2 - Qétimliq hökümde ilham toxtining yenila muddetsiz qamaqqa höküm qilinishi eyibleshke uchridi

Muxbirimiz méhriban
2014.11.21
ilham-toxti-sot-hokum.jpg Uyghur ziyaliysi ilham toxti xitay soti teripidin “Döletni parchilash” jinayiti bilen muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghan. 2014-Yili 23-séntebir, ürümchi.
CCTV


Uyghurlarning qanuniy heqlirini telep qilghanliqi üchün bu yil 15 - yanwar tutqun qilin'ghan Uyghur ziyaliysi ilham toxti, atalmish“Döletni parchilash” jinayiti bilen eyiblinip,23 - séntebir ürümchi ottura soti teripidin muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghandin kéyin, u naraziliq erzi sun'ghan idi. Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sot jüme küni ilham toxti qamalghan türmide qayta höküm élan qilip, ilham toxtini yenila muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilip uning barliq mal - mülkining musadire qilinidighanliqini uqturdi. Sotning bu qarari ilham toxti we bu sottin xewerdar bolghanlar teripidin “Adaletsiz sot” dep eyiblenmekte.

21 - Noyabir küni Uyghur aptonom rayonluq jama'et xewepsizlik nazaritining qamaqxanisida échilghan 2 - qétim höküm élan qilish sotigha, ilham toxtining uruq - tughqanliridin uning akisiningla qatnishishigha ruxset qilin'ghan. Emma, ilham toxtining ayali güzelnurning höküm chiqirish sotigha qatnishish telipini ret qilin'ghan.

Ziyaritimizni qobul qilghan ilham toxtining ayali güzelnur xanim, yuqiri sotning ürümchi ottura sotining esli hökümini küchke ige qilip, ilham toxtini yenila muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilin'ghanliq xewiri özini qattiq ümidsizlendürgenlikini bildürüsh bilen bille, shu tapta sotqa qatnashqan ilham toxtining akisi we adwokatlardin sotning emeliy ehwalini bilish üchün, ularning télifonini saqlawatqanliqini, we eng téz arida adwokatlar bilen alaqiliship naraziliq erzi sunushni oylishiwatqanliqini bildürdi.

Sottin kéyin ilham toxtining adwokatliri li fangping we lyu shawyüenlermu ziyaritimizni qobul qilip, Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sotning qararini eyiblep, da'iriler achqan bu sotni özliri qatnashqan “Eng adaletsiz sot” dep qaraydighanliqini bildürdi.

Adwokat li fangping ependi ilham toxtining höküm élan qilin'ghan chaghdiki inkasi heqqide toxtilip mundaq dédi:“ Yuqiri sotning hökümini anglighandin kéyin ilham toxti intayin qattiq hayajanlandi. U naraziliqini ipadilep, bu adaletsiz höküm, bu qanunni buzghanliq! dep waqiridi we özining dawamliq naraziliq erzi sunidighanliqini bildürdi.”

Li fangping yene sotning barliq meshghulatlirining xelq'ara qanun'ghila emes, hetta xitayning özi belgiligen qanuniy belgilimilergimu emel qilmighanliqini ipadilep,“Ular yeni Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sot pütkül sot meshghulati özi tüzgen qanuniy belgilimilergimu emel qilmidi. Sotqa anglighuchilarning qatnishishigha ruxset qilmidi. Kéyin bizning qayta - qayta telep qilishimiz netijiside, ilham toxtining akisi we yenggisining sotqa qatnishishigha qoshuldi. Biz ularning esli hökümni saqlap qalidighanliqini ilgirila perez qilghan iduq. Biz bu délo toghriliq yuqiri sot mehkimisi bilen alaqe qilishqa bashlighan künimizdin bashlap pütkül meshghulat basquchlirida qanuniy tertiplerge emel qilinmidi. Ularning telipi bilen ilham toxti yuqiri sotqa naraziliq erzi sunushtiki seweblerni izahlap 100 nechche betlik pikrini yézip chiqti. Emma sotchi bu matériyallarni öz qoligha tapshurup almay turupla qayta höküm chiqirish waqtini békitti. Sot da'iriliri mushundaq muhim matériyallarni hetta körüp chiqishnimu xalimidi! ularning höküm élan qilish jeryanining özidila qanuniy belgilimilerge xilap nurghun yochuqlar ashkara körünüp turidu” dédi.

