Chégrasiz muxbirlar xitayning sahibxanliqidiki dunya intérnét qurultiyini bayqut qilishqa chaqirdi

Muxbirimiz erkin
2015.12.16
xitay-internet-tekshurush-cheklesh.jpg Xitay saqchilirining intérnét ishletküchilerning kimlikini tekshürüwatqan körünüshi. 2013-Yili 31-iyul.
Imaginechina


Merkizi firansiyening parizh shehiridiki chégrasiz muxbirlar namliq xelq'ara axbarat erkinlik teshkilati bayanat élan qilip, xelq'ara jem'iyetni xitay hökümiti jéjyang ölkisining wujén shehiride uyushturghan 2 - nöwetlik dunya intérnét qurultiyini bayqut qilishqa chaqirdi.

Chégrasiz muxbirlar teshkilati 11 - dékabir élan qilghan bayanatida mundaq dégen, “Biz re'is shi jinping hökümiti uchur erkinlik mesiliside körünerlik ilgirilesh hasil qilmighuche, barliq yighin'gha qatnashquchilarni bu qurultayni bayqut qilishqa chaqirimiz.”

Mezkur teshkilatning ilgiri sürüshiche, bu qurultay özining 1 - nöwetlik yighinidila ishenchni yoqatqan. Uning heqiqiy meqsiti xitayda tijaret qilishni arzu qilidighan shirketlerni özining sizghan siziqigha keltürüsh iken.

Chégrasiz muxbirlar bayanatida yene, xitay dölet kabinéti tor uchurlirini bashqurush ishxanisining bashliqi lu wéyning yéqinda élan qilghan bayanatini tenqidlep: “Xitayning uchur erkinlikige yol qoymaydighanliqigha héchqandaq guman qalmidi” dégen.

Chégrasiz muxbirlarning asiya ishlirigha mes'ul xadimi bényamin isma'il seyshenbe küni muxbirlirimizning ziyaritini qobul qilip, xitayni dunyadiki uchur erkinlikini eng qattiq we eng sistémiliq cheklewatqan döletning biri, dep körsetti.

U mundaq dédi: “Bizning bayanatimiz yalghuz dunya intérnét qurultiyighila ré'aksiye bildürüp qalmidi. U yene xitay tor uchur ishxanisining bashliqi lu wéyning qilghan sözlirige inkas qayturdi. Xitay dunyadiki torgha cheklime qoyup kéliwatqan eng chong döletlerning biri. Uning, chégrasiz muxbirlar teshkilati teripidin intérnétning düshmini dep qarilip kéliwatqinigha uzun yillar boldi. U seddichin tosmisi peyda qilip, nurghun maliye, adem we téxnika küchini seperwer qilip, torgha cheklime qoydi, kompartiye üchün ‛sezgür‚ dep qaralghan herqandaq uchurni tosup keldi.”

Bényamin isma'ilning qarishiche, bu qurultay xitayning torni kontrol qilish siyasiti bilen tor erkinlik prinsipining öz - ara ziddiyetlik ikenlikini körsitip bergen.

Bényamin isma'il mundaq deydu: “Xitay tünügün pu jichyang üstidin sot achti. U, xitayning adwokat, tor pa'aliyetchisi, öktichi, zhurnalistlar we yaki dunyani xitaydiki kishilik hoquq ehwalliridin xewerdar qilishqa urunup kelgen tordashlargha qarshi qoyghan tor cheklesh siyasitining eng tipik qurbani. Pu jichyang xitay mikroblogigha 7 qétim inkas yazghanliqi üchün eyiblendi. Mana u, bu qétimqi qurultayning muzakire témisi bilen xitayning tor we uchur erkinlik mesilisidiki resmiy siyasitining öz - ara ziddiyetlik ikenlikining namayendisi.”

Lékin xitay axbarati, ikki künlük qurultayda hökümetler, xelq'ara teshkilatlar, shirketler, pen - téxnika sahesi, ammiwi teshkilatlarning “Dunya intérnét torini bashqurush, tor bixeterliki, intérnét sana'itining iqtisadiy, ijtima'iy tereqqiyattiki roli, keshpiyat we intérnét pelsepisi” qatarliq témilarda muzakire élip baridighanliqini bildürgen.

Xitay dölet kabinéti tor uchur ishxanisining bashliqi lu wéy ötken heptidiki axbarat yighinida, torni bashqurmaydighan héchqandaq dölet yoqluqini tekitligen. U: “Intérnétni kontrol qilish erkinlik bilen qa'ide - tertip otturisidiki tengpungluqni saqlap, tordashlarning hoquq - menpe'etni qoghdash üchün” dégen idi.

Xitay hökümiti “Feysbok”, “Twétir”, “Linkit'in”, “Gugul”, “Wikipédiye”, “Amazon” qatarliq xelq'ara shirketlerning torini xitayda cheklep kelgen bolsimu, emma u, bu shirketlerni wujéndiki dunya tor qurultiyigha teklip qilghan.

Chégrasiz muxbirlar teshkilati teklipni qobul qilghan shirketlerni tenqidligen. “Büyük atesh” namliq uchur erkinlik torining qurghuchisi charléy smis chégrasiz muxbirlar teshkilatigha qilghan sözide: “Eger chet'ellik méhmanlar bu yighin'gha qatnishish arqiliq xitayning torni erkin qoyuwétishige yardemde bolimiz, dep oylighan bolsa xatalishidu” dégen.

Lékin bezi analizchilar, dunya öz - ara torliship ketken bügünki künde xelq'ara chong shirketlerni bazar qoghlishishtin tosush ré'alliqqa bek uyghun kelmeydighanliqini eskertip keldi.

Xitay dunyadiki kompyutér ishlitidighan adem eng köp dölet. Uningda 640 milyon etrapida adem kompyutér qollinidu. U xelq'ara chong shirketler üchün nahayiti zor bazar.

Emma chégrasiz muxbirlar teshkilatidiki bényamin isma'il, qurultayni bayqut qilishtin bashqa yol yoqluqini bildürdi. Uning körsitishiche, eger gherbtiki chong shirketler qurultaygha ishtirak qilsa, u xitayning meydanini qanunlashturup qoyidu.

Bényamin isma'il mundaq dédi: “Bu yerde biz xitayning torgha tutqan pozitisiyesini, uning uchur erkinlikige qoyghan cheklimisini qobul qilmaymiz, dégen signalni bérishtin, qurultayni bayqut qilishtin bashqa yol yoq dep qaraymiz. Qurultaygha qatnishish xitay da'irilirining herikitini qanunlashturghanliq. Chünki bu yighin'gha shi jinping we luwéy qatnishidu. Shi jinping qurultayning échilishida nutuq sözlep, xitayning pilanini bazargha salidu. Shunga, xitay hökümitining torni kontrol qilishi, uchurni kontrol qilishigha qarshi turushning birdin - bir yoli qurultaygha qatnashmasliqtur.”

Xitay axbarat wasitilirining ilgiri sürüshiche, wikipédiyening qurghuchisi jimiy wolis bilen tomson, roytérsning bash driktori jéymis klifton smis xitayning 2 - nöwetlik dunya intérnét qurultiyigha qatnishidiken.

Xitay re'isi shi jinping 16 - dékabir yighinning échilishida nutuq sözleydu. Xitay dölet kabinéti tor uchur ishxanisining bashliqi lu wéy 9 - dékabirdiki axbarat yighinida, qurultaygha rusiye bash ministiri médwidéf, pakistan bash ministiri nawaz shérif, qazaqistan bash ministiri kerim mesimof qatarliq shexslerning qatnishidighanliqini bildürgen.

Xitay hökümiti torning igilik hoquq da'irisige kiridighanliqini ilgiri sürüp, torni qandaq bashqurushqa bashqa döletler arilishalmaydighanliqini eskertip kelgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.