Uyghur yashliri Uyghur dewasini türkiyede qandaq anglitish heqqidiki köz qarashlirini otturigha qoydi

Ixtiyariy muxbirimiz erkin tarim
2018.07.17
yashlarni-terbiyelesh-kursi-2018-turkiye-3.jpg D u q ijra'iye hey'iti re'isi ömer qanat ependi “Uyghur yashlirini démokratiye we kishilik hoquq bilimliri bilen terbiyelesh” kursida riyasetchilik qilmaqta. 2018-Yili 15-iyul, istanbul.
RFA/Erkin Tarim

13-Iyuldin 15-iyulghiche dunya Uyghur qurultiyining uyushturushi, amérikidiki démokratiyeni ilgiri sürüsh fondining yardimi bilen istanbul ramada méhmanxanisida ötküzülgen Uyghur yashlirini démokratiye we kishilik hoquq bilimliri bilen terbiyelesh kursigha türkiyening herqaysi uniwérsitétlirida oquwatqan 40 etrapida Uyghur yash qatnashti. Ular, amérika qoshma shtatliri, gérmaniye, bélgiye we türkiyedin teklip qilin'ghan mutexessisler bergen léksiyeni anglighandin kéyin, eng axirqi künde guruppilar boyiche muzakire ötküzülüp, muzakire netijiliri otturigha qoyulup ötüldi. Guruppa boyiche otturigha qoyulghan teklipler, kursta ögen'gen nezeriyeni türkiyening emeliyitige maslashturup turup, qandaq Uyghur siyasiy we kishilik hoquq dawasi élip bérish bilen munasiwetlik boldi.

Kursqa ishtirak qilghan hazirghiche dadisidin xewer alalmighan kastamonu uniwérsitéti tarix kespi oqughuchisi subhinur ömer xanim muzakire guruppisi namidin sözlep, Uyghur dawasini tesirlik anglitish üchün shexsiy sergüzeshtliridin bashlap anglitish kéreklikini, özining bir oqughuchi bolush süpiti bilen Uyghurlarning tragédiyesini özi oquwatqan wilayitide qandaq anglatqanliqini bayan qildi.

Subhinur ömer xanim türkiyening démokratiyelik, köp partiye tüzümidiki bir dölet ikenlikini, shunga türkiyede peqetla hakimiyet béshidiki partiyegila ésiliwalmay, barliq partiyelerge, bolupmu xelqqe köprek tonushturush kéreklikini bayan qildi.

Subhinur ömer Uyghur siyasiy dewasini türkiyede anglitish arqiliq türk xelqining, jümlidin türkiye hökümiti we her qaysi partiye hem ammiwi jem'iyetlerning Uyghurlarning duch kéliwatqan qismetlirige köngül bölüshi, Uyghurlargha bolghan hésdashliqi we qollishini qolgha keltürüsh mumkinlikini tekitlidi.

Arqidin ikkinchi guruppigha wakaliten uniwérsitét oqughuchisi abdusemet sözlep, Uyghurlarning öz wetini we millitining erkinliki, siyasiy, démokratik we kishilik hoquqlirini qolgha keltürüsh üchün türkiye we xelq'araning qollishini qolgha keltürüsh heriketliri türkiyede 1950-yillardin tartip, teshkilatlar teripidin élip bériliwatqanliqini, bundin kéyin teshkilatlardin ayrim shexslerningmu élip bérishi kéreklikini bundaq bolghanda téximu ünümlük bolidighanliqini bayan qildi.

Kursqa qatnashqan oqughuchilar muzakire jeryanida özlirining ata-anilirining lagérgha élip kétilgenlikini, buni türkiyede qandaq anglitish kérekliki toghrisida pikir yürgüzdi. 3-Guruppigha wakaliten sözligen türkiyening qehremanmarash shehiridiki sütchi imam uniwérsitéti oqughuchisi iparxan aldi bilen lagérgha solan'ghan kishilerning tizimlikini turghuzushning shert ikenlikini tekitlidi.

Melumki, hazirghiche bir milyondin artuq Uyghur we qazaq hem bashqilarning terbiyelesh lagérlirigha élip kétilgenliki qeyt qilinsimu, lékin kishilerning melum sandiki tizimlikini turghuzush, yighiwélish lagérlirida némiler boluwatqanliqi heqqidiki uchurlarni toplash qiyin bolmaqta idi.

D u q ötküzgen yashlarni démokratiye we kishilik hoquqi bilimliri bilen terbiyelesh kursining axirqi küni 3-guruppigha wakaliten söz qilghan melum nir uniwérsitét oqughuchisi muhemmet tursun ependi Uyghurlarning weziyitining éghir ikenlikini, buni türkiyede anglitish üchün oxshimaydighan ussullardin paydilinish kéreklikini otturigha qoyup ötti.

Türkiyediki herqaysi uniwérsitétlardin kélip bu kursqa ishtirak qilghan oqughuchilarning guruppilar boyiche otturigha qoyghan köz qarashlirini 4 oqughuchi bayan qilip ötkendin kéyin bu kursqa riyasetchilik qiliwatqan d u q ijra'iye hey'iti re'isi ömer qanat ependi oqughuchilarning yolni yiraq körmey 3 kün kursqa ishtirak qilghanliqigha rehmet éytish bilen birlikte, buningdin kéyinmu öz'ara alaqe qilip turushni telep qildi.

Uyghur yashlirini démokratiye we insan heq we hoquqliri bilimliri bilen terbiyelesh kursigha amérika qoshqa shtatliri, gérmaniye, we türkiyediki d u q ning bezi rehberliri we xadimliridin sirt, türkiyening herqaysi uniwérsitétlirida oquwatqan 40 Uyghur oqughuchi qatnashti. Uyghur yashlirini démokratiye we kishilik hoquqliri bilen terbiyelesh kursi tunji qétim türkiyede ötküzülgen bolup, 17-qétimliqi bu yil 10-ayda kanadada échilidiken.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.