdi.

Undaqta, 5-féwral künidiki namayish qandaq bir shara'itta otturigha chiqqan? uning alahidiliki we Uyghur tarixida muhim orun tutushidiki sewebler néme idi? dunya Uyghur qurultiyi bash katibi dolqun eysa ependi buning peqet bir namayishla emes, Uyghur yashliridiki oyghinishning simwoli ikenlikini éytti.

Amérikidiki Uyghur pa'aliyetchiliridin nurmemet musabay ependi ghulja weqesini eslep, bu weqening Uyghur mesilisini dunyagha tonutushta we Uyghurlarni ittipaqlashturushta zor rol oynighanliqini bildürdi.

Dunya Uyghur qurultiyi élan qilghan we yerliktin igilen'gen gheyriy resmiy reqemlerdin qarighanda, ghulja weqeside az dégende 4000 din oshuq kishi tutqun qilin'ghan, 100 din oshuq kishi hayatidin ayrilghan we kéyin 200 din oshuq kishige ölüm jazasi bérilgen.

Amérika Uyghur kishilik hoquq programmisining tetqiqatchisi zubeyre xanim shu weqede nurghun a'ililerning öz baliliridin, qérindashliridin, uruq-tughqanliridin ayrilip qalghanliqini, öz a'ilisiningmu ghulja weqesining biwaste ziyankeshlikige uchrighan minglighan a'ile ichidiki biri ikenlikini bildürüsh bilen birge, bu künni hem qayghu, hem ghorur ichide eslep ötti.

Dunya Uyghur qurultiyi ghulja weqesi munasiwiti bilen élan qilghan bayanatida, ghulja weqesi yüz bérip 20 yildin kéyinmu Uyghur élida weziyette yaxshilinish bolmighanliqini, Uyghurlarning her türlük hoquqlirining yenimu éghir shekilde depsende qiliniwatqanliqini, bolupmu Uyghurlargha “Sotsiz ölüm” siyasi'itining ijra qiliniwatqanliqini bildürüp, dunya jama'etchilikini bu mesilige diqqet qilishqa chaqirdi. Téxi aldinqi ayning 8-küni xitay saqchi terep xotende “Térrorluq guruppisi” gha chétishliqliqini ilgiri sürülüwatqan 3 neper gumandarni qoghlap tutush jeryanida étip öltürgenlikini élan qilghan idi. Ularning tehlil qilishiche, mezkur weqe xitay da'iriliri Uyghur élida ijra qiliwatqan sotsiz ölüm, mundaqche éytqanda, aldi bilen gumandarlarni neq meydanda étip öltürüp, andin weqe heqqide izahat bérish usulining eng yéngi bir örniki, bolup qalghan.

Uyghur kishilik hoquq programmisining tetqiqatchisi zubeyre xanim bolsa Uyghur élidiki bundaq weqelerning xelq'araning diqqitini tartishi kéreklikini bildürdi.

Dolqun eysa ependimu herqaysi dölet hökümetlirini Uyghurlarning kishilik hoquq mesiliside xitaygha ochuq-ashkara bésim qilishqa chaqirdi.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.