Yardemchi adwokat lyu shawyüen bu qétimqi höküm élan qilish sotigha qatnashturulmighan. U ilham toxtining akisidin yuqiri sotning eslidiki hökümni saqlap qalghanliq qararini anglighanliqini bildürüp,“Men ilhamning akisigha téléfon bérip, yuqiri sotning eslidiki hökümini saqlap qalghanliq qararini anglidim. Perez qilghinimdek boldi. Ular adil höküm chiqarmidi. Chünki ular déloning heqiqiy ehwalini tekshürmeyla höküm chiqardi. Ilham toxti ilgiri manga höküm küchke ige qilin'ghandin kéyin dawamliq naraziliq erzi sunidighanliqini bildürgen idi. Emdi uning a'ilisidikiler naraziliq erzi sunushqa teyyarliniwatidu. Chünki qanun adaletni yaqlishi kérek!” dédi.

Uzundin buyan Uyghur weziyitini yéqindin közitip kéliwatqan siyasiy analizchi élshat ependi bolsa, Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sotning ilham toxtini muddetsiz qamaq jazasigha höküm qilish qararini küchke ige qilghanliqigha heyran qalmaydighanliqini bildürüp, xitay hökümitining Uyghurlar üchün sözligen, Uyghurlarning heq - hoquqini telep qilghan herqandaq bir Uyghurni xitay dölitining düshmini dep bili'idighanliqini tekitlidi.

Xitaydiki tonulghan kishilik hoquq pa'aliyetchisi xu jya ependimu da'irilerning ilham toxti üstidin chiqarghan adaletsiz hökümidin heyran qalmighanliqini, emma qattiq ghezeplen'genlikini bildürdi.

Xu jiya: “ Shinjang qan we ot bilen qaplan'ghan jay. Bir Uyghur ziyaliysi tinchliq yoli bilen, söhbet yoli bilen, öza - ara chüshinish yoli bilen mesilini hel qilmaqchi boldi. U Uyghurlarning wijdani idi. Adaletsizlik nurghunlighan Uyghurlarni radikalliq yolini tallashqa mejbur qilghinida, ilham toxti meydan'gha chiqip yenila tinchliqni, öz - ara chüshinishni teshebbus qildi, di'alog yoli bilen qan tökülüshni azaytishqa tirishti. Emma u hazir kommunist hökümet teripidin shepqetsizlerche ömürlük qamaqqa höküm qilindi. Mana bu bizge kompartiyining di'alog yolini qobul qilmaydighanliqini ispatlap berdi. Hazir Uyghurlar üchün öz awazini anglitish üchün zorawanliq yolila qaldi!” dédi.

Dunya Uyghur qurultiyining bayanatchisi dilshat rishit ependimu da'irilerning hökümi heqqide toxtilip: “Xitay da'irilirining ilham toxti heqqidiki qarari pütünley siyasiy meqsette chiqirilghan. Atalmish sot emeliyette peqet bir qanuniy resmiyet xalas. Bu nuqta xitay hökümitining Uyghurlar üstidin yürgüzüwatqan basturush siyasitining hergiz özgermeydighanliqini ispatlidi” dédi.

Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sotning Uyghur ziyaliysi ilham toxti dilosi üstidin chiqarghan qarari xelq'ara kishilik hoquq teshkilatliriningmu qattiq tenqidige uchridi. Jüme küni xelq'ara kishilik hoquqni közitish teshkilati, xelq'ara kechürüm teshkilati qatarliq köpligen kishilik hoquq teshkilatliri bayanat élan qilip, xitay hökümitini ilham, toxti üstidin chiqarghan qararini özgertishke chaqirdi. Biraq, xitay tashqi ishlar ministirliqi bayanatchisi xung léy jüme küni Uyghur aptonom rayonluq yuqiri sotning qararini aqlap “Junggo edliye da'ilirining qarari pakit we qanunlargha asasen chiqirilghan” dégen.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.