Edib haji mirzahid kérimi yene qamalghan: jaza mudditi 11 yil

Muxbirimiz shöhret hoshur
2018.11.09
Shair-Mirzahit-Kerimi.jpg Edib haji mirzahid kérimi.
RFA Listener

Qeshqer Uyghur neshriyatining pénsiyige chiqqan tehriri, edib haji mirzahid kérimi yéqinda 11 yilliq késilgen. Melum bolushiche uning késilishige “Yüsüp xas hajip” qatarliq romanliri we bir ton kiydürüsh murasimida qilghan sözi seweb bolghan. Edib 1959 ‏-yili, yeni 20 yash waqtida “Sanduq ichidiki bowaq” namliq shé'iri seweblik “Yerlik milletchi” bolup eyiblinip, 13 yil türmide yatqan we yette yil a'iliside nezerbend qilin'ghan idi. U bu yil sotlan'ghanda yéshi 80 ge ulashqan, salametliki bir qatar késellikler bilen chirmalghanken.

Qeshqer Uyghur neshriyatidin 14 kishining tutqun qilin'ghanliqi heqqidiki radiyomizgha kelgen inkasta, bu 14 kishining birining késilip bolun'ghanliqi, késilgen tutqunning ularning ichidiki yashta eng chongi bolghan sha'ir we yazghuchi haji mirzahid kérimi ikenliki bildürülgen idi. Qeshqerdiki saqchixanilargha élip barghan téléfon ziyaretlirimiz dawamida, yéqinda uning üstidin sot échilghanliqi delillendi. Emma xadimlar, haji mirzahid kérimining qanche yilliq késilgenliki heqqide melumat bérelmidi. Radiyomizgha kelgen inkasta, haji mirzahid kérimining “Yüsüp xas hajip”, “Judaliq”, “Mirza ababekri”, “Sultan se'idxan” we “Sultan abdurishitxan” qatarliq besh romani seweblik tutqun qilin'ghanliqi ilgiri sürülgen. Inkasta yene mezkur romanlarda, Uyghurlarning seltenetlik hayati, yeni qaraxaniylar dewri we se'idiye xanliq dewri téma we arqa körünüsh qilin'ghan bolghachqa, bu kitablarning nöwettiki siyasiy shamalda, gumanliq kitablarning eng béshidin orun alghanliqi eskertilgen.

Aldinqi küni ziyaritimizni qobul qilghan qeshqerdiki bir siyasi-qanun sahesidiki xadimmu, qeshqer Uyghur neshriyatidin tutulghanlar ichide, mesilisi eng éghir dep qaralghan kishining haji mirzahid kérimi ikenlikini ashkarilidi. 

Matériyallarda tonushturulushiche bu yil 80 yashqa kirgen haji mirzahid kérim 1958 ‏-yili sabiq shinjang institutini püttürgen. 1959 ‏-Yili Uyghur jem'iyitide zor daghdugha peyda qilghan “Sanduq ichidiki bowaq” dégen shé'iri seweblik yerlik milletchilik bilen eyiblinip késiwétilgen. 13 Yilliq türme hayatini bashtin kechürgen edib, 1972 ‏-yildin 1979 ‏-yilghiche nezerbend astida yashighan. 1981 ‏-Yili qeshqerdiki Uyghur ottura mektipide oqutquchiliq qilghan. U, 1983 ‏-yildin pénsiyige chiqqan'gha qeder qeshqer Uyghur neshriyatida muherrir bolup ishligen. Radiyomizgha kelgen inkasta edibning özige ton kiydürülüsh murasimida qilghan sözidin mesile tépilghanliqi eskertilgen. Tor arxiplirini axturghinimizda, 2015 ‏-yili qeshqerde sha'ir mirza kérimige ton kiydürüsh murasimi ötküzülgenliki we murasimda bu sha'irgha atap yézilghan shé'irlar oqulghanliqi hem sha'irningmu bu murasimda söz qilghanliqi melum boldi. Qeshqerdiki siyasiy-qanun xadimi, mirzahid kérimining tutulushigha bir ton kiydürüsh murasimida qilghan söziningmu bir seweb qilin'ghanliqini ashkarilidi. Ashkarilinishiche, 20 yash waqtida tunji qétim késilip 20 yilgha yéqin hayatini türme we nezerbend astida ötküzgen edib, bu qétim 80 yéshida 11 yilliq késilgen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.