Uyghur mesilisi ednan oktar we xitay diplomatliri söhbitide

Ednan oktar yéqinda xitayning enqerede turushluq elchixanisidin bir hey'etni ishxanisida qobul qildi we sherqiy türkistan mesilisi toghrisida söhbet élip bardi.

Igilinishiche, ednan oktar xitay elchixana xadimliri yang yung we wang shiyawning bashchiliqidiki hey'et bilen uchrashqanda, Uyghurlargha alaqidar bir qanche telepni otturigha qoyghan we xitayning démokratiyilishishi hem zulumni toxtitish toghrisida bir qanche türlük teklip sun'ghan.

RFA/Arslan

Ednan oktar xitay hey'iti bilen uchrashqanliqi toghrisida “9A téléwiziye qanili” da söz qilip mundaq dédi:
Xitay hey'itidin néme üchün sherqiy türkistan xelqining zulumgha uchrawatqanliqini sorudum, elwette ular buni ret qildi. Xitay elchisidin, neq meydan téléwiziye programmigha chiqip u yerde zulum yoqluqini anglitishni we delil-ispatlarni körsitishni telep qildim, ular heyran qaldi we bu telepni xitay bash elchisige shundaqla istanbuldiki konsulxanigha yetküzidighanliqini bildürdi. Mushundaq qilsa yaxshi bolidu, chünki xitay biz üchün muhim, türkiye-xitay dostluqi muhim, eger türkiye-xitay dostluqi yaxshi bolsa, türk-islam birlikining derwazisi échilidu, islam dunyasi, türkiye we türk dunyasi döletliri xitayni qollaydu, xitaymu islam dunyasini, türk dunyasi we türkiyini qollaydu, mushundaq qilghanda chong bir qedem bésilghan bolidu, elwette xitay uningdin qorqushqa, endishe qilishqa pütünley xatime bérishi kérek.

Ednan oktar xitay elchisige sun'ghan tekliplirini bildürüp mundaq dédi:
Xitayda yawropagha oxshash démokratiye bolsun dédim. Xitayda ölüm jazasining bikar qilinishi telep qildim we bularni xitay hökümitige yetküzüshni tewsiye qildim. Ular ölüm jazasini emeldin qaldurushning qiyin bir jeryan ikenlikini bildürdi. Emma her qandaq ehwalda ölüm jazasi bolmasliqi kérek. Xitay elchisidin yene bir qétimliq uchrishishni téléwiziye qanilining neq meydan programmisida élip bérishni telep qildim. Mushundaq qilsaq tesiri bolidu dep oylaymen.

Ednan oktar téléwiziye qanilida bergen bayanatida “Qizil xitay qizil rengni kommunizmdin alghan bolup, oxshash waqitta musulman türk qérindashlirimizning qénini töküsh bilen qizil reng boldi. Bu zulum yene qachan'ghiche dawam qilidu? xitay hem qanxorluqtin hem u yerde cheksiz küch qollinip qetli qilin'ghan qérindashlirimizning qatili bolushtin qachan waz kéchidu?” dégen'ge oxshash so'allarni sorighanliqini bayan qildi.

Ednan oktar merkizi istanbulgha jaylashqan “Ilmiy tetqiqat wexpi” ning re'isi shundaqla “9A téléwiziye qanili” ning sahibi. Ednan oktar 100 din artuq kitab we nechche yüz parche ilmiy tetqiqat maqalisi yazghan yazghuchi. Ednan oktar her küni dégüdek “9A téléwiziye qanili” da neq meydandin tarqitilidighan programmigha qatniship dunyaning siyasiy weziyiti, musulmanlar duch kéliwatqan mesililer we türkiye siyasitidiki özgirishler toghrisida bes-munazire élip baridu we pikir-qarashlirini otturigha qoyidu.

Ednan oktar Uyghur mesilisigimu jiddiy köngül bölüp kéliwatqan shexs bolup, pat-pat téléwiziye qanalliridiki programmilirida Uyghurlar we sherqiy türkistan mesilisi toghrisida alahide toxtilip ötidu. Uning “Kommunist xitayning zulum siyasiti we sherqiy türkistan” namliq kitabi neshr qilindi. Uningdin bashqa yene “Sherqiy türkistan” namida mexsus tor béti bolup, bu tor békette Uyghurlar we sherqiy türkistan mesilisi toghrisida maqale hem söhbet xatirisi élan qilip kelmekte.

“Kommunist xitayning zulum siyasiti we sherqiy türkistan” namliq kitabta yézilishiche, ednan oktar, 1956-yili enqerede tughulghan, bashlan'ghuch we ottura mekteplerni enqerede oqughandin kéyin istanbul mimar sinan güzel-sen'et fakultétida we istanbul uniwérsitéti pelsepe bölümide oqughan. 1980-Yillardin bashlap iman-islam, ilmiy we siyasiy sahelerde “Harun yehya” ismi bilen nurghun kitab we ilmiy maqale yazghan ednan oktarning 45 ming betlik bir mejmu'esi bar bolup, bu mejmu'e dunyadiki Uyghur qatarliq 60 tin artuq tilgha terjime qilin'ghan.

Igilinishiche ednan oktar Uyghur diyarigha mexsus adem ewetip u yerni közitip, Uyghurlarning ehwalini tekshürüp kelgen.

Endan oktar buningdin ilgiri xitay hey'iti bilen bir qanche qétim uchrashqan we Uyghur mesilisi toghrisida söhbetleshken.