Gérmaniye parlaméntida jaza lagérliri toghriliq guwahliq bérish yighini ötküzüldi

Ixtiyariy muxbirimiz ekrem
2020.11.18
sayragul-germaniye-guwahliq.jpg Gérmaniye parlaméntida kishilik hoquq we insaniy yardem komitétining uyushturushi bilen ötküzülgen mexsus “Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq guwahliq bérish yighinida jaza lagérliri shahiti, hazir shiwétsiyede yashawatqan sayragül sawutbay guwahliq bermekte. 2020-Yili 18-noyabir.
RFA/Ekrem

18-Noyabir gérmaniye parlaméntida ötküzülgen “Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq yighinda jaza lagérliri mesilisi muhim téma boldi.

6-Noyabir gérmaniye parlaméntida 2018-2019-yilliri dunya miqyasida yüz bergen étiqad erkinlikining tajawuzlargha uchrash mesilisini muzakire qilishqa béghishlan'ghan “Diniy erkinlikning dunyadiki weziyiti” namliq yighin ötküzülüp, xitayning jaza lagérliri mesilisi muhim téma qatarida otturigha qoyulghan idi. Bügün 18-noyabir küni gérmaniye parlaméntida yene kishilik hoquq we insaniy yardem komitétining uyushturushi bilen mexsus “Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq guwahliq bérish, muhakime qilish yighini ötküzüldi. Yighin'gha jaza lagérliri shahiti, hazir shiwétsiyede yashawatqan sayragül sawutbay, d u q re'isi dolqun eysa qatarliqlar teklip bilen qatnashti.

Xitaydin taralghan koruna wirusining ikkinchi qétimliq yuqiri dolquni seweblik yawropadiki bir qisim döletlerde chigralar qamal qilin'ghan, hemme yerde jiddiy tekshürüshler dawam qiliwatqan bir zamanda, xitayning jaza lagérliri toghriliq guwahliq bérish üchün alayiten shiwétsiyedin gérmaniye paytexti bérlin'gha yétip kelgen sayragül sawutbay xanim bügün ziyaritimizni qobul qilghanda “Sherqiy türkistan xelqining dert-elemlirini yene bir qétim anglitish pursitige érishkenlikimdin xushalmen,” dégenlerni tilgha aldi.

Bügün gérmaniye parlaméntida ötküzülgen “Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq bu yighin'gha gérmaniye kishilik hoquq komitétining re'isi guydi yensén xanim riyasetchilik qildi. Yighin'gha hakimiyet béshidiki xristi'an démokratlar partiyesi we xristi'an sotsiyal partiyesi, yéshillar partiyesi, sotsiyal démokratlar partiyesi, erkin démokratlar partiyesi, solchillar partiyesi qatarliq partiyelerning parlaménttiki ezaliri, rehberliri ishtirak qilghan idi. Yighinda söz alghan bezi partiyelerning parlaménttiki ezalirimu sözliride xitayning jaza lagérliri siyasitini qattiq eyiblep, gérmaniye hökümitining buninggha qarita ünüm béridighan tedbirlerge muraji'et qilishini telep qilishti.

Bu qétimqi yighin'gha sherqiy türkistan wekilliridin bashqa xongkongluqlar, tibetlikler, teywenlikler, xitay démokratliri we merkizi gérmaniyede bolghan kishilik hoquq teshkilatlirining rehberliri, wekillirimu qatnashti. Ularmu özliri uchrighan xitay bésimi, tehditi we zulumliri toghrisida guwahliq berdi, shikayetler qildi.

Xitayning jaza lagérliri toghrisida guwahliq bérish nöwiti sayragül sawutbaygha kelgende, u özining jaza lagérlirida béshidin ötkenlirini, körgen-bilgenlirini sözlep, xitay hakimiyitining sherqiy türkistan xelqi üstidin élip bériwatqan étnik qirghinchiliqlirini yorutup berdi. Sayragül sawutbay bu heqte toxtalghanda, özining bu qétimqi yighinda gérmaniye hökümitige 3 türlük telepini otturigha qoyghanliqini, buning birining xitayning sherqiy türkistan xelqi üstidin yürgüzüwatqan basturushlirini gérmaniye hökümitining “Irqiy qirghinchiliq” dep tonushini telep qilishtin ibaret bolghanliqini eskertti.

“Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq yighin'gha bügün myunxén shehiridin yétip barghan d u q re'isi dolqun eysa ependimu qatnashqan bolup, u yighin meydanidin bu heqte ziyaritimizni qobul qilghanda, yighinning tesirlik ötkenlikini hemde gérmaniye hökümitining yéqinqi mezgillerdin buyan sherqiy türkistan mesilisige barghanséri jiddiy köngül bölüshke bashlighanliqini tekitlidi.

Gérmaniye parlaméntida ötküzülgen “Xitaydiki kishilik hoquq weziyiti” namliq bu yighinda nachar bir hadise yüz berdi. Yeni bu yighin'gha terjimanliq üchün bir xitay teklip qilin'ghan bolup, sayragül sawutbay buningdin narazi boldi hemde tunji sözini gérmaniye parlaménti uyushturghan bu yighinda xitay cheklewatqan ana tilida sözliyelmigenliki üchün epsuslinidighanliqini bildürüsh bilen bashlidi. D u q re'isi dolqun eysa ependimu yighin bashlinishtin ilgiri yighin uyushturghuchilargha qattiq naraziliqini bildürgen.

Bu yighinda elwette xitayning jaza lagérliri siyasitining mewjudliqini inkar qilmighan bolsimu, uni xitay bilen parallél halda “Kespiy terbiyilesh merkizi” dep atap, xitayning siyasetlirini aqlap we yaqlap chiqqan kishilermu boldi. Bu heqte kéyinki programmilirimizda melumat bérishke térishimiz.

Pikir qoshung

Radi'oning ishlitish shertlirige asasen, pikirliringiz tekshürgüchiler teripidin testiqlinishi we muwapiq derijide tehrirlinishi tüpeyli, tor bette derhal peyda bolmaydu. Siz qaldurghan mezmun'gha erkin asiya radi'osi jawabkar bolmaydu. Bashqilarning köz qarishi we heqiqetke hörmet qilishingizni soraymiz.