Qazaqistanda bu yil 740 neper bala Uyghur mekteplirini tamamlidi

10-We 12-iyun künliri qazaqistandiki qazaq, rus, özbék, Uyghur we tajik tillirida oqutulidighan barliq ottura mekteplerde ottura bilim guwahnamisini tapshurush murasimliri bolup ötti. Qazaqistan bilim we pen ministirliqi melumatlirigha qarighanda, bu yili memliket boyiche ottura mektepni 130 ming qiz, yigit tamamlighan bolup, shularning 740 nepirini Uyghur mektepliri uchumkarliri teshkil qilidu. 250 Minggha yéqin Uyghur yashawatqan qazaqistan boyiche 14 Uyghur tilida we 49 arilash, yeni oqush Uyghur, qazaq we rus tillirida yürgüzülidighan mekteplerde ottura hésabta 15 ming etrapida Uyghur baliliri bilim alidu. Mezkur mektepler asasiy jehettin Uyghurlar zich olturaqlashqan almata shehiri we almata wilayitining panfilof, Uyghur, emgekchiqazaq, talghir nahiyilirige jaylashqan. Almata shehirining özide, yeni sheherning sultanqorghan, zarya wostoka we dostluq mehelliliride üch sap Uyghur mektipi mewjut bolup, ularda her oqush yili üch mingdin oshuq bala bilim alidu.

Almata shehiridiki ülgilik mekteplerning biri dostluq shehiride orunlashqan abdulla rozibaqiyéf namidiki 153-mektep-gimnaziyini bu yili 53 bala püttürdi. 12-Iyunda mezkur mektepte ötken tentenilik yighinda ene shulargha ottura bilim guwahnamiliri tapshuruldi. Uninggha oqughuchilar, mektep memuriyiti we kolléktipi, ata-anilar, ziyaliylar qatnashti. Murasimda sözge chiqqan péshqedem ziyaliylar yémélyan hoshurof, zérip molotof, qazaqistan Uyghurlirining jumhuriyetlik étno-medeniyet merkizi re'isining orunbasari, “Uyghur awazi” gézitining bash muherriri yérshat esmetof, dunya iqtisadi we xelq'ara munasiwetler institutining mudiri hakimjan arupof mektepni tamamlawatqan qiz, yigitlerning memliketning aldinqi qatarliq aliy oqush orunlirigha oqushqa chüshüp, öz kesiplirini igilep, millet üchün, qazaqistanning kélechiki üchün xizmet qilishigha ishench bildürdi. Ular shundaqla ana tilida oqushning ewzelliklirini, buningda ustazlarning chong töhpisi barliqini alahide tekitlep, mektep uchumkarliri we mu'ellimler kolléktipigha chong utuqlar tilidi. 

Radiyomiz ziyaritini qobul qilghan qazaqistan bilim ministirliqida uzun yillar ishligen péshqedem ziyaliylarning biri yémélyan hoshurofning pikriche, mezkur gimnaziyening peqet almata shehiri da'irisidila emes, belki jumhuriyet miqiyasidimu aldinqi qatarliq ülgilik mektepler qataridin orun élishi, uning shundaqla bu yili etiyazda birleshken döletler teshkilatining pen-ma'arip we medeniyet teshkilati terkibidiki mektepler qatarigha kirishi pütkül qazaqistanliq Uyghurlarni chong xushalliqqa chömdürgen. U her yili pütkül qazaqistandiki Uyghur mekteplirini tamamlawatqan qiz,yigitlerdin her xil kesip égilirining yétiship chiqiwatqanliqini, ularning her xil sahelerde emgek qilip, qazaqistanning omumiy tereqqiyatigha chong töhpe qoshuwatqanliqini otturigha qoyup, mundaq dédi: “53 Uchumkarning sözige qarighanda, oqughuchilarning her biri öz mutexessislikining kélechikini oylap, shuninggha teyyarlinip, chongqur bilim alghinini özlirining sözidin, mu'ellimlerning sözidin, méhmanlarning sözidin chüshiniwatimiz. Eger her bir ana tilida bilim bériwatqan mekteplerde mushundaq yaxshi ishlarni körüp tursaq, millitimizning kélechiki yaxshi bolidu, dep ishenchlik éytalaymen. Biz kélechekni oylisaq, biz yashlargha chongqur bilim bérip, ademgerchilikke, emgek söyüshke, imanliqqa terbiyilisek, bizning millitimizning kélechiki yaman bolmaydu.” y. Hoshurof bashqa milletler bilen bir qatarda Uyghur mektepliri uchumkarliriningmu kélechikining zor ikenlikini alahide tekitlidi. 

Uyghur ziyaliysi, Uyghur milliy medeniyitining tereqqiyatigha munasip töhpe qoshup kéliwatqan yurt aktiplirining biri zérip molotofning éytishiche, qazaqistandiki milliy ma'aripning güllinishide hem ene shu abdulla rozibaqiyéf namidiki mektepning shekillinishide hem rawajlinishida muhim rol oynighan shexsler ataqliq yazghuchi mesimjan zulpiqarof, meripetchiler télman baratof, hénipaxun baratoflar bolghan idi. Ular özlirining milliy ma'aripqa singdürgen bibaha emgiki arqiliq xelq ichide alahide hörmetke sazawer bolghan. Z. Molotof bolupmu mezkur 153-mektepning bügünki kündiki netijige yétishide merhum h. Baratofning hem uning shagirti, bügünki kündiki mektepning mudiri shawket ömerofning muhim rol oynighanliqini tekitlidi. U hazirmu Uyghur mekteplirining rawajlinishigha selbiy tesir yetküzüwatqan bezi ehwallarning bar ikenlikini körsitip, mundaq dédi: “Elwette, hazirmu selbiy ehwallar bar, balilirimizni ana tilida oqutushqa ayrim ata-anilar sus qaraydu. Men démekchimenki, bizning mektepni püttürgen balilar héchkimdin kem emes bolup, jem'iyette layiq ornini tépip kéliwatqinigha guwahchimen. Men ata-anilirimizgha öz perzentlirini Uyghur mektipige berse xatalashmaydighanliqini, bashqilardin kem bolmaydighanliqini tekitligüm kélidu.” 

Mezkur murasimgha qatnashqan ata-anilardin biri güzel obulowa ana tilida bilim élishning bügünki kündiki intayin muhim, pütkül millet teqdirini hel qilidighan mesile ikenlikini tekitlep, mundaq dédi: “Perzentlirimiz 11 yil ilgiri ana tilida bilim béridighan dunyagha meshhur Uyghur gimnaziyiside bilim élish meqsitide qedem teshrip qilghan idi. Bügün balilirimiz milliy qedriyetlirimizni öz boynigha singdürgen bilim yurtidin uchum bolush aldida turidu. Biz mushu yigit, qizlirimizgha ata,anilar namidin aq yol tileymiz. Ularni el-wetinimiz üchün xizmet qilidighan ezimetlerdin bolsun deymiz. Ustazlirimizgha sunmas irade tileymiz hem ulargha minnetdarliqimizni bildürimiz.” 

Almatadiki sulayman démirel namidiki uniwérsitétning dotsénti dilnur qasimowaning tekitlishiche, qazaqistanda Uyghur balilirining zaman telipige muwapiq köp tilliq bolup chiqish mesilisige alahide köngül bölünüp, bu jehette Uyghur tilining saqlinip qélinishi diqqet merkizide boluwatmaqta. U Uyghur mektepliride barliq penlerning ana tilida yürgüzülüwatqanliqini, kéyinki waqitlarda bezi penlerning qoshumche qazaq, rus we in'gliz tillirida yürgüzülsimu, ana tiligha bolghan diqqetning kémiyip ketmigenlikini ilgiri sürüp, mundaq dédi: “Bizning balilirimiz ana tilini öginiwatidu. Biz shuninggha nahayiti xushal. Uyghurlar qazaqistanda köp bolsimu, arilash milletler ichide yashaydu. Shu sewebtin tilimizni saqlap qélish muhim mesile. Tilimizni saqlap qalsaq, u waqitta özimizning kimlikini, özimizning alahidilikimizni saqlap qalalaymiz. Uyghur milliy mekteplerni püttürgen balilar omumen qazaqistan oqughuchiliri bilen teng bir riqabette turalaydu dégen gep.” 

D. Qasimowa bolupmu qazaqistanda Uyghurlarning öz erki bilen ana tilida bilim élishigha barliq imkaniyetlerning yaritilghanliqini, ularning Uyghur tilida bilim élish arqiliq millitining tarixi, örp-adetliri, medeniyiti bilen tonushuwatqanliqini alahide tekitlidi. Abdulla rozibaqiyéf namidiki gimnaziyede ötken mezkur pa'aliyet dawamida Uyghur sen'et guruppiliri hem mektep oqughuchilirining qatnishishi bilen chong konsért programmisi körsitildi.