Dolqun eysa b d t kishilik hoquq kéngishi yighinida Uyghurlar mesilisini otturigha qoydi

B d t kishilik hoquq kéngishining 35-nöwetlik yighini 6-ayning 6-küni jenwede bashlandi.

Jenwede bu qétim ötküzülgen kishilik hoquq aliy kéngishi yighinigha dunya Uyghur qurultiyining bash katipi dolqun eysa ependi bilen qurultayning programma yétekchisi pitér irwénler qatnashqan. Bügün b d t da chaqirilghan “Iqtisadiy pilan we asiyadiki insan heqliri” namliq yighinda nutuq sözligen dolqun eysa ependi, nutqida, shi jinping textke chiqqandin buyan sherqiy türkistandiki insan heqliri depsendichilikining yüksek pellige chiqqanliqini ilgiri sürgen. 

Bu qétimqi yighin'gha qatnashqan d u q programma yétekchisi pitér irwén ependimu jenwedin ziyaritimizni qobul qilip, dolqun eysa ependining Uyghur wetinide yüz bériwatqan heqsizliqlar üstidin yéterlik derijide shikayetler qilghanliqini tilgha aldi. U mundaq dédi: “Dolqun eysa ependi öz nutqida nahayiti köp mezmunlar heqqide toxtaldi. Mesilen, xitay hökümitining Uyghurlarning d n a ewrishkisini yighishtiki yaman gherizi, chet'eldiki Uyghurlarni yurtigha qaytishqa mejburlap, ularning ata-ana, uruq-tughqanlirini görüge éliwélish mesilisi, taylandtiki Uyghur musapirliri mesilisi, Uyghurche isimlarni cheklesh qilmishi qatarliqlar. Uning nutqi yighin ehlining intayin jiddiy diqqitini qozghidi. Yighindin kéyin nurghunlighan döletlerning wekilliri dolqun eysa ependi bilen ayrim körüshüp, özlirini Uyghurlar heqqide téximu etrapliq melumatlar bilen teminleshni telep qilishti.”

Dolqun eysa ependi bügünki nutqida yene, nuqtiliq halda xitayning “Bir belwagh, bir yol” siyasiti üstidimu toxtalghan. 

4-Ayning 26-küni nyuyorktiki b d t yerlik milletler munbirining 16-nöwetlik yighinigha qatnishiwatqan dolqun eysa ependini yighinning 3-küni b d t din heydep chiqarghan idi. Xitayning bésimi bilen élip bérilghan bu heqsizliq eyni chaghda xelq'aradiki nurghunlighan kishilik hoquq teshkilatlirining qattiq naraziliqini qozghighan, köpligen teshkilatlar bayanatlar élan qilip, b d t ni eyibligen idi. 

Dolqun eysa ependi 12-iyun sözligen nutqida, xitayning yalghuz sherqiy türkistandila emes, gherb démokratik elliridimu insan heqlirini depsende qiliwatqanliqini tekitligen.

Jenwediki b d t sariyida bashlan'ghan bu qétimqi yighin 6-ayning 23-künige qeder dawamlishidighan bolup, etidin bashlap d u q xadimliri Uyghurlargha wakaliten yene köp qétim nutuqlar sözleydiken.