“Néme idi” : qachqun sha'irning özi heqqide éytqanliri

Nöwette amérikida yashawatqan Uyghur sha'iri tahir hamut öz ijadiyiti heqqide özining shexsiy tuyghuliri bilen milletning kolléktip yoshurun éngi arisida qelem tewritidighanliqini bildürdi. Söhbet témisi uning xitay türmiside azab chékiwatqan kesipdash dostlirigha yötkelginide sha'irning awazi boghulghan bolsimu, lékin yoshurushqa tirishatti. Undaqta, tahir hamut öz ijadiyiti we dostliri heqqide yene némilerni éytidu? buning jawabigha qiziqsingiz söhbetning tepsilatigha qulaq bergeysiz.

Aldi bilen tahir hamutning kimliki heqqide azraq toxtilip ötimiz. Sha'ir, rézhissor tahir hamut 1969-yili qeshqerde tughulghan. 1986-Yildin bashlap edebiy ijadiyetke qedem qoyghan. 1992-Yili merkiziy milletler instituti (hazirqi merkiziy milletler uniwérsitéti) ning Uyghur til-edebiyati kespini püttürgen. Hazirghiche ikki yüz parchidin artuq her xil zhanirdiki edebiy eserliri, terjime eserliri we maqaliliri türlük metbu'atlarda élan qilin'ghan.

Weten ichi we sirtida közge körünüshke bashlighan tahir hamut Uyghur éli weziyitining yamanlishishi we Uyghur ziyaliylirigha qaritilghan basturushning küchiyishige egiship ana yurtini térik étip musapirliq yolini tallighan. 

2017-Yili küzidin bashlap amérikigha kélip panahlan'ghan tahir hamut, öz ijadiyiti dawam dawamlashturup kelmekte.

Néme idi
Tahir hamut

Néme idi

Yiraqlardin, yaysiman suning arqa teripidin

Chüshüp qalmay, manga ésilip bille kelgini?

Sarghuch horgha yézilghan ajiz qesemmu

Qiypash aldi tereptiki tewekkülchilikmu

Yaki

Qoldin qolgha ötken qatmu-qat xirelikmu?

Bu künler

Üzük-üzük upuqlargha tolup ketti

Üzük-üzük!
Qéchish peslide

Chamadanning qat-qétigha yoshurunsa ten bérish

Ölchemdin éship ketse yaxshi guman

Barghanséri dawamlashsa tuyuq yol

Ikkinchi qewette toxtisa köch-köch

Néme idi

Sanga méning téxi tirik ikenlikimni bildürmigini?
Méning batinim bilen zahirim shu qeder addiy:

Ey qara köz,

Ichidin qiziridighan bir tüp derex

Tashqa aylinar méning yénimda.
Bir baghlam xushbuy adrasman

Ittik öser, poreklep échilar

Burunqi bir ishik tüwide.
2017-Yil 7-noyabir, washin'gton d s



Qeshqerge qaytish

Qeshqerning sirliq we natonush turqigha qarap

Ulughwar axshamlarning wehimisidin ténim shürküner.

Toy qilghan qizlar, bölünüp ketken dostlar, qurghaq bahar. 

Zémindin yoqalghan bir chimdim topa köz dégen:

Téléwizor, moxorka, kir paypaq, terjime arginali.

Kök köwrük we köktat baziri xire ésimde,

Söngeksiz mexluqtek yattim sozulup,

Qorsiqim ach, chirayim qara, qelbim qupquruq!

Lékin, yiraq ürümchide muzdek tashni chaynaydu biri, 

Közi, yüzi nem؛ aldida gunah, arqida xuda.

Qent salghan umachtin süzük hor chiqar,

Tok simida asta dessep quchqachlar yürer,

Pakar asmanda mudhish éghirliq,

Miskin qérilar, aljighan yashlar, hérismen balilar,

Üch yildila hemmisi qérip setliship ketti.

Qeshqer-qash bilen kirpik arisidiki deqiqe,

Quyash yüzige chaplan'ghan qeghez, menggülük qara siyah,

Konirighan, shelwerigen yara, bichare muhebbet.

Biraq, siz

Shamalni pomlap asman'gha étip, 

Andin manga qarap qoydingiz,

Xiyalimizda tenggidek töshüktin yamghur tamchilar.


1998-Yil mart, qeshqer

“Déngiz qoltuqi qirghiqi” (Gulfcoast) zhurnilining 2012-yilliq 24-san 131-bet