Uyghur diyaridiki 2 yérim milyon kishining shexsiy uchurliri pütünley ashkarilan'ghan

Gollandiyediki bir neper intérnét mutexessisining bildürüshiche, Uyghur diyaridiki 2 yérim milyondin artuq kishining chiray perqlendürüsh téxnikisi arqiliq xitayning sün'iy eqil kontrol sistémisigha kirgüzülgen shexsiy uchurliri pütünley ashkarilinip ketken.

Bu xewer bügün etigen, yeni 17-féwral roytérs agéntliqi, “Jenubiy xitay etigenlik pochtisi”, “El-jezire” we “Amérika awazi” qatarliq köp sandiki dunyawi taratqularda ulap xewer qilindi.

Xewerde déyilishiche, gollandiyediki GDI fondining tor bixeterliki mutexessisi wéktor géwérs aldinqi küni tasadipiy halda shénjéndiki bir xitay yuqiri téxnika shirkitining sandani, yeni sanliq melumat ambirida saqliniwatqan milyonlighan kishilerning shexsiy uchurlirini bayqighan. Mezkur sandanda Uyghur diyardiki 2 yérim milyondin artuq kishining kimlik nomuri, isim-familisi, jinsi, adrési, tughulghan yil-ay-küni, ish orni hemde ularning ötken 24 sa'et ichidiki chiray tonush téxnikisi arqiliq kaméra arxipigha yollan'ghan heriket haliti we yürüsh-turushi qatarliq shexsiy uchurliri xatirisi bar iken.

Xewerde déyilishiche, bu peqet xitaydiki sün'iy eqil we yuqiri téxnika uchur sistémisi bilen shughullinidighan birla shirketning sandanining tasadipiy ashkarilinishi iken. Xitay taratqulirining ilgiri sürüshiche, xitay hökümet terep nöwette shénjéndiki mezkur shirketke qarita jiddiy halda tekshürüsh élip barmaqtiken.

Radiyomiz 2016-yilining axirliridin bashlap xitay hökümitining “Omumiy xelq salametlik tekshürüshi” dégen nam astida Uyghur diyaridiki yerlik ahalilerning shexsiy uchurliri, yeni ularning qan ewrishkisi, chiray körünüshi, köz almisi we köz qarichuqi, a'ile ezaliri we uruq-tughqanlar zenjiri shundaqla bashqa her türlük xususiy uchurlirini arxiplashturuwatqanliqi heqqide köpligen melumatlarni ashkarilighan idi. Uningdin bashqa xitay da'irilirining oxshash waqitta yene Uyghur diyardiki barliq matorluq qatnash wasitilirige iz qoghlash apparati ornatqanliqi, shexslerning yanfonlirigha hökümet meblegh sélip ishlep chiqqan kontrol eplirini qachilighanliqi melum bolghan idi.

Uyghur diyaridiki 2 yérim milyon kishining xitay hökümitining yuqiri téxnikiliq kontrol sistémisida saqliniwatqan shexsiy uchurlirining ashkarilinishi xelq'arada küchlük ghulghula qozghidi. Bu xewer xitay hökümitining Uyghur diyarida milyonlighan Uyghur, qazaq we bashqa yerlik musulman xelqlerni jaza lagérlirigha qamap, insaniyetke qarshi jinayet sadir qiliwatqanliqi ilgiri sürülüwatqan, xelq'ara jem'iyetning xitaygha bolghan inkasi küchiyiwatqan bir mezgilde ashkarilandi.

Közetküchiler, shénjéndiki peqet birla xitay shirkitining sandanida saqliniwatqan Uyghur diyaridiki 2 yérim milyon kishining shexsiy uchuri bizge xitay hökümitining Uyghur diyarida ghayet zor yuqiri téxnikiliq kontrol sistémisini qurup bolghanliqini, emdi dunya buninggha dawamliq süküt qilsa insaniyet tarixidiki mölcherligüsiz bir meydan paji'ening yüz bérishidin saqlan'ghili bolmaydighanliqini körsitip bermekte, dégenlerni ilgiri sürmekte.