Közetküchiler: “Xitayning atalmish ‛shinjang axbarat yighini‚ uning ‛Uyghur irqiy qirghinchiliqi‚ diki jinayi jawabkarliqini échip berdi”

“Uyghur sot kollégiyesi” ning tunji qétimliq ispat anglash yighinida lagér shahiti méhrigül tursun xanim guwahliq bermekte. 2021-Yili 6-iyun.

Londonda 4-iyondin 7-iyun'ghiche dawam qilghan “Uyghur sot kollégiyesi” ning tunji qétimliq ispat anglash yighinida, guwahchilarning bergen küchlük ispatliri herxil tillardiki xelq'araliq axbarat wasitiliride bash bettin orun aldi. Bu qétimqi musteqil ammiwiy sotta 30 din artuq guwahchi we mutexessisler yazma we aghzaki shekilde guwahliq berdi.

Xitayning döletlik axbarat qanalliri “Uyghur sot kollégiyesi” ning bu qétimliq ispat anglash yighinigha, bolupmu neq meydanda guwahliq bergen guwahchilar we mutexessislerge qaratqan hujumlirini toxtatmidi. Xitay da'iriliri 9-iyun mexsus axbarat élan qilish yighini échip, “Uyghur sot kollégiyesi” ning ispat anglash yighinini “Bir meydan tiyatér” dése, xitayning lagér sistémisi üstidin guwahliq bergen guwahchilarni “Artis” lar dep haqaret qildi.

Emeliyette “Uyghur sot kollégiyisi” xitay hökümitinimu londondiki ispat anglash yighinigha qatniship özini aqlashqa, özini qoghdaydighan herqandaq delil-ispatliri bolsa neq meydanda körsitishke dewet qilghan idi. Halbuki, xitay tereptin héchqandaq bir jawab kelmigen. Eksinche xitay hökümiti asassiz halda bu sotni qarilap, mezkur sotta guwahliq bergüchilerning uruq-tughqanlirini mejburiy sözlitip, ularning guwahliqlirini yalghan'gha chiqirghan. Hetta ularning shexsiyitige hujum qilghan. Xitayning bu xil qilmishliri nöwette xelq'araning küchlük diqqitini qozghimaqta.

Xitay hujum nishani qilghan lagér shahidliridin tursun'ay ziyawudun bilen méhrigül tursun qatarliqlar ziyaritimizni qobul qilip, xitayning bu qilmishlirigha inkas qayturdi. Ular özlirige qarshi sözlitilgen we görüge élin'ghan uruq-tughqanlirining mejburiy halda xitay hökümiti toqup chiqip teyyarlighan yalghan hékayilerni oqup bérishke zorlan'ghanliqini pash qildi.

Xitay hökümitining londondiki “Uyghur sot kollégiyesi” ning tunji qétimliq ispat anglash yighinigha qarshi xéli burunla teyyarliq körgenliki melum. Londondiki sotta xitayning rayondiki “Irqiy qirghinchiliqi” we “Insaniyetke qarshi jinayetliri” üstidin pakitliq ispatlarni bergen sayragül sawutbay, tursun'ay ziyawudun, méhrigül tursun qatarliqlarning biwasite uruq-tughqanlirini, shundaqla zumret dawutning 5-akisi abduxélil dawutni zorlap qaytidin sehnige chiqarghan.

Zumret akisining xitay teripidin qayta-qayta bu xil yalghan guwahliqqa mejburliniwatqanliqidin intayin köngli yérim bolsimu, u bu heqte qayta toxtilishning ehmiyiti yoqliqini bildürdi. U londondiki ammiwiy sotning xitayning jinayitini échishqa yéterlik ispat bilen teminligenlikini we sotning ünümlük bir qarar chiqirishigha ümid bilen qaraydighanliqini bildürdi.

Xitay yoqiriqi lagér shahidlirining uruq-tughqanliridin bashqa yene sotta xitayning türmilerdiki qiyin-qistaqliri üstidin guwahliq bergen mexmut tewekkül, xitayning nopus qirghinchiliqi jinayiti'i heqqide ispat bergen shemshinur abdughopurlarningmu uruq-tughqanlirini ulargha qarshi sözletken.

Xitay bu nöwetlik “Muxbirlarni kütiwélish yighini” namidiki bu sehnige qanchilik teyyarliq qilghan bolmisun, emma ularning bu “Teshwiqat oyuni” ning arqisidiki yalghanchiliqi chet el muxbirlirining közidin qéchip qutulalmighan.

En'giliye ITV xewerlirining asiya xewerliri muxbiri débi édward xitayning sehnileshtürülgen axbarat élan qilish yighinigha baha bérip: “Eyibleshni bashqa usul bilenmu otturigha qoyushqa bolatti. Emma xitay bügün etigende élip barghan bu axbarat élan qilish yighini tiyatér sheklide aldin répitis qilin'ghan bir sinariyedin bashqa nerse emes,” dégen.

Nöwette ijtima'iy tartqularda xitayning bu axbarat yighinida mejburiy sözletken Uyghurlarning keypiyatidiki binormalliqlar, ularning teb'i'iy bolmighan haliti, titrigen awazliri we maslashmighan intunatsiyeliri heqqide türlük analizlar dawam qilmaqta.

Dunya Uyghur qurtultiyining mu'awin re'isi perhat yurungqash ependi ziyaritimizni qobul qilip, xitayning bu atalmish “Axbarat élan qilish yighini” da ustiliq bilen “Oyun” oynimaqchi bolup chandurup qoyghanliqini, xitayning saxtiliqlirining dunyaning közidin qéchip qutulalmighanliqini tekitlep ötti.

Perhat ependi “Xitayning bundaq bir oyunni oynashqa mejbur bolushining özi, uning londondiki musteqil sotta özining jinayi jawabkarliqqa tartilghuchi salahiyitini étirap qilghanliqi bilen oxshashtur,” deydu.

“Uyghur sot kollégiyisi” 9-ayda ikkinchi qétimliq ispat anglash yighini ötküzüdighanliqi melum. Mezkur sot axiriqi doklatini bu yil 12-ayda élan qilishni pilanlimaqtiken.