Xitay b d t da Uyghur diyarida yighiwélish lagérlirining mewjutluqini pütünley inkar qildi

13-Awghust b d t da chaqirilghan irqiy ayrimichiliqqa qarshi yighinda xitay wekiller ömiki “Jaza lagérliri mewjut emes,” dédi.

10-Awghust b d t wilson merkizide irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining 96-nöwetlik yighini ötküzülüp, xitayning kishilik hoquq weziyiti közdin köchürülgen idi. Yighinda irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining 2 neper alahide doklat xadimi Uyghurlar mesilisini mexsus otturigha qoydi. Mezkur komitétning mu'awin re'isi mek ga'ullé xanim Uyghur diyaridiki jaza lagérliri mesilisini nuqtiliq otturigha qoyup ötken idi.

Bügün, 13-awghust küni 49 neper kishidin teshkil tapqan xitay wekiller ömiki aldinqi jüme küni soralghan so'allargha qarita jawab bérip ötti. Ular jawablirida Uyghur diyaridiki milliy zulumlarni pütünley inkar qilipla qalmay, belki yene Uyghur diyaridiki yighiwélish lagérlirining mewjutluqini tamamen inkar qildi. Bu hal b d t ning alahide doklat xadimlirining küchlük naraziliqini qozghidi. Irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining ezasi kut ependi “Biz intayin epsuslanduq. Xitay wekiller ömiki gepni egitip, jawab bérishtin özini qachurdi,” dédi. Mek ga'ullé xanim bolsa “Men sorighan so'allirimgha jawab alalmidim,” dédi. Mezkur komitétning ezasi yem hélhé xanim “Men sorighan so'alimning jawabigha érishelmigen bolsammu, yene bir so'al soraymen: ilham toxtining gunahi néme?” dédi. Komitétning bash doklat xadimi m ependi “Xitay hökümiti tilgha élin'ghan mesililerning hemmisini inkar qildi. Undaqta, xitayda zadi mesile mewjut emesmu? biz némini talash-tartish qilduq?” dédi. Irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining barliq ezaliri dégüdek xitay terepning jawabliridin qana'etsizlen'genlikini her xil ibariler bilen ipade qildi.

D u q ning re'isi dolqun eysa we mu'awin re'isi perhat muhemmidi bashliq 5 kishilik bir guruppa bir heptidin buyan bu yighinlargha qatniship kelmekte idi. Dolqun eysa ependidin neq meydanda xitayning bügünki jawablirining qandaq tesirat peyda qilghanliqini sorighinimizda, xitay terepning b d t alahide doklat xadimlirini yalghanchigha chiqiripla qalmay, pütüm kishilik hoquq teshkilatlirini yalghanchigha chiqarghanliqini, bu arqiliq özlirining neqeder yalghanchi ikenlikini gherbke yene bir qétim ispatlap bergenlikini tilgha aldi.

Xitay wekiller ömiki terkibide shinjang tébbiy uniwérsitétining mudiri qeyser abdurehim isimlik bir Uyghurmu bar bolup, u Uyghur diyaridiki milliy mesile heqqide ötken hepte otturigha qoyulghan bezi so'allargha jawab bérishke teklip qilindi. Qeyser abdurehim sözide Uyghur diyarining 2 ming yildin buyan xitay zéminining bir parchisi bolup kelgenlikini, Uyghur diyaridiki her millet xelqining inaq-ittipaq, bextiyar yashawatqanliqini éghizi-éghzigha tegmey sözlidi. U “Shinjanggha bérip öz közünglar bilen körüp kélishke teklip qilimen,” dédi. Uning sözi dawam qiliwatqanda zaldiki Uyghur we bashqa milletler mesxire qilip külüshti.

Qeyser abduréhimdin kéyin tibettiki sotsiyalizm uniwérsitétining oqutquchisi bolghan bir neper tibetlik söz élip, tibet xelqining tarixtiki herqandaq zaman'gha qarighanda köp bextiyar yashawatqanliqini dawrang qildi we xitay kompartiyesini küylep, zaldikilerning mesxirisige uchridi.

Yighin xatimiside irqiy ayrimichiliqqa qarshi turush komitétining barliq xadimliri dégüdek xitayning jawabliridin qana'etlenmigenlikini we ümidsizlen'genlikini tilgha élishti. Xitay terep bolsa hazir ochuq jawab bérelmigen bezi mesililerge kéyinrek yazmiche jawab béridighanliqini, b d t ning “Milliy bölgünchiler teminligen asassiz pakitlargha tayinip, igilik hoquqluq dölet bolghan junggogha qarshi meydanda bolmasliq” ni telep qildi.

Tünügün we bügün xitayning zuwani bolghan shinxwa agéntliqi we “Yer shari waqti géziti” maqaliler élan qilip, xitay terepning b d t diki osal weziyitini aqlighan we özlirining meydanini ipade qilishqan idi.

Bu qétimqi yighin'gha qatnashqan d u q ning mu'awin re'isi perhat muhemmidi ependi neq meydanda ziyaritimizge jawaben qilghan sözide xitay terepning bekla osal bolghanliqini eskertti.

Yighin xatimiside d u q ning re'isi dolqun eysa ependi ismini ashkarilashni xalimighan b d t ning yuqiri derijilik bir neper xadimidin “Xitayning mushundaq jawab béridighanliqini tesewwur qilghanmidingiz?” dep soriwédi, b d t xadimi külüp turup “Bashqiche jawab béridighanliqini qiyas qilghan bolsam, pütünley xatalishattim. Ularning jawabi héchqachan özgermeydu. Chünki u - xitay” dep jawab berdi